Friday, July 25, 2014

Blue Lagoon, Jamaica!



Ka Hnukte, mi en la, mi enchiang rawh!
Sakruang mawina leh thatna ka neih reng a tlem e,
I tawna lunglenna hri leng thalo tinreng ten,
Vanrang chhum leh Hremhmun mei si kar atanga min rawn bawm khah tak hi!

Damlai reng a awm lo, ka sakruang i pawm thin,
A tuamtu vun chuan phar hri ang maia mi velh a;
A tuam khuh chhungril reng pawh,
Ek lung ang maia an vah tak nuaih nuaih hi!

Ka damna hmun Lagoon pawl hnuaiah,
Ka natna tuam dam turin tha reng i thawh dawn lo'm ni?
Hremhmun kalpui tlak ka lunglenna chuan,
Ka thlarau leh a hlimthla lamin a eiral mek a ni si a! 

Hriatfiahna Nghak rawh

"Hriatthiamna i neih theihna tur leh,
Chhanna anka chhakchhuak turin;
Hriatna zawngin ngaihtuahna seng vak vak suh,
Hriatfiahna leh channa anka zawng a hun takah;
I hriat hauh lovin a lo thleng mai dawn si a!"

Letting Go

"Rilru zawng zawnga ngaihdamna pawh hian,
Rilru zawng zawnga natna rilru chu a theihnghilh tir lo;
Rilru zawng zawnga natna erawh a thlahliam thin a ni zawk!"

Inhnialna Atthlak

Mawlna leh atna thinlung neitu nen chuan,
Inhnialna atthlak nei ngai suh ang che;
Anih loh zawngin a zawlpui nunah a hnuk hniam ang che nga,
Tawnhriat hriatreng tlakloh ngei chuan;
I lakah hnehtu nihna chanvo a chang ngei dawn si a!

Someone Special

Kawppui reng nei lo, kawppui tur pawh awm chuang hek lo,
Kawppui nei tura tanlak pawh thiam lo:
Kawppui duhzawng tak ngial pawh hrethiam lo i ni hi,
Lungngaih vanvadak pui chiam tur a ni ngai love!
Kawppui siamtu leh pek tiamtu zawk chuan,
He Lanu Val tan hian a kawppui awm mi reng ka va pe dawn rua em;
Tiin i kawppui awm mi tur tha a thlan kual sak mek che a ni zawk si a!

Hriatchianna

"Hriatna thinlunga pai nuam ber chu,
Thinlung hriatna tak tak atanga hriatfiahna;
Tuemaw thinlung lairila a bik nihna chanvo neih inhriatchian veng vengna hi a lo ni e"

Awm ngang lo

Tun hma a ka lo zawn thin,
    A awm ang tih pawh ka lo rin ngai loh nun hlimna min petu,
  Ka tawn tak che  avang a ka lawmna hi,
  He lei   tawng a sawifiah thiam chi a ni lo.
     Ka mamawhna che thukzia pawh hi I hrethiam ti raw,
     Ni lo se zawng tunah hian ka nung tawh lo ang.
 
    I mi hmangaihna ang reng reng hi ka la tawng ngai lo,
   Tawng tur pawn ka lo in beisei ngai lo.
 Mahse maw I hmui no tak ka han fawh chang te hian e;
 Hmangaihna in a thil a lo tih theih zia min hriatchhuah tir thin.

I sakhming te chu chung thangvanah te khian ka han ziak thin a,
Mahse thli in min  len bo sak leh si thin.
Tiau vaivutah han ziak I la tuifawn te chuan an fawn liam bo pui thin,
Mahse ka thinlung a I hming ka ziah erawh hi chu a nawhrehna a awm lo.
A awm ngang lo a ni e.

                                                                          Lalremliana Pachuau
                                                                    Infosys Campus, Bangalore

KA 'D'

Beiseina leh chakna nen nitin ka hun ka hmang thin,
Ka hnen a fam i chan hma a I awm reng dawn a vangin;
Chungthangvan a arsiah te khian I hmel ka lo hmu thin,
Chuvang chuan ka hmel hi hlimna in a khat thin;
Nisa in a min em changte hian ka tangbel a ka pawm thin lai che kha min hriat chhuah tir fo thin.

