Monday, March 31, 2025

๐€ ๐ฉ๐ฎ ๐ณ๐จ ๐ง๐ ๐š๐ง๐  ๐ฅ๐จ๐ฏ๐š ๐ง๐ข!


      Ni chuan chawhnu a thlang her bรปi tawh nangin, khaw laia ennawm pakhat, ennawm azawnga dangdai ber vangin mipuite chu an thu a saisa nuaih a! Mi pakhat, sai bung zo rual ni ngei tur, sam sei hnuang mai, kawldai hling zรปm tak hmanga siam lukhum kual an khumtir, thuamhnaw reng reng inbel lo, a taksa pumpui thisenin an bual khah tlat, a tisa vun zawng zawng tih mai tur thler kร k duai, thlanvawng thing hmanga tรนk chawp thing kawkalh an puttir, satel ลฃuana lu ruh hmun pan mektu chu ngaihdan hrang nuaihin an thlir ลฃhup a.


       ร‚r awp hmui chen lek a han pen hram a, a chauh luat vangin a chawl leh det ลฃhin a. Chu ve leh a kianga sipai leh mipui zinga ลฃhenkhatte chuan, an kut fรปk tihrehna tur niawm takin an rawn fahrawn ben ang ลฃhuai ลฃhuai ลฃhin a, ลฃhenkhat lahin an rawn nuhrawn hnek ang ลฃhuai ลฃhuai bawk! Chutih reng lai pawh chuan tlanchhe thei ang hrima ngaiin, sipaite lah chuan chu pa chu an รขr nghal ven tlat bawk. Kawng sira mipuite leh sipaite pawh chu, a khรขt tรขwkin an lo inkelchal pal ang nรฃwk nรฃwk bawk a. Khua a tlai tial tial a, mipuite chu an Ralvawng uite thum ang tak deuh deuh a. Thing kawkalh putu chuan a thil put chu a zo ta ngang lova, tualchar lai takah chuan a tlu thal ta ลฃhuai mai.


        Hmeichhe pakhat insum zo ngang lo chu, mipui zing aลฃanga rawn chhuakin a rawmawl var ken chuan, duat tih hriat tak leh lainat รชm รชmin, tualchara tlu reng hmaia thisen kai luaite chu dimtea hru faiin, “Ka fapa, heta hi ka awm aw” tiin, a naupan laia a fapa tualchรขra a tluk sual palh chรขnga a hnรชm ลฃhin dรขn angin, a fapa tlu reng chu a han hnรชm a. A fapa a hnรชm lai chuan a mittui chu parawl kuang mah se, mipui hmuh tur erawh chuan rรขwl chhuahin a ลฃap duh hauh lo. Nu hmangaihna chuan sipai hlauhna a nei lova, nu lainatna chuan cho loh a nei lo. Thuawihna nun neitu a nihna zawk chuan, a fapa chunga hremna lo thleng tur chu a pian tirh ata a hre lรขwk tawh a ni zawk si a. A tet tรช ata lo inpuahchah lรขwk tawh a ni nangin, a taka hun tiam a rawn thlen meuh chuan a thinlung chhรปnga tawrhna chu a suangtuah phรขk bรขkin  a nasa a, awm ngaihna hriat reng a har zo ta!


       Boruak lum hulh lรชng kรขrah chuan, thlan rim thรขng huam mai leh zupui ลฃeng rimte chuan boruak an tirip zual sauh a! Ui thi sรขwn pawh tluk lova an siam mek, a hma lรกwka mipuite'n Rom sipai awpna laka phawsial anga an ngaih, an inthlamuanna ber ni si kha, tunah erawh a tรขna rawn pen chhuaka a thlavang han hauh ngam reng reng an awm lo! Chutih ahnekin a hman hmanin a taksa rem lai laiah an sai fei ken hmangin an zawng chhip deh zรฃwk zรฃwk zawk a ni si a. A fapa chunga tawrhna thleng rรขpthlak lutuk avangin, hmangaihtu nu ber meuh pawhin lehlam a hawisan ta hial a. Van aลฃang chuan khawลฃap ri a lo chhuak ta hial bawk a ni.


        Leiah pawh thi tlak lo, vanah pawh thi tlak chuang lo khawpa a chungthu an rรชl mi sual chungchuang ber chu, thing kawlkalh hmanga an tihhlumna hmun turah, tlai lam chawfak hma lรขwkin an thlenpui ta a. Mipuite chu chhimtir รขr chรนk ang hlauh an ni tawh, an chiauin an ลฃe teng tung mai a. Beisei an nei a, hmuh chรขk an nei a ni. Thing kawkalha an khenbeha erawh chuan; lainatna, khawngaihna leh hmangaihna mitmeng mawi tak, zaidam รชm รชmin mipuite chu a thlir reng thung a. Chatuan nunna an chan theih nรขn, van tuala lรชng thei tura chanvo an neih theih nรขn, thihna รขngchhรปnga tlukluh chu tihmรขkmawh, a chunga tla a ni tih a hai lul lova ni.


        Mipuite beisei anga thing kawkalh aลฃanga lo chhuk a, amah an rin theih nรขna mahni intihdam chu, a theih zawng a thei tehmeuh mai. Mahse, hmangaihna avang zawkin a tilui thei ngang lo a ni zawk. Chu chu hre si lovin mipuite lah chu, an ar mit ลฃet khuan tak chiam chiam zawk a. Van chu a reh ลฃhuap a, van tuala hlim tawp nei lova lรชngte chuan ngawi rengin lei lam an thlir a, vantirhkohte pawhin an thlate khรขwnga fak hla hmanga vantual awih zai reng an rรชl thei bik lo! Siam an nih tirh ata a vawi khat nรขna an tem, lรปngngaihna boruak lรชngte avang chuan an chau ngawih ngawih a, van chu a pumin a ลฃap ta rรกwih rรกwih a!


        Mihring sualna chuan hmangaihna chu ลฃawmkai lovah a chhuah a, khawngaihna chu thil tuitang lo berah chantirin, lainatna pawh thil nikhua lo berah siam tain, duhsakna pawh khawlo thei ang berin a chhuah mualpho ta zawk si a. Chuti khawpa bawhchhiatna leh Pathian sawi chhiatna chu, chu pa chuan an phu ang taka rulh let tum lovin, tlanna hna chu chรขk taka thawh zawh ngei tumin, mualpho thei ang bera a thihna hmun tur chu a pan lui ลฃalh ลฃalh a, a tawpah lu ruh hmun chu an thleng ta.


       Tlanna thawh zawh dรขwn hnaih tak tak, a sehsam hunah meuh chuan Pathian fapa pawh zamin a Pa a au ta ruai ruai a. Chu zet chu van tรขn a nรข lutuk a, a fapa duh tak chu hawisanin a hmai a hup ta hial a! 'Ka pa, ka pa, engah nge mi kalsan?' tia a fapain a auh lรกwm lรกwm ri chu ngaithla ngam lovin, van chuan a beng a hupsan ta! 'Ka tui a hal e' a tih thawm tluka รขw ri lungchhiatthlak, vanin a la hre ngai bawk hek lo! Chuti รชma innghaisakna lo awm chhan, mihring sualna avanga Pathian hremna chu, a fapa thihna hial thlentu a ni si a.


       Rev Liangkhaia chuan -


Ka thil tih sualte avangin,

Kraws chungah a rรผm a,

Khawngaihna leh hmangaihnain,

Min pe chatuan nunna


        - tiin, ลฃap chungin phu loh hmangaih lo luan chhuah dan leh, lo luan chhuah chhan min hrilh ta a ni. Kraws lera Isua tawrhna nasatzia, "Niin a hmรชl a thukru a; A รชng a chhuah ngam lo" ti meuhin a lo puang chhuak ta bawk a nih hi. Van hmangaihna, kraws lera rawn insawh keh chuan, ngaihdam rual loha Pa nena min ลฃhen hrangtu kan sualna rawn thai bovin, Salem thar nuamah chanpual min neihtir ve ta a nih hi.


        Rev Thanglรชrate chuan Thlarau mitin kalvari an thlir a -


Rinna thla zar ila,

Kalvari mual lam va fang ila,

Ka Lal thihna hmunah chuanin,

Ka chenna tur Salem thar ka hmu ang


       tiin, lawmna mitui kรขra'n fak hla an phuah ta a nih hi. Kan Lalpa'n kan sual tlan nรขn thihna a rawn buan ni champha phรขk a rawn thlen ni hi, ลขau thlaa ni satliah ve lekah ngaiin i hmang liam leh mai dรขwn em ni ang? Chhan let loh atรขn zawng, van hmangaihna rawn puak darh hi, a pamhmai lua i ti lo maw? Heti รชma hmangaihna nasa hi, nang hian รข takin i la hnuchhawn cheu ang maw? 


Thu mak ka sawi nin theih loh chu,

Kalvari chanchin a ni,

Engtin nge Pathian fa mal chu,

Mi sual ka tรขn a lo thih?


Kalvari tlรขng Kalvari tlรขng,

Ka ngaihtuah tawp hlei thei lo.


        tiin, Rev Liangkhaiate chuan engkima engkimah, an nun hnรนkpui berah an lo nei tawh zawk a. Duhthawh รชm รชmin kalvari chanchin min hrilhin, lawmthu sawina hlan mawlh mawlh turin -


Chhim leh hmar, chhak leh thlanga mi,

A ke bulah lo kun se,

A pui a pang, a lian a te,

A hming fakin zai rawh se.


      - tiin, Good Friday hman dan duhawm ber min kawhhmuh ta a lo ni e. He thing kawkalh tlawm bera van thisen rawn luang chanchin aia, ngaihven leh ngaih pawimawh dang i la nei a nih ngat chuan, i tรขn nunin awmzia reng a nei chatuan ngai dรขwn lo a lo ni e.

Saturday, February 17, 2024

๐‹๐ข๐ญ๐ž๐ซ๐š๐ญ๐ฎ๐ซ๐ž-๐š๐ก ๐†๐ซ๐š๐ฆ๐ฆ๐š๐ซ ๐š ๐ฉ๐š๐ฐ๐ข๐ฆ๐š๐ฐ๐ก ๐ž๐ฆ ?


 


            Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglรชng thei, lunghnรปr ลฃhin, thinrim ลฃhin, lawma nui ลฃhin etc a nihna, mite hmuh theih tura thu leh hla hmanga a puan chhuahna hmanrua hi Literature (Thu leh Hla) chu a ni mai a. Mahse, thumal rem khawm nazawngte hi Literature huangah, mi tlem tรช tih loh chuan an khung leng ngawt lo. Kal phung neia thu leh hla ziah chhuah dan ลฃhenkhat erawh, Literature khawvelah themthiamna (art) chi khata ngaih a ni ta bik a.

 

            Chu khawvela hlawhtlinna chu mimal anga thu leh hla themthiamnaa innghat a nih tlat avangin, mimalin fak tlak, hlutawm leh chawimawi phu khawpa themthiamna a neih chuan, thu leh hla khawvelah mi hlawhtling a ni mai ลฃhin. Literature lo pianna hmun nia ngaih hman lai Greek ramah kha chuan, thu leh hla hi chi thum: Hla hril (Poetry), Lemchan (Drama) leh Thu tluang (Prose) a ลฃhen hran an ni.

 

            Heng Literature chi thum hnuaiah hian, thu leh hla ziarรขng tam tak an la awm leh ta zel a. Thu leh hla khawvel mawitu mi chi thum; Ziaktu (Writer), Chhiartu (Reader) leh Fakseltu (Critic) an awm bawk. Thu leh hla chi thum zingah hla hril (poetry) hi thu leh hla fir ber, thianghlim ber leh urhsun bera a ngaih a ni. Mizo nawlpui thu leh hla chim chin erawh, a hnuhnung ber huang hi a ni thung!

 

            Mizo Academy of Letters-in lehkhabu ลฃha ber a thlan tawhte han thlir pawh hian, Mizo Literature-in hma a sawn lutuk lohzia, chutih laia Pipute thu leh hla khawvela hla hril huang a chungnun lawrlak sizia hi, ลฃhangthar thu leh hla tui mi tam tak hriat loh niin alang. Tunah lek phei chuan zalenna changchawiin, hla hril tam zawkte hi pangpรขr ang maiin ni khatah an vuai nghal fur a nih hi!

 

            Greek, Latin, Rome, khaw thlang sap-ho leh khaw chhak meng zimho thu leh hla te chuan, an hnam nun leh sakhaw biak milpui zelin, hla hril ziarรขng hrang hrang; Lyrical, Epic, Ode, Ballad, Haiku, Tanka, Sonnet, Villanelle, Limericks etc an nei zel a. Italian, Shakespeare etc Sonnet hre hle si, Pipu tlar thum zai, Domangi zai, Lalruanga dawi hla, Dawn zai, etc ziarรขng mumal fel tak nei thlip thlepte hre leh miah si lo kan tam ta.  

 

            Tichuan, kan rama thu leh hla tehfung ber pakhata kan han uar thar tak, Grammar vangin inhnialna a chhuah phah ta fo mai. Hnam tin ลฃawng hian kaihruaitu Grammar, thumal chheh dan leh hman dan hriltu an nei vek a. Chutiang bawkin, thu leh hla ลฃawng (literary language) pawhin phuartu a nei ve ngei e. Mahse, chu chu Literature peng pawimawh ber zinga pakhat ve mai chauh a ni.

 

            Grammar hi Literature innghahna bulthum, chu grammar aลฃang vek chuan thu leh hla ลฃha leh ropui lo chawr chhuak ta ang hiala ngaite an awm ta nรกwk a! Prose leh Poetry Literary Grammar pawh hnam a hrang ang bawkin, thil thuhmun an ni lo. Grammar of Poetry-ah chuan thumal inlaichinna aลฃanga thu awmze danglam dan azirin, Chinese-ho chuan thumal inremna an neih lawi loh laiin, Latin leh Greek leh Sap hman dan a danglam daih a nih hi!