Ka tan chuan ka chhun leh zan I ni thin;
Ka taksa hian a mamawh ngawih ngawih thin che a sin,
Nang vang hian nun hlimna leh beiseina te ka nei fo;
Nang ang reng reng a ka thinlai luahtu leh ka thuruk hretu tu mah he khawvelah hian an awm ngai lovang!

Ka hnen a I awm chhung hi chuan ka danglam thei ngai lovang,
Thuruk zep lah ka nei hek lo, ka nihna ang ang hian I bulah chuan ka awm mai thin;
Ka nunna hi I tan liau liau ka hlan che a sin,
Nun sangkhat pawh nei mah I la, I tan ka hlan vek ngei ang;

Ka nun in a mamawh em em lai che in ka lo tawng che a,
Khawngaih in min kalsan lul suh aw!
I tello chuan engtin nge ka hringnun ka hman ang tih pawh ka chhui thiam si lo,
Ni reilo te kan inthen chhung te kha ka tan chuan tawrh zawh rual a ni lo,

I tello chuan ka tan nun in awmzia a nei lo, 
Hun reilo te chhung pawh I tello a ka awm hian ka lungngai thin.
Ka zan mang lamah te hian zan khat te pawh I hmel hmu lo in ka awm thei lo, 
Ka thinlungah hian thai reh rual lohin I sakhmel mawi hi a awm reng thin vang in.

Hei hi ka tiam a che.
Hmangaihna leh hlimna a khat nun ka pe che ang a,
Ti chuan he lei hringnun piahlam ram Hmangaihna a khat ramah chuan ka awmpui ang che.
Ka hnen a kumkhua a I awm hun tur ka ngaihtuah thin a,
Hmun thianghlimah Pathiannu biak in ka be thin ang che;
Ka taksa rilru a ka Pathiannu I nih miau avang hian.

I thinlung chhungril ber ah min awm tir la min ko thin ta che,
Ti chuan I thinlung in a a beisei leh duh Hmangaihna biahthuril chu I lo hre thin dawn nia.
Ka va han ngai thin tak che em,
I tangnem a ka beilai a a nawmna te kha ka theihnghilh zo ta!
Hmangaihna hruikhat vuan a kan hlim lai ni te kha ka theihnghilh ta,
Neih kir leh ka duh a sin, lo let leh rawh aw.

Kum zabi 21 na a changkanna chu

 I zing tho hlim lo hmuak tu che chu eng dang ni lo in coffee maker hmang a coffee siam sa diam ni in I taksa in phut mawi tur leh hriselna  atan I Inchhung a gym ah tunlai hmanrua changkang ber ber nen I in tuai hriam leh a.Online atang ngat in I hriselna tur leh sex drive lam a I chak na tur in damdawi tha mi I order zui bawk a. Beakfast tui hnai tak I ei zawh chuan office tur in I in siam a.Kamis leh kekawr cheng 2000 man chuang leh smart shoe rs 1500/- man I bun bawk a.Company motor a I thawhpui chuang ve te chuan office a lo chiau au tu tur nei ber ni awm tak in an cell phone te chu kawngtluan in an awl tir lo a. 

Office I han thleng a,caffee coffee atangin tropical ice berg I han order hnu chuan I office a I PC hma ah chuan darkar  10 chuang hret I thu a. Office hna mai bak ah I bill hrang hrang online in I pe tla a. Cumai bak ah chuan bank a hnathawk te hmel hmu miah lo in I sum te chu hmanna hrang hrang ah I sem kual leh a.Tin, thian tha a I lo neih thin, an hmel erawh I hmuh lohna chin rei tawh tak te chu mail I han thawn leh te te a,tu vak bak be lem lo in I hun I hmang zo a ni der  mai.

                    I office bang chu I haw tlang nghal a.I in I thlen ve leh I Ipod a hla tha leh  I lung ti kuai tu I dah te chu I han ngai thla vang vang a.Rei deuh hnu ah I remote hmang in TV a I channel en duh te I han hmet chhuak leh a.I cordless phone atang in pizza I order hnu chuan mut tuina tur in muttui na I han order tel bawk a, thlamuang tak in I mu ta sia sia a,lungkham reng I nei lo!
        