 

            Chu inhnialna huang aลฃang chuan, Zonu chhรปl chhuak zinga thu leh hla thiam berte zinga mi, ลขhuamtea Khawlhring chuan, “Language hi chu Grammar hmangin an zir ลฃhin a. Chu chu ’Dikna Ram’ ti pawhin kan sawi thei awm e. Literature erawh chu Grammar dรขn khirh pui pui aลฃanga tal chhuahna, zalenna ram a ni” tiin John Donne-a leh Wordsworth-a te thlavang hauh zawngin ลฃan a khawh ta a.

           

            Pu ลขhuamtea hi leilung danah pawh mi thiam ni pha chin niin, duhthawh takin, “Dikna ni lovin Mawina a lal tawh zawk ลฃhin. Grammar malmรขk vek chuang si lova Rhetoric leh Prosody tuallena a ni. Tun laia Literature kan sukthlekpui duh dan filhลฃhuau mai, a ti awm miah lova a ruh hlang ringawt, mawina tel lo dikna chauh ang ngaih pawimawh hi, ka thiam ve zawng a ni lo” a tih phah ta hial a nih kha!

 

A chin chhuakin : Chuvangin, Pu ลขhuamtea ลฃanfung hi a rintlak reng em, tih kan chhui dawn a ni. Homer-ate aลฃanga mi fing Plato-a leh Aristotle-a te meuh pawh inlungrual thei lova siamtu, Greek rama Literature awpkeu a nih phat ata inchaltauhna chawk chhuaktu, thu leh hla zial puitlingtu thumal rem chhuah dana ngaihdan chi hnih awm hi tarlangin, kan bรปk tawn a ngai ta a ni.

 

            Plato-a’n an hun laia hla phuahtu leh ziak mite nรข taka a sawiselnate, Aristotle-a’n Poetics lehkhabu hmanga a chhanlet aลฃangin thu leh hla fakselna, Literary Criticism pawh a lo piang ta a. Aristotle-a hian Literature hmelhmang chi hnih a rawn vawrh chhuak ta bawk. Fel fai tak leh hriat thiam awl zawng (Expressive Composition)-a thu chheh leh, a ruh lang rรขwt lo zawnga thu chheh, chhui dawnna aลฃanga hriat fiah theih (Constructive Composition)-te an ni.           

 

            Aristotle-a hian in leh lo ruangam din thiamin, uluk taka insak dan tur suangtuah kuala, a chhui dawnna lam hawi zawk hi thlawp mah se, a awlsam zawng leh felfai taka thu leh hla chhawp chhuah thiam hi a hnualsuat fithla tihna a ni chuang lo. Mahse, thu leh hla chhui dawn ngai leh awmze neite hrilh fiah kawnga inhnialna chawk chhuak theia Literature duan hi, a dah pawimawh zawk leh ngaih pawimawh zawk a ni ta a ni.

 

            Tichuan, khaw thlang rama Literature a lo pian pawh khรขn, Aristotle-a’n a ngaihdan rawn vawrh pahnih sawi fiahna thรปk tak nei lem lo mah se, Literature a thlir dan chi hnih bawkin bul a rawn ลฃan chho ta reng a. A danglam takna erawh chu, ngaihdan chipchiar zawk leh kawng hmang fel zawk a lo piang ta hi a ni. Prose cheina ลฃawngkam bungrua (Literary Language) ziarรขng leh Poetry ruangam hrang hrang an lo piang ta a ni. 

 

            Chutih rual deuh thaw chuan Literature ramri chhรปnga grammar leh, thu leh hla chherna ลฃawngkam ziah chhuah dan chungchang thuah, zirtirna chi hnih a awm sa ve reng bawk a. Pakhat zawk chu Dรขn anga thu chheh duh (Analogists), kalphung mumal leh fel tak ngainatute niin, lehlamah tlema thiangzauho (Anomalists) an awm ve ta bawk a.

 

            Greek, Latin leh Rome Literature ramri chhรปngah Cerero-a, Demetrius-a, Horace-a leh Quintilian-ate’n hla thu hman dan leh hla ziarรขng an duang chho ลฃan ta a. Renaissance hunah harh tharna lo piang mah se, Literature khawvel chu Greek leh Latin Grammar hnuaiah, kal phung duan sa hmangin a la kal bauh bauh a. A bikin Latin Grammar zula thu leh hla remtute hi, an tenau lo hle.

 

            Spenser, Bacon, Marlowe, Ford, Johnson, leh Shakespeare-ate hming a intlar dul a nih kha. Danglamna kan hmuh tak erawh chu, sap ลฃawng thumal thar nasa taka rawn piang ta kha a ni. Shakespeare-a’n thumal thar diai 1700 vel a chher chhuah laiin, Jonson-ate’n thumal 500 vel leh midang dangin an chher chhuahte khรขn, nasa takin English Literature leh an ลฃawng a tihausa ta a ni.

 

            Elizabethan Era hunah English Grammar bu leh inkaihhruaina mumal a awm loh avangin, Latin Grammar an hmang rim ber a. Shakespeare-a khรขn tun huna grammar dรขn hmanga teh tlin hleih theih loh tur, tihsual leh nuihzatthlak tak taka thu rem (a hranin ka ziah tawh kha) a neihte, Ben Jonson-a’n a rawn hailang ta a. Hei vang hian mi tam tak chuan grammar palzut thiang ve rengah an ngaih phah ta a ni.

 

            Mahse, Jonson-a vek hian Shakespeare-a’n Latin Grammar a thiamzia, chu mi hmanga thu a chheh dan lร m a tarlang leh lawi si a. Chuvang chuan a ni, Robert Graves-a’n, “Every English poet should master the rules of grammar before he attempts to bend or break them” tiin, grammar dรขn palzuttute’n tihluih, tih dik aia an thu leh hlain mi a hip zawkna turin, an thuneihna an hmang sual zauh ลฃhin. ลขawng hi pangpรขr ni ta se, grammar tel lo chuan rimtui a chhuah lo ang, tih hian grammar pawimawhna a tarlang chiang ber awm e.

 

            Jacobian Hun lo thleng ve lehin, Elizabethan Poet-ho thu leh hla chheh dan ti thlip thlep chu, he huna Metaphysical Poet-ho chuan nรข takin an rawn tawng chho ta a. A hma zawnga hla thu un pui pui leh kawngkal bithliah thlip thlep chu a ลฃul ber lo tiin, John Donne-a leh a thurualpuite an lo lang chho a. Thumal mawlmang leh chhiar nuam, hriat thiam pawh awlsam siin, an thu leh hla an rem chho ta thung a.

 

            Mahse, Restoration hun-ah chuan a ngaite bawkin hla an phuah chho leh ta a. John Dryden-a leh Alexander Pope-a te phei chuan hla thu chu mi narรขn hriat thiam loh a ni tur a ni an ti hial a. Mahse, Romanticism hunah a hnรขrkaitu ber William Wordsworth-a khรขn zalenna a tlangaupui piahah, Preface to the Lyrical Ballads lehkhabu a rawn tichhuak ta.

 

            He lehkhabuah hian hla ziarรขnga a ngaihdan tarlangin, hla thu chu a mawl thei ang bera hman a rawn sawi mawi chho ve leh ta a. Thu leh hla thu te hi an hrang lo va, a hrang a hraia awm a ลฃul hek lo a ti hial a. Mahse, Coleridge-ate’n a ngaihdan an ลฃawmpui ve thei lo thung. ลขawng tuallรชng leh hla thu rem dan chu a danglam ngei tur a ni, an ti a. Keini hunah TS Eliot-ate’n hla thu bik a awm lo, an rawn ti ta a nih hi.

 

            Literature leh ลฃawng : Kan pipute hun lai aลฃanga hla rua kan nei hrang thlap ang hian, hnam dangte pawhin hun hmasa lamah chuan ลฃawng tuallรชng leh, thu leh hla rua an nei hrang thlap a. Khaw thlang ramte paw’n an khaw lai ลฃawng tuallรชng hmanga thu leh hla an ziah chhuah takna hun hi, kum zabi liamta mai kha a ni. Shakespeare-a’n a lemchana a ลฃawng hman ang hian, a hun laia Elizabethan mipuite kha an titi ngai lo.

 

            Tichuan, a chรขngin awlsam leh mawlmang taka thu chheh an uar hnu lรขwkah, an thu chheh awmzia hriat fiah har tak zawnga kal phung a lo danglam leh ลฃhin dan kan hmu chho zut a nih kha. Chuti chungin mipui mimir titina ลฃawngkam erawh, thu leh hla ruaah an hmang mawh hle!

 

            Sapho ลฃawng tuallรชng hmanga Literature khawvela hlawhtlinna chang hmasatu chu Daniel Defoe-a Robinson Crusoe kha a ni an ti ลฃhin. Tichuan, Pu ลขhuamtea’n Literature chu grammar malmรขk vek si lova Rhetoric leh Prosody tuallรชnna a ni, a lo tih lam kan hawi tawh dawn a ni. Eng nge Rhetoric chu ni a, Prosody pawh chu eng nge maw a nih reng reng le?

 

            Literary Language : Literature khawvelah hian zawhna pawimawh zet mai a awm a. Thu leh hla rua (Literary Language) kan tihte hi, ลฃawng tuallรชng aลฃang veka rawn inzial mum ta em ni? tih hi a ni. Literature fiah taka tehkhin theihna chu ri mawi (music) hi a ni. Ri mawiah chuan ri inlalรขwn (rhythm) te, thumal lam ri sรขng leh hniam (tone-metre), thumal lam rik dan inang (rhyme), leh tlar tina thumal zat (syllable) etc te’n hla an siam pum ang chiahin, hla hril (poetry) pawh heng hmanga zial mum a ni ta a.

 

            Sapho grammar dik lo hi han en ta ula:

 

Happier they their happiness who knew - Shelley

 

Between You and I - Mark Twain

 

Shakespeare - And Benedick is not the unhopefullest husband that I know. —Much Ado About Nothing

 

And so may I, blind fortune leading me, miss that which one unworthier may attain, and die with grieving. —The Merchant of Venice

 

He and Aufidius can no more atone than violentest contrariety. —Coriolanus

 

            Hetianga thumal chheh dik lo hi, kan mi thiamte zingah hmang sual an awm ve ngai pawh ka hre mang tlat lo a ni.

 

            Hla hril phuahtu leh ziaktu ropui tak tak zingah, Grammar inthununtir duh miah lo an awm nual mai. A bikin American-ho an ni zual a. EE Cummings-ate khรขn Punctuation hmang dik lo mah se, a dam lai khรขn a thu leh hla vangin chawimawi 10 lai a dawng tho. A American-pui William Faulkner-a pawh Grammar palzuttu ni mahse, 1949 khรขn Nobel Prize for Literature a dawn bakah, Pulitzer Prize pawh vawi hnih lai a dawng thei tho!

 

            Tichuan, a tawp berah chuan Literature huangah hian grammar chu a lo pawimawh zet mai tih kan chhiar thei ta a. Chutih rual vek chuan, miin a thu leh hla a thluaithlum duh dan leh, chhiartu rilru lak pena hruai kual a duh dan azirin, zalenna zau tak a inpe thei bawk. Mahse, he poetical license hi Mizo tam zawkin kan hriat thiam dan angin an hmang lo. He poetical license hmanga thu leh hla ropui chhep chhuak thiam tur chuan, grammar thiam hle a ngai a ni zawk.

 

            Poetical license a hmang kan han tih vete hi, thiam loh luat vanga hmang ta an ang zawk fo. He zalenna hre thiam hlek lova zalenna lo inpe tรขwk lah bo hek suh. Thu leh hla thiam chungchuangte zawkin he zalenna hi mawi leh tak nalh takin an lo hmang ลฃhin zawk a lo ni. Tun huna grammar-a inhnialna tam zawkte hi chuan, he zalenna ramri hi an dai pha eih lo a ni zawk. A kรขwr an kheuh pil ลฃan ik ek chauh a ni zawk e.


Wednesday, February 7, 2024

๐Š๐š ๐๐ฎ ๐’๐ฎ̂๐ง๐ง๐š ๐‡๐ฅ๐š.




Rรปn a ngui ruai, khawmual tlรขngtluanin,
Ka thinlai hmarpui suar ang a chim ni kha;
Nรชmte'n tlai tin a her chhuak ลฃhin e. 

Pรปkpui angin ka hmu thim ruai ruai,
Ka chรปn lรชnna chรปl ram fan chรขngin;
Kan nun puan ang a hlui thei lo'ng e. 

Awmhar tinkim ka dawn zo lo ve,
Suihlung tilรชng pualchang rual mual an liam e;
Zatlรขng lam kaia ka zuk hmuh le. 

Min tuarpui thiam lo ka chรปn ngaih chu,
Zuapa, lung a lรชng zan thla รชng zรขm kรขrah;
Phunchawng lelthรขng ลฃahna kan vuan e. 

Hlimte'n lรชn lai ni a liam zo ta,
Ka ngai mang e kan sul i hnu mual liam lo;
Chรปl hnu'n ngaiin mi au ve ang maw?

Thursday, January 25, 2024

๐‹๐ฎ๐ง๐  ๐š ๐ฅ๐ž̂๐ง๐  ๐ž̂๐ฆ ๐ž !

 



A tuarah Partรช ka zuau em ni le?
Tleitir tuaitir rimtui lรชng heuh heuhah,
Dรฎ zรปnlรชng ka tleng, a kiang thei lo.


Chung turnipui chhuak tรปr ka ngai ngam lo,
Thangvรขna romei zรขm chiai tรปr nรชn hian;
Tuarhar mi รป, ka lung a lรชng รชm e.


Ni chhun a rei leh ruai ruai dawn mang e,
Phu loh zรปn ngaiin laikhum thleh nรชmah;
Tawnmang ka chhรขl leh nang e lunglรชn vang.