Zawhna lo lut ta a chu hei hi a ni.Mimal in a duh duh a neih (want) theihna leh vangtlang in a mamawh (need) a neihna te hian in zawmna an nei em? Then hran theih chi an ni em? Famkim tumna ah cheng mah I la a famkim theih si loh! Mahse mihring a chapona awm avang erawh hi chuan kan mit kan ti del lui thin a ang ngawt mai. Khawvel finna leh thiamna hmang a thilsiam chhuah ah te hian han in nghat eng ang thin mah ila keimah ni chauh chuan duhkhawp loh chin kan nei ngei ngei!

  Mihring te chen ho na chhan leh hmun khat ah  kan awmkhawm na chhan ber a pawh midangte tan a tangkai kan nihna hi a ni. Hei hi khawvel changkanna hian a kalsan tak tak thei lo.Ziak loh a dan awm a nih tlat avang in. Rin dan tlanglawn ang reng tak mai kan neih a chu mitin in mahni hma kan sial theuh a,chuvang chuan midangte hi kan rilru zawng zawng in kan ring tur a ni lo tih hi a ni. KAN thil duh kan neih theihna tur a midang lo inrawlh hi kan ngaitheilo a ni ber mai. Midang te tanpuina tello hian ka khawsa thei a ni tih hi kan rilru theuh ni mahsela midangte tello in a khawsak theih si loh. 

                    Los Angeles a Beverly Hills ah  te hian chen I chak ang ti raw.Chak duh suh.Mi hausa rual awmkhawmna ni in an in leh lo te reng reng an hung thip thep a.An privacy vawn him nan leh an thil neih te an venhim theihna tur in mahni guard an nei fir fer a.Thenawm a mi te nen a kum tam lo cheng za pawh an hming leh an nihna te an in hre tawn chuang lo.Mahni in an tla fal a, nuam ti awm tak in an awm a,an hlim tluan tling bik der lo! An duh duh an lei thei.Mahse an thil lei theih miah loh pahnih chu Hmangaihna leh Hlim na thuruk te hi an ni. 

                     Kan ram pawh a changkang tial tial a,mahni a tlat fal duhna a lian tial tial a.Khawhar in a in riahpui pawh tul ti tawhlo tam tak kan awm ta. Pathian in a min siam dan a chu cheng ho tur in a ni si! Changkanna in a a ken tel tlat inlakhranna hi kan ti bo thei dawn si lo. Khawvel ram changkang a mite nun dank an zir chian a, an mistake siam atang a lo in ralrin hi kan tih tur a ni dawn lawm ni? A hrang te te a kana wm ho hun a thlen hun hun chu buaina tuai tir kan tawh hun a ni dawn si! Vantlang thil tih ho na thin te kan ti bo a nih ngat phei chuan kan hmabak a chiang reng mai. 

Mizo nih nawmna hi kan ti bo tur a ni lo. Phai a awm hian a chiang zual thin! Hnam in ngeih kan nihna te hi mi in a mak an tih em em a ni si! Tun hnai te mai a Manipur a tlangval an thah dan rapthlak zia te kha! Manipur rambuai atang hian I in zir teh ang u khai! Saiha a kan unau te leh Lawngtlai a kan unau te hi an in la hrang telh telh a nih a,Lunglei lam pawn a an hnung kan zui mai hun a lo thlen hma in I harh thar ang u. Kan in be tha hlei thei tat lat lo te hi a ngaihmawh awm ta e. 
                                                           Lalremliana Pachuau.

Live in First Class

        One of the personal habits I have observed in my friends is t their commitment to ensuring that their devotion to being world class. They drive the latest vehicles that they can fford, live in the best homes and wear the finest cloths. Their philosophy generally seems to be, ' I stand for being the best so it only makes sense that I should invest in the best". They seems to held that belief even when they are not successful. Greatnes is above all else, a state of mind. They think that I need to believe in my potential and power before i can bring them to life.I need to  feel like I am an extraordinary before I can become extraordinary.I have to emotionally, viscerally create a blue print of my vision within my inner life.