Friday, November 24, 2023

๐พ๐‘Ž ๐‘๐‘ข,



๐ผ ๐‘˜๐‘Ž๐‘™ ๐‘ก๐’‰๐‘ข๐‘ก ๐‘‘๐‘Ž๐‘›๐‘–๐‘› ๐‘š๐‘– ๐‘Ÿ๐‘ข๐‘› ๐‘’̂๐‘š ๐‘ฃ๐‘Ž๐‘›๐‘”๐‘–๐‘›,

๐‘†๐‘ข̂๐‘›๐‘›๐‘Ž ๐‘š๐‘–๐‘ก๐‘ก๐‘ข๐‘– ๐‘˜๐‘Ž ๐‘“๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ก๐‘–๐‘Ÿ ๐‘™๐‘œ ๐‘›๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘’,

๐ผ ๐‘Ÿ๐‘ข๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘๐‘Ž๐‘ค๐’‰ ๐‘ก๐’‰๐‘™๐‘Ž๐‘›๐‘Ž๐’‰ ๐‘˜๐‘Ž ๐‘ง๐‘Ž๐‘™๐’‰ ๐‘๐’‰๐‘Ž๐‘™ ๐’‰๐‘’๐‘˜ ๐‘™๐‘œ,

๐‘€๐‘–๐‘ก๐‘ก๐’‰๐‘– ๐‘๐‘Ž๐‘›๐‘”๐‘๐‘Ž̂๐‘Ÿ ๐‘๐‘Ž๐‘ค๐’‰ ๐‘˜๐‘Ž ๐‘ก๐’‰๐‘™๐‘–๐‘Ž๐’‰ ๐‘™๐‘œ'๐‘›๐‘” ๐‘๐’‰๐‘’ ๐‘Ž,

๐‘๐‘’๐‘š๐‘Ÿ๐‘Ž̂๐‘›๐‘” ๐‘๐‘ข๐‘Ž๐‘›๐‘–๐‘› ๐‘˜๐‘Ž ๐‘ก๐‘ข๐‘Ž๐‘š๐’‰๐‘™๐‘Ž๐‘ค๐‘š ๐’‰๐‘’๐‘˜ ๐‘™๐‘œ'๐‘›๐‘” ๐‘๐’‰๐‘’,

๐พ๐‘Ž ๐‘ก๐’‰๐‘–๐‘›๐‘™๐‘ข๐‘›๐‘” ๐‘™๐‘’๐‘– ๐‘˜๐’‰๐‘’๐‘˜๐‘Ž๐’‰ ๐‘ง๐‘Ž๐‘ค๐‘˜ ๐‘– ๐‘Ÿ๐‘ข๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘ง๐‘Ž๐‘™๐’‰๐‘–๐‘›,

๐‘‡๐‘–๐‘๐’‰๐‘ข๐‘Ž๐‘›, ๐‘‘๐‘Ž๐‘š ๐‘๐’‰๐’‰๐‘ข̂๐‘›๐‘”๐‘–๐‘› ๐‘˜๐‘Ž ๐‘ ๐‘ข̂๐‘› ๐‘‘๐‘Ž̂๐‘ค๐‘› ๐‘๐’‰๐‘’ ๐‘›๐‘–๐‘Ž,

๐ถ๐’‰๐‘ข๐‘ก๐‘–๐‘› ๐‘›๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘๐‘Ž๐‘ค๐’‰ ๐‘˜๐‘Ž ๐‘ฃ๐‘Ž๐‘›๐‘ก๐‘–๐‘Ÿ๐’‰๐‘˜๐‘œ๐’‰ ๐‘›๐‘–๐‘–๐‘›,

๐พ๐‘Ž ๐‘˜๐‘Ž๐‘™, ๐‘˜๐‘Ž ๐‘™๐‘ข๐‘ก ๐‘™๐‘’๐’‰ ๐‘๐’‰๐’‰๐‘ข๐‘Ž๐‘˜ ๐‘š๐‘– ๐‘ฃ๐‘’๐‘›๐‘” ๐‘›๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘๐’‰๐‘’.

๐“๐ก๐ž ๐‘๐š๐ฉ๐ž ๐จ๐Ÿ ๐‹๐ฎ๐œ๐ซ๐ž๐œ๐ข๐š ๐›๐ฒ ๐–๐ข๐ฅ๐ฅ๐ข๐š๐ฆ ๐’๐ก๐š๐ค๐ž๐ฌ๐ฉ๐ž๐š๐ซ๐ž




๐“๐ก๐ฎ๐ก๐ฆ๐š - 510 BC niin Rome sipai hotu Sextus-a, chutih hun laia Rome lal Lucius Tarquinius-a fapa ni bawk chuan nu zahawm leh hmelลฃha tawpthang, a sipai pui Collatinius-a nupui Lucrecia chu a chenna in aลฃanga ru chhuakin a pawngsual ta a.

Lucrecia-i chuan a pa leh a pasal kovin amah pawngsualtu laka phuba la ngei turin thu a intiamtir ta a ni. Tichuan, amah pawngsualtu hming sawi chhuakin, chemte a la a. Amah leh amah a invit hlum zui ta a ni.

Lucrecia-i pa leh a pasal te chuan Rome mipuite thinlung chawk thovin, an lal chu an paihthla ta a. Tichuan, a vawi khat nรขn Rome chu mipui rorรชlna hnuaiah a lo awm phah ta a ni. He thil thleng chungchang hi William Shakespeare-a chuan, Narrative Poem (thawnthu anga phuah hla hril) hmangin a lo phuah chhuak ta a ni.

๐๐จ๐ž๐ญ๐ซ๐ฒ ๐™๐ข๐š๐ซ๐š̂๐ง๐  - He hla hrilah hian Stanza (hla chรขng) 265 zet awmin, stanza khatah hla tlar 7 zel an awm a. A vaiin hla tlar 1855 zet an awm tihna a nih chu! Shakespeare-a hian Lucrecia phuah nรขn Rhyme Royal a hmang a ni.

Chaucer-a khรขn 'Troilus and Criseyde' narrative poem-ah he poetry ziarรขng hi a hman bawk avangin, a chรขng chuan Troilus Stanza tih a ni bawk ลฃhin.

Rhyme Royal-ah chuan hla chรขng tinah tlar 7 zel awmin, a rhyme scheme chu ababbcc a ni. Iambic Pentameter (thumal pahnih ri sรขng leh hniam a rem) hman niin, tlar tin hi lambi 10 zel hmanga rem a ni.

He hla hrilah hian zirlai ลฃha tak tak thur chhuah tur a tam hle a. Chutih rualin thu leh hla mawina leh rilna, Shakespeare-a zia hmuh tur hla chรขng tinah an awm bawk. Narrative poem lamah hian Mizote hi kan la pachhe hle rih chu a nih hi.

๐…๐ข๐ ๐ฎ๐ซ๐ž ๐จ๐Ÿ ๐ฌ๐ฉ๐ž๐ž๐œ๐ก - Lucrecia kaltlang hian Shakespeare-a thu thiamzia, hla rua a chheh thiamzia kan hmu chho leh mawlh mawlh a. Tlem azawng lo tarlang ta ila.

Hla tlar tina thumal hmasa ber consonant thumal hmanga rem phei diat diat, Alliteration hmuh tur tam tak zingah hla hril chรขng 9-na hi lo en ta ila.

From Venus’ doves doth challenge that fair field;
Then virtue claims from beauty beauty’s red,
Which virtue gave the golden age to gild
The coward captive vanquished doth yield
So guiltless she securely gives good cheer

Tlar hmasa berah dd leh ff hmanna hi kan hmu em? Doves leh doth, fair leh field kan hmu a. A dawtah bb, a dawt lehah ggg, chutiang zelin cc, sss, gg consonant hman nawnna kan hmu a nih hi.