       One of the best way to achieve this feeling is to ensure that everything you surround yourself with is at the highest level. Now this may seem a little strange in our culture. But it is very important to go where successful people are in order to be successful.Our surrounding shape the way we feel.And the way we feel drives what  we do. Feel world class and you,ll behave like one, that I can promise you cent percent.

Invest in the best. Buy the highest quality goods you can possible afford. Its better to buy one superb pair of shoes than three cheap ones.Remember this, Quality is remember long after the price is forgotten.To get to our best life, we have to ensure that the heart of our housse is nice and tidy. Do you have a business model for your lijfe? Do you have a strategic plan for your dreams?Have you recorder your most cherish values and your life's most important  priorities on a piece of paper or your diary which you then review every morning to keep you lock onto what's most important? 

Greatness in life as well as business comes by being an inspirational human being. We need to uplift people by our attitude and our very presence. What would the organizations we work for and the communities we live in and the planet we live look like if everyone of us did our part to be inspirational leaders each day and encouraging them to be better human beings?We can curse the darkness or we can light a candle. The higher the standard of our living the better our conditions in life become even though there can be failure. Think big and fall big is one of my favourite principle in life. Remember that It is you who live your life by your very own product. It is your right to live as best as you could cause you deserve what,s coming at you as they are the result of your own hard work. 

Part of what makes us Human is that the hunger to realize our greatest gifts and to live fully. Many people think that there,s something wrong with aiming to be really successful. Too many people put down their productive achievement. We were build to be great and live accordingly.High achievement is simply a reflection of creativity in action. The more worthwhile things we are doing the more of our natural creativity we are unleashing, remembering that success is a creative act.Doing something important promotes happiness. Success awaken joy in life. So there is no point in being successful but being alone and sad. So enjoy life while it last.

                                                            Lalremliana Pachuau
                                                      Infosys Campus, Bangalore
      

Freindship Vrs Love

Thian leh thian kara inkawmngeihna vawrtawp chu,
Hmangaihna khurbingah a tla lut duh fo;
Hmangaihna erawh inthianthatna thuhnuaiah,
Englai mahin a tlu lut tawh ngai lo!

Height of Enjoyment

Thiam tuma zirna hian nawmna nasa tak a thlen a,
Hlawhtlin tuma beihna erawh chuan nawmna chhip sanglai ber a chuantir thung!

Thursday, July 24, 2014

Freins are made

Hringnuna thian tha ber berte hi,
Awmlo ata awma din an ni si lo;
Inlaichinna, inpawhtawnna, inrintawnna, hriatthiamna inzawm,
Hmangaihna a phuarkhawm atanga dinchawp a lo ni e! 

Thlauthak Hmasakna

Duhna tinrenga khat nunah hian,
Duh tinreng neih tumna chuan nileng rilru chawlawl a thlen fo;
Mamawh tak nei tura ke penna kawng hmasa berah chuan,
Mamawh chuangliam kawl zawng zawng thlauhthlakna;
A thlen hmasak zet a ngai si a!

CAG Report - II



CAG Report hmasa-ah khan Sorkar sum hmanral leh lakluh tlem kan tarlang a. Tun tumah hi chuan Sorkar sum peipun tum dan kan han zirchiang leh dawn a ni. Sorkar hian sum leh pai a kawlte hi kan hriat theuh angin peipun dan a ngaihtuah ve thin a, chutiang kawngah chuan kan Sorkar hi eng ang dinhmunah nge a din tih i lo bihchiang dawn teh ang.

31 March 2013 thleng khan Sorkar hian Rs 20.91 Cr lai Investment (pung awm beisei a hman) a nei a, Company hrang hrang leh Co-operatives ah sum hi peipun a tum ber a. Gov’t Co. lamah hian Rs 4.12 Cr chauh a invest lai hian Co-operatives lamah hian Rs 16.79 Cr teh meuh a invest thung a. Hei bakah hian Public Sector lamah hian Rs 85 Lakhs a invest laiin Rs 29.34 Lakhs chuang chu Co-operatives lamah hian a invest leh bawk a. Heng zawng zawng a invest naah hian Sorkar hian Rs 59.23 Cr zet zu han hloh a maw le! March 2013 thleng hian hlawkna pakhatmah tel nei lovin Sorkar sum invest hi hloh char char an han ni mai hi ngaihtuah tlan chu a tul tak zet mai. Chutih mek lai chuan Sorkar hian Interest rate 2.60 atanga 7.02% zeta sang chhovin tun kum 5 chhung chu sum a paih char char bawk, hlawk si lo, chan bawk si chu Mizo mipuite hian kan ngaithiam reng dawn em ni?

Sorkar sum indaihloh chhawmdawlna (Debt Sustainability)chungchang tlem han tarlang leh ta ila. Quantum Spread (pawisa pharh zat) leh Primary Deficit hi kum 2011-12 khan Rs 216.27 Cr atanga 89.18 Cr ah tlahniam mahsela, 2012-13 khan Rs 127.09 Cr ah a kai chho leh nghal a. Hei hian chhan lian tak a nei a, Primary Deficit pun nasat vang a ni. 2011-12 khan PD hi Rs 203.27 Cr anih laiin 2012-13 khan Rs 292.34 Cr a kai leh hman avangin sum leh pai chhawmdawl kawngah hian Sorkar hian hmalam pan ai chuan hnungtawlh lamah hma nasa takin a sawn tih a lang chiang hle a ni. Long Term Run atan chuan Sorkar hian sum leh pai chhawmdawlna a nei chau rau sawt hle tihna a ni a, chumi piahlamah chuan nasa takin tuna kan revenue leh capital expenditure mamawhna phuhru tur chuan nasa taka fund a puk ngawt loh chuan hmalam pana kal ngaihna a vang hle tih a lang chiang a, chu chu a lungphanawm ngawih ngawih a ni.

Market Loan atang hian Rs 1599.89 Cr lai mai chu tun kum 10 lo awm tur chhung hian pek chhuah tur a nei dawn a, 55.47 % ang vel lai hi tun kum 7 lo awm tur chhung hian a pek a ngai dawn a, chu chu Rs 887.49 Cr zet a ni. A la bang zawng pawh kum 10 chhunga Sorkar hian a pek tlak a ngai dawn a. Kum 2010-11 atanga Market Borrowing thlek zawng zirchianna atang phei chuan Sorkar hian kum 2020-21 atang hi chuan nasa takin mahni intlanchhuak tura phutna nasa mangkheng a tawh ngei rin a ni bawk a, luhai thlak ve dawn tak a ni.

Fiscal Imbalance (Pawisa hmanral leh lakluh Khaikhinna) hi han enchiang leh teh ang. 2012-13 khan Rs 815.59 Cr laiin Total Expenditure a pun tlat avangin Fiscal leh primary Deficit te hi khuahkhirh ngaihna an awmlo tawp tihna a ni a, chuvang tak reng chuan Fiscal Deficit hi Rs 102.07 Cr leh Primary Deficit hi Rs 89 Cr zetin kum hmasa ai khan a pun phah leh ta a. Chumiin a tarlan chiang pakhat chu sum harsatna kan tawk nasa tial tial dawn tih a ni ber mai.

Financial Management chungchangah duhthu kan samlo lawt lak mai hi a pawi ngawt mai. Mithiam rual tak tak kan nei ve si a, duh angin hna an thawk thei lo nge, chhan dang vang zawk tih ngaihtuah tham a ni. MF&AS kan neih teuh tawh laia hetiang mai maia Accounts vawn hi thil fello tak a ni. Consolidated Fund, Contingency Fund leh Public Account hnuaia sum vawn R&P A/C kan tih mai, Receipt & Expenditure tur chhutlawkna reng reng hi Budgetray regulations duhdan zawma vawn thlap thlap a awm lo reng reng tih theih a ni a. Budget Calendar vawn a ni lova, Department Figures lah chu finfiah hleih theih pakhatmah an awm lova, Control Mechanism phei chu teuh lo tak a ni. Chuta tang chuan Budget atanga ruamhmanna pel chiang lutuk tak maiin sum hmanna a lo awm ta a, Budget Provisions lah hman a ni bawk lova,  chuti anih reng lai chuan hnathawhna tur sum tihluihna a save a hluar em em thung a ni.