Sapin Anaphora an tih mai, thumal inang hmanga ลฃawngkam khat (clause) rem pawh hmuh tur an awm nual.

Hla hril chรขng 7-naah hei hi kan hmu -

His honour, his affairs, his friends, his state

His tih thumal hman diat diat a nih dan a lo lang a. Hla hril tlar 588-naah pawh my tih hmanna kan hmu bawk -

Be moved with my tears, my sighs, my groans.

Hla hril tlar 981-985 chhova 'Let him have time' a hman dante hi pui tak a ni!

Let him have time to tear his curled hair,
Let him have time against himself to rave,
Let him have time of Time’s help to despair,
Let him have time to live a loathed slave,
Let him have time a beggar’s orts to crave.

Sapin Apostrophe an tih, hmuh theih loh thil, mihring boral tawh, hmun bik suangtuahna leh va sawinna kan hmu nual bawk.

A chunga thil thleng rรขpthlรขk tak vanga Lucrecia-i lungchhiatna thu hla puanchhuah nรขna, Apostrophe a hman dante mawlh hian min ti mรผr sรฉng sรฉng thei nia maw le!

Opportunity, Time leh Day a hman dan hi lo en ve teh -

O Opportunity! thy guilt is great,
Mis-shapen Time, copesmate of ugly Night,
Revealing day through every cranny spies...

Tehkhinthu, metaphor a han hman dante mawlh hi a themthiam thlak teh asin!

Unlock’d the treasure of his happy state,
What priceless wealth the heavens had him lent

tiin, Collatine-a nupui tehkhin nรขn treasure leh priceless wealth a han hmang zaih a, a nupui hlutzia leh chawimawi thiamzia hi!

Sable Night, mother of Dread and Fear

tihah Zan thim chu Nu angin a rawn tehkhin hlauhawm thiam zet mai.

Shame folded up in blind concealing night,
When most unseen, then most doth tyrannize

tihah thung chuan mi nunrawng ber tehkhin nรขn Shame a rawn hmang thung a, a hmang fuh teh e!

Thumal inletling thรกwk hmanga thumal awmze nei phuah kawngah Shakespeare-a chungnunzia kan hmu leh a. Oxymoron mawi zet zet a hmanna lo en ila -

earthly saint,
poorly rich,
O modest wantons! wanton modesty!

Personification, thil hmuh theih loh emaw eng thil emaw hmanga mihring khaikhinna/tehkhinna a hman dan lo en ta ila -

And wilt thou be the school where Lust shall learn?
Must he in thee read lectures of such shame?

tihah hian tisa chรขkna รขwmkhauh tak chu, zirlai naupang angin a rawn khaikhin/tehkhin zaih mai a nih hi!

Shakespeare-a aia thu uar (hyperbole) thiam, imagery hmang thiam ka la hmu lo. A hnuaia hla chรขng ka chhiar zawng ringawt pawhin, ka mitthlaa ka thil hmuhte chuan min ti mur sung sung thei nia maw le!

O comfort-killing Night, image of hell!
Dim register and notary of shame!
Black stage for tragedies and murders fell!
Vast sin-concealing chaos! nurse of blame!
Blind muffled bawd! dark harbour for defame!

E khai! Rin aiin a lo thui leh ta duah mai. He hla hril kal tlanga zirlai ngaihnawm tak takte pawh kan la en hman si lo. Hla thu mawi tak takte lah ka la phawrh bawk si lo. Lucrecia-i phuba lak a nih dante pawh!

Eng pawh ni se, nidangah chungte chu kan la thlir za leh thei turah ngai mai ang aw. A mood-a chen hi a awlai ta lo hle a. Ka ลฃhiannuin duhsak taka Complete Works of Shakespeare mi leisakna pawh, kum tam a ni ta.

Lucrecia bakah Venus & Adonis-te hi han thlurbing a chรขkawm takzet a. Mahse, khรขwl thluak nei khawvelah, Social Platform hrang hrang avangin thu leh hla chhiar peih tak tak kan vรขng ta hi, a pawi ngawt a lo ni e.

๐Š๐š ๐๐ฎ ๐Š๐ก๐š !




(๐พ๐‘Ž ๐‘›๐‘ข ๐‘‘๐‘ข๐’‰๐‘ก๐‘Ž๐‘˜, ๐‘ฃ๐‘Ž๐‘ค๐‘–๐‘–๐‘› ๐‘– ๐‘ก๐’‰๐‘–๐’‰ ๐‘๐’‰๐‘Ž๐‘š๐‘๐’‰๐‘Ž ๐‘๐’‰๐‘Ž̂๐‘˜๐‘Ž๐’‰ ๐’‰๐‘–๐‘Ž๐‘› ๐‘–๐‘› ๐’‰๐‘›๐‘ข๐‘Ž๐‘–๐‘ก๐‘’ ๐‘›๐‘’๐‘›, ๐‘›๐‘Ž๐‘›๐‘”๐‘š๐‘Ž๐’‰ ๐’‰๐‘Ÿ๐‘–๐‘Ž๐‘ก ๐‘Ÿ๐‘’๐‘›๐‘” ๐‘›๐‘Ž̂๐‘› ๐‘๐’‰๐‘Ž๐‘ค๐’‰๐‘™๐‘ข๐‘– ๐‘˜๐‘Ž๐‘› ๐’‰๐‘Ž๐‘› ๐‘˜๐‘–๐‘™๐’‰๐‘œ ๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘’ ๐‘Ž๐‘ค. ๐พ๐‘Ž๐‘› ๐‘›๐‘”๐‘Ž๐‘–๐‘–๐‘› ๐‘˜๐‘Ž๐‘› ๐‘ก๐’‰๐‘™๐‘Ž๐’‰๐‘™๐‘’๐‘™ ๐‘ฃ๐‘Ž๐‘ค๐‘›๐‘” ๐‘ฃ๐‘Ž๐‘ค๐‘›๐‘” ๐‘๐’‰๐‘’ ๐‘Ž. ๐พ๐‘Ž๐‘› ๐‘˜๐’‰๐‘ข๐‘Ž ๐‘Ž ๐’‰๐‘Ž๐‘Ÿ ๐‘’̂๐‘š ๐‘’̂๐‘š ๐‘Ž ๐‘›๐‘– ๐‘ ๐‘– ๐‘Ž. ๐‘€๐‘Ž๐’‰๐‘ ๐‘’, ๐‘š๐‘–๐‘› ๐’‰๐‘Ž๐‘› ๐‘›๐‘”๐‘Ž๐‘–๐’‰๐‘ก๐‘ข๐‘Ž๐’‰ ๐‘™๐‘ข๐‘ก๐‘ข๐‘˜ ๐‘™๐‘œ ๐‘™๐‘Ž, ๐‘ƒ๐‘Ž๐‘ก๐’‰๐‘–๐‘Ž๐‘› ๐‘˜๐‘Ž๐‘› ๐’‰๐‘›๐‘’๐‘›๐‘Ž๐’‰ ๐‘Ž ๐‘Ž๐‘ค๐‘š ๐‘’. ๐พ๐‘Ž ๐‘๐‘Ž ๐‘’๐‘Ÿ๐‘Ž๐‘ค๐’‰๐‘–๐‘› ๐‘Ž ๐‘›๐‘”๐‘Ž๐‘– ๐‘ง๐‘ข๐‘Ž๐‘™ ศ›๐’‰๐‘–๐‘› ๐‘๐’‰๐‘’ ๐‘ ๐‘– ๐‘Ž, ๐‘š๐‘Ž๐‘›๐‘” ๐‘™๐‘Ž๐‘š๐‘Ž๐’‰ ๐‘Ž ๐‘Ÿ๐‘’๐‘š ๐‘๐’‰๐‘ข๐‘Ž๐‘› ๐‘™๐‘œ ๐‘ก๐‘™๐‘Ž๐‘ค๐’‰ ๐‘ฃ๐‘’ ศ›๐’‰๐‘–๐‘› ๐‘ก๐‘Ž ๐‘๐’‰๐‘’ ๐‘Ž๐‘ค)