Kum 2012-13 khan Total Grants lo kal atanga Rs 5583.97 Cr zeta tam tawrhna chu tullovah a lo thleng a, hei bakah hian Rs 6294.32 Cr zet chu engemaw atan  bika zuah a ni a, chuta tang chuan Sorkar hian Rs 710.35 Cr zet a hum phah a ni. Mahse a sum hum zat khi a tlem, a chhan kan la tarlang ang. Financial Year 2012-13 tawp khan Grants 8 leh  Appropriation (sum hum) atang hian Rs 105.39 Cr lai save ni mahsela, heng sum humtu nia lang Department pakhatmah hian heng an sum hum hi an pechhuak (surrender) miahlo! Sheme 40 atanga Total Provisions (sum chhek khawl) zat hi Rs 405.93 Cr a ni a, hengti zat atanga a taka sum surrender zat chu Rs 268.32 Cr chauh zu han ni lawi si a! 

Khawiah nge an kal bo zawh tak ang le? Department sum hman dikloh hemi dawt lehah chuan kan enfiah thei tawh mai thei a ni.

Thlemsam Lanu

Nula:
"Zal tura min thlem lai khan,
Min tiam run hmun luahpui"

Tlangval:
"Thlemsam run lumpui ai chuan,
Biahthu tiam sut ka thlang zawk e"

Vunrawng leh Nun

Nula thinchhia hi zawng,
An vun a ngo lem lohva,
A kum phu lova an a cheh hi zawngin,
A vun hang leh a thinlung leh zan thim hi a inhmeh duh phian a nia!

Mawihnai

"In ngaihzawnnaah hian mawi hawih a awm a nih ngai zawngin,
Ngaihzawngte famkimlohna haider tluka mawihawih a awm chuang lovang"

Biggest Challenges

Inngaihzawnna tam ber chu beisei neihna avanga lo awm a ni a,
Nawmsakna leh hahchawlhna ka nei mial dah law maw tih vang a ni;
Nimahsela, mi in he hmunah hian lachhuak rilru ni lova,
Petu rilru a put zawngin inngaihzawnna hi parvul tir a har lo!

Sual vek!

Mitinin a nunah sual tih an nei vek,
Chumi avanga damchhung a sual man a tel tur tihna a ni lo;
Mi fel leh tha awm takte pawh hian sual tihchang an nei vek a,
A takin an va sual ta duai lah a ni si lo;
Hringmi tawna sual lengvak an tawng palh mai a ni zawk!

Mi rel suh.....

Mi hriata inrel tawnna ni lova,
Mahni hriata inbiak tlanna nei thin ni ila chuan,
Hringnuna buaina lo thleng tam zawkte hi an awmlo tur!

Sad

Kawtthlera muangchanga ka kal thlak chhat chhat lai chuan,
Putar samtuak var vo tawh hian sawi sep hian,
"Kum 50 liamta vawiin thleng hianin,
Hmeichhe dang reng hmangaih lovin,
Amah chauh a ni ka la hmangaih ni,"
Ka rilru a khawih zawp em em lai chuan,
Putara vek chuan,
"Amah lah chuan ka hmangaih em em a ni tih lah a hre hauh si lova!"
Chu tawngkam lungchhiatna chuan fei ang maiin mi chhun ta vawng vawng zawk a!

Good Day begins with.....

Ni duhawm lo intanna bul chu,
Rilru puthmang duhawm neihna a ni si a,
Hriselna leh damna tha changa zing thawh hlutzia ngaihtuah la,
Nun hrim hrim pawh malsawmna i dawn a ni tih pawm la,
Chutia i ti thei anih ngat zawngin Ni thar duhawm i hmang ngei ang!

Forgive

Sualfa a piang leh sual a hrin hringfa zingah zawng,
Thian tha ber meuh pawhin diklo taka khawsak chang a nei si a,
Chutiang hun a lo thlen chang chuan ensan mai lovin,
Thil tha tam tak a lo tih tawhte ngei chuan a diklohna enkhum thin ang ch

e!

Respect and Appreciation

Hmeichhia zawng zawng hian mipa hmangaihna leh zah an phu a,
Hmeichhiate pawn Mipa ten anmahni hmangaih leh zah tura an beihna zawng zawng an hlutsak ve bawk tur a ni!

Kawpten an leng siau!

Enteh, hringmi iangin tawn reng nei lovin,
Van laizawl panin ni pawh a rawn keu leh tawh;
Ka run khual ar meuh pawn chhawntu a nei a sin,
Mi chhawn zai reng rel i tum ta lo em ni?

Ka tlei lo, ka hlim mawlh lo mahten,
Ka lenna tualfa ten kawplai chawia pheilai an vawr nitin;
Lam kawia tawnni herlo reng hian,
Vahvaihna khua reng a sei tawk tawh lovem ni?

Ka huan thlai Bean rah tak ngial,
A zar belhpuitu a nei a ni ngai a;
Ka iskut takngial pawh malin a uai lova sin,
Anni thikna leh awhna thinlung hi rawn dem lul suh aw,
Ka Bahhnukte!

Thlang Fimkhur Rawh!

I thinlung zawng zawng hlan a,
I nun pumpui pawh chan huama inpumpekna nun i hman dawnah chuan;
Chhanlet rinawmna leh rintlak hmangaihna thahrui chakna nei,
I nawm leh bawrhsawm lai ber pawha kumkhua atana vuan tlattu tur che;
Nun kehsawmna thlentu ni lova, dim taka vawnghim theitu che hnenah ngei,
Aw, lei pangpar duhawm i hmangaihna chu hlan mawlh nang che aw!



In phal rawh

I nun chau tak chu Beiseina in thuam chak la,
Rinna nei tlem tawh tak nunah chuan Rinna chi tuh tha leh rawh;
Rinhlehna nunah chuan Inrintawkna vulh lian ang che!
Hriatrengna tha lo i lo tawnhriatna chambang reng chuan,
Hriatrengtlak tawnhriat i neihna tur kawng chu dal mawlh suh se!

Blocking the Traffic

Hringnun hmanpui mi duh chuan,
I tan ka thinlung kawngka hawnin a awm e,
Thinlung duhzawng tawmpuina i tlakchham pawn,
I tan kir lehna remchang hun ka pe bawk a che,
Mahse a enga zawk mah puitlin tum si lovin chambang reng suh,
Sawmna awka chhawn tum ka vai bik si lova!

An liam a hun

Tawnhriatna nena hun tam hman hnuah zawng,
Hmalam thlira nunkawng sial meka vahchap chempui humpui loh tur,
Hnawlna anka hlan tur leh tangkaina reng nei lo,
Hriatthiamna lo piang chu pawiti lem suh!
Engkim hian thatna leh tangkai hun kan nei ang hian,
Tangkaina leh pawimawhna a liam hun a thleng si thin!

Hringnun nuam siam rawh

Suangtuahna hmanga hmalam pan thin te,
Rinna neia hmalak ching mi te,
Huaisenna nena harsatna sukiang ngam mi te,
Boruak rit kara hlim taka awm thei mi te,
Ruahmanna reng a awm loh laia ruahmanna siamtu te,
Che chhuak an awm loh lai pawha thawkchhuak thin te,
Chung mite thlazar hnuaiah chuan nang pawn i hringnun hmang thin rawh,
Mi hlawhtlingte khawhawi chuan van a tawng a,
Mi hlawhtlingte leilung nghah chhan pawh a nghet thin,
An hlawhtlinna thuruk chuan nangmahah phurna namenlo siam sela,
Hringnun khawvel hi nuam leh tha zawkin i chhuahsan ve dawn nia!

Lei leh van tawng a pianglo!