Ka nu fakna thu ka ziak ngai em ni? A nih loh leh mi nute aia a chungnunna reng ka ziak tawh ngai em? A chanchin ziah tuma ka kut fรนk, vawi tam ka bengdai ศ›hin a. A chanchin kimchang ziak turin, lehkhapuanin a daih hian ka ring lova ni!

Mite'n amah an fakna leh, an chawimawina lo ri chhuakte chu ka duhtรขwk รชm รชm ศ›hin. Mahse, anni meuh pawhin ka nu kha a kim lovin an hria a. A kim lovin a chanchin an sawi ศ›hin si a. Keiina sawi mawi chawp leh fak der ngai hauh lovin, a nun hmangin KA NU a nihna a lo lantir tawh a nih kha!

๐…๐š๐ฉ๐š 5 ๐ž๐ง๐ค๐š๐ฐ๐ฅ ๐ฉ๐ฎ๐ข๐ญ๐ฅ๐ข๐ง๐ ๐ญ๐ฎ ๐š ๐ง๐ข -

Ka nu kha kum 19 a nihin, sawrkar hna a thawk der tawh a. Mipa hlir 5 nei si khรขn, vawi khat mah awmpui a la lo! Nitin a sawrkar hna thawk chung khรขn, keini a fate kha tlin takin min enkawl theih piahah, ka pa pate unau zinga mi ka pu Hranga a la enkawl zui bawk!

Ka pu Hranga lah zun leh ek cheh mai ศ›hin, puitling taksa pu si a naupang chhia ang maia khawsa ศ›hin a ni. Kan naupan lai hian kohhranah a inhman รชm รชm ka hre ngai lo. In lamah rinawm takin min kilkawiin, min hlatsan ngai lo a nih kha. Zanah min lensan ngai lo a, arpuiin a note a uap angin min uap tlat ศ›hin.

๐‹๐ž๐ก๐ค๐ก๐š ๐š ๐œ๐ก๐ก๐ข๐š๐ซ ๐ง๐š๐ฌ๐š -

Ka nu khรขn lehkhabu a chhiar nasa ศ›hin hle a. Tun thleng hian 80's chho aศ›anga a chhiar tam pawl tak, Reader Digest-te kha kan la dah ศ›ha khiau mai. Chutia nu berin lehkhabu a chhiar peih tak tlat si avangin, keini unau pawhin lehkhabu kan chhiar nasat phah hle a ni. Ka nu kha sap ศ›awng thiam tak niin, ka graduate hnuah pawh sap ศ›awnga harsatna ka neiha ka biakrawn ber a ni reng a ni.

๐๐ฎ ๐ญ๐š๐ข๐ฆ๐š ๐ฅ๐ž๐ก ๐ญ๐ก๐ข๐š๐ฆ ๐ญ๐ก๐ข๐ฅ ๐ง๐ ๐š๐ก ๐š ๐ง๐ข -

Ka nu kha a awm mai mai ngai lo. Ngawi reng hian hna hi a thawk mawlh mawlh reng mai a. Ka nu khรขn thiam thil a ngah hle a. Puan a ศ›huiin puan a tah thiam a. A ศ›ul chuan kawr pawh a zai ve mai thei zel bawk. Chu mai bakah lo lam hna te, cement hna, thlai chin leh lo lam hna engkim kha a khawih thei vek a.

Hman lai Mizo nulain an thiam tur ang zawng zawng, la phiar thlengin a thiam vek a ni ber. Chutih laiin Lady Diana a ngaihsan ศ›hinzia, Jackie Kennedy nena an sam tih dan a entawn nasat ve ศ›hinzia kha! Mi inzir mi a nih avangin, a thiam loh pawh kha a zir chawp zel a. A harsatna sukiang tur tรขwkin a thiam ve mai zel a ni.

๐€ ๐ก๐ซ๐ข๐š๐ญ๐ง๐š ๐š ๐ณ๐š๐ฎ ๐ก๐ฅ๐ž -

Ka nu knowledge kha a zau ngawt mai. India khua leh tuia mi langsar chinte chanchin hi a hre vek emaw ni aw ka ti ศ›hin. Chutih rualin khawvel huapa mi langsar chinte chanchin, khawvel histawri leh ram ropuite chanchin thlengin a hre รชm รชm a nih kha. A thil chhiar tawh hi a theihnghilh mai mai ngai lo ni berin ka hria.

๐Œ๐ข๐ญ๐ž'๐ง ๐š๐ง ๐ง๐ ๐š๐ข๐ง๐š ๐ญ๐ฅ๐š๐ญ ๐ณ๐ž๐ฅ -

Ka nu kha a hnathawhna avangin hmun hran hranah a awm ve lawp lawp ศ›hin a. A va awmna hmun apiangah mite ngainat a va hlawh thei zel a. A thisen zawmpuite ai pawha inpawhna thรปk inzawmna a va neihpui thei zel tlat a ni!

Ka chhรปng leh khat a tihte kha, chรฎ leh kuangah emaw thisenah emaw inlaichinna pakhatmah nei si lo khรขn, an thisen zawmpui ang maiin an ngainain lawm a hlawh thei zel tlat a ni. Khawi hmunah pawh va awm se, ka inpui a nih hi tih theih tur chhรปng leh khat a va chhar thei zel a ni. Naupang aศ›anga a rualpui, pitar putar thlengin ka nu khรขn ngainat a hlawh รชm รชm thei zel a ni.

๐Š๐ก๐š๐ฐ๐ง๐ ๐š๐ข๐ก๐ง๐š ๐ง๐ ๐š๐ก ๐ฆ๐ข ๐š ๐ง๐ข -

Ka nu kha mi berhte te, chanhai leh riangvai te'n an ngaina รชm รชm zel a. Kan inah hian chutiang mite chu zalen takin an lo lรชnglut ศ›hin. Mi harsa zawk leh dinhmun hniam zawkte khawngaih thei mi a ni a. Chawhmeh zuar harsa tak takte tรขn thlengin, thlamuantu duhawm ber a ni ศ›hin.

Ka nu kha a unaute belh ber, an inthlamuanna ve ber a ni a. Chutih rualin ka pa chhรปngte lam pawhin an belh ber, an innghahna kulhpui a ni tlat bawk. Harsatna an tawh reng renga ka nu an rawn punin, a tlanchhe ngai lo.