Hringnuna hmangaihna luangliam karah,
Duhthusam tawn thar di kianga,
Lungruk duhaisam anka hlan thiamloh lo thleng hi,
A chhan hriatloh kar a ni lova,
A vang neihloh lam lah a ni hek lo,
Tawnthar di rinngamlohna vang pawh ni hek lovin,
Thinlung duhaisam sawifiahna lei tawng leh van tawng,
Mawi leh duhawm chungchuang a pian loh vang a ni zawk si a!

Thinlung ngaihtuahna lo lang!

Hla mawi lungrun leh lungkuai tak ngaihthlak chang a,
Rimawi kara tu khaw hriat hauh lova zauthauna lo thleng thin hi;
Hla mawina leh ri inchhawih lungkuai avanga lo thleng ni lovin,
Thinlunga tuemaw lo lang leh tawnhriat ngaihtuah chhuahna vang zawk a lungrun mittui lo thleng a ni si thin a!

Hmangaihna Khur

Engpawh dai la,
Eng pawh tawk la,
Engpawh thleng sela,
Engpawh nisela,
Engpawh hrilhhriat a, tawmpui duhna thinlung,
Amahah i neih a ni zawngin,
Hmangaihna khurah i tlalut tih i hre tawh ang!

Best Memories

Hringnuna hring mileng tawhna chuan inchhir nun pe che suh se,
Hringmi thatna chuan hlimna a pe che nga,
Hringmi chhiatna erawhin tawnhriatna ril a pe thung ang che,
Hringmi anchhe lawhna chuan zirtur a pe che nga,
Hringmi malsawmna erawh chuan,
Hringnuna hriatreng tlak an hnutchhiah dawn si!

Wednesday, July 23, 2014

Absent Felt

Chawimawi beiseina ni lovin,
Chhan bulbal neiin thawk zawk rawh,
Mi rilru hnehnan ni lovin,
I nihna ang tak sawichhuakin nung zawk rawh,
Mite hriat hlawh tumin bei fan fan lo la,
I tello hringnun erawh an hriat ngeina turin bei zawk ang che!

Che Muang

Mihringte hi zawngin selna anka chhakchhuak tur hian,
Thutlukna hmanhmawh a siam zung zung thin a;
Mahni insiamtha tur erawh zawngin,
Satel tuan takngial pawh a u umpha leh si thin lo!

Harsatna kara zirchhuahna

Thenrual leh lungrualpuite meuh pawh,
Ka dawn lungruk leh thinlai min vensak a;
Hriatthiamna thinlung min neihsak turin ka hmin thei lo,
Tih hriatthiamna ka chharchhuahna kawng hi kawng awlsam a lo ni lo!
Thatna hi thatna vekin a thungrul lova, a chhanglet vek hek lo,
Chumi hmunah chuan mahni leh mahni inthununna chiah rinchhan tur a awm a:
Mahni vekin mahni nihna a vawngnunin a chawikang tawh thin a lo ni!
Chutih hunah zawng mahni thutlukna ngei chuan,
Famkimlohna hre reng chungin midang a pawmin a then tawh thin a lo ni zawk si a!

Pangpar Chi

Pangpar chi te tak te pawh hian,
Khawvel mite hmuha a parmawi duhawm tak a chhuah theihna turin,
Lei tha hang berh kara a seilen a,
Thiam thuah thum hnuaia khawhar taka maltlat nun a hman a;
Ni zung chakna hmanga a thanlen theihna turin,
A theihna zawng zawng nen harsatna nun a paltlang ve bawk a nia!

CAG Report Zirchianna



Kumtin em anih loh pawhin CAG Report hi neih theih dan ka ngaihtuah ve tawh thin a. Tun kum pawh tlai ang reng takah ka han nei thei leh mial a. CAG Report avanga Sorkar insiamthat hi hriattur a awm lem lova, CAG hian dik tak leh felfai takin Sorkar sum hi a Audit vek bawk heklo tih pawh ka chiang hle a ni. Intham lungawi a tam em em a, Dept tam zawk hi chu 50% dik tak pawn an Audit hian ka ring thin lo. Chuti chung chung pawh chuan Sorkar sum leh pai enkawl dan hian mit a tikham a, action lak awm si lo hian lung a tipik zual ziah bawk! Tun tum chu a tahtawl