Nu rilru paukhauh leh mi chak a ni -

A hmel leh a pian han en mai chuan, nu zan mai leh tel fel at kha a ni a. Mahse, a tih tawh loh chinah chuan nu rilru sak ber, a ศ›anna hmun sawhsawn duh map lo a ni thung lawi si! Nu zaidam leh thinnel tak zawng a ni ngei a. Mahse, mipa tam tak aiin a paukhauhin a rorum zawk tih a fapa hian ka hre chiang รชm รชm a ni.

๐Œ๐ข ๐ฉ๐ข๐š๐ง๐  ๐ญ๐ก๐š๐ซ ๐๐ข๐ค ๐ญ๐š๐ค ๐š ๐ง๐ข -

A nunah mite'n Isua an hmuh tlat avangin, keini hian a piang thar tih kan sawi a ngai hran lo. A rawngbawlpuite leh amah belbula hre chiang apiangin a nihna an hai ngai lo a nih kha. Kan naupan lai chuan kohhranah a inhmang lem lo.

Mahse, kan han puitlin hnuah erawh a theihna zawng zawng Krista leh a kohhran tรขn a hmang zo a ni ber. ศšawngศ›ai ngaina mi niin, tu leh fate tรขn chaw ngheia ศ›awngศ›ai ศ›hin, zing ศ›awngศ›ai ศ›hulh khรขt tak niin, a ศ›awngศ›aina kha kei phei chuan ka thlahlel zual ศ›hin.

Chutih rualin bible a cghiar taima รชm รชm bawk. Bible hi mite hriat lohin vawi tam a chhiar chhuak tawh a. Kum tin hian vawi hnih khat tal a chhiar chhuak ngei ngei ศ›hin. Khatia a kumte a han tam tak hnu kha chuan, khawvel lam chanchin ziahna lehkhabu a chhiar nasat รชm รชm ศ›hinte kha thlauhthla fel hmakin, Kristianna kaihhnawih lehkhabu leh bible bak a chhiar ngai tawh miah lo!

๐๐ฎ ๐ก๐š๐ฎ๐ญ๐š๐ค ๐ฅ๐จ ๐›๐ž๐ซ ๐š ๐ง๐ข -

A rawngbawlpuite sawi dan takah, nu thawm zawiawite sia mi ศ›angkai รชm รชm a ni tih sawi hi ka hreh hauh lo. Ka nu khรขn hlawh tam tak a nei chungin, rangkachak leh tlereuh lam chi reng reng a inlei ngai lo a. Thuamhnaw lah ni se, secondhand a uarin man tlawm te te hlir a inbel a. A tlereuh ngainat ber chu Pearl a ni chungin, chu pawh a inlei chuang lo.

A khawsak a hautak lovin, a che awlsam รชm รชm a. Duh ni se, a mit it zawng apiang lei thei a ni. Mahse, chu ai chuan rawngbawlna kawngah sum leh pai nasa takin a hmang zawk ศ›hin a. Mite ศ›anpui turin a inpeih var reng zawk ศ›hin. Engkim tehfungah Pathian a hman tlat tawh avangin, khawvel thilah buaina a nei ngai tawh lo a nih kha.

๐™๐ข๐š๐ก ๐ญ๐ฎ๐ซ ๐ค๐š ๐ฏ๐š ๐ฅ๐š ๐ง๐ ๐š๐ก ๐ž̂๐ฆ -

Ka nu chungchang thuah ziah tur ka va la ngah รชm! Mahse, ka duhtรขwk tawh mai ang e. Ka nu kha mi nute angin langsarin ropui lua lo mah se, keini unau tรขn chuan nu ropui ber a va ni chiang รชm! Hmangaihna leh khawngaihna ngah mi, mi rethei leh chumchhia lainata tuamhlawm ศ›hintu, rawngbawlna kawnga insumkarna nei lo, fate hmangaihtu rinawm ber, kan engkima kan engkim a ni si a.

Mipa hlir ni lo ila zawng, tlemin ka nu boral hian min nghawng nรข lo deuh mahna! Kan hmeichhe neihchhun, chutih ruala kawng tinrenga chhรปngkua kaihruaia enkawltu leh dawmkangtu a nih tlat avangin, ka paho hian kan khua a har tawp thei lo a.

Hma lam pana ke pen kan thiam lo ngang a nih hi. Ka pa khawhar tak ka hmuh a, ka nu vanga a khawhar dan a han sawite hian, ka va hnem thiam lovin ka va lainat ศ›hin รชm! Kum 45 nupa lo ni tawh, hetia amah maia ka pa a han khawsate hi a chรขng chuan hmuh a hreawm ศ›hin. Nasa takin kan ศ›awngศ›aisak leh ngawt ศ›hin a nih hi.

Ka nu, i hmun ruak kalsan hi a zauin a thรปk รชm a, i tel lo chuan chรขng rรชl pawh kan thiam lo a nih hi. Mahse, kan zain hetia van hmun nuama i hahchawl ta hi kan lawmpuiin kan thik mawlh lo che tih i han hre ve reng ศ›hin dรขwn nia.

๐‘ต๐’‚๐’๐’ˆ ๐’Œ๐’‚๐’ ๐’๐’ˆ๐’‚๐’Š๐’‰ ๐’‚๐’‘๐’Š๐’‚๐’๐’ˆ๐’Š๐’ ๐’‘๐’‚๐’๐’ˆ๐’‘๐’‚̂๐’“ ๐’ƒ๐’‚๐’˜๐’“ ๐’Œ๐’‰๐’‚๐’•,
๐‘ซ๐’‚๐’˜๐’๐’ˆ ๐’›๐’Š๐’‚๐’‰ ๐’‚๐’๐’ˆ ๐’๐’Š ๐’Š๐’๐’‚, ๐’•๐’–๐’๐’‚๐’‰ ๐’›๐’†๐’• ๐’›๐’‚๐’˜๐’๐’ˆ,
๐‘ฒ๐’–๐’Ž๐’•๐’๐’–๐’‚๐’๐’‚ ๐’‡๐’‚๐’ ๐’•๐’‰๐’‚๐’Ž ๐’‘๐’‚๐’๐’ˆ๐’‘๐’‚̂๐’“ ๐’‰๐’–๐’‚๐’ ๐’Ž๐’‚๐’˜๐’Š ๐’ƒ๐’†๐’“,
๐‘ท๐’‚̂๐’“ ๐’•๐’Š๐’ ๐’—๐’–๐’๐’๐’‚๐’‚๐’‰ ๐’Œ๐’‚๐’ ๐’๐’†̂๐’๐’ˆ ๐’…๐’‚̂๐’˜๐’ ๐’”๐’Š ๐’‚!

๐€ ๐ฉ๐ฎ ๐ณ๐จ ๐ง๐ ๐š๐ง๐  ๐ฅ๐จ๐ฏ๐š ๐ง๐ข!

      Ni chuan chawhnu a thlang her bรปi tawh nangin, khaw laia ennawm pakhat, ennawm azawnga dangdai ber vangin mipuite chu an thu a saisa n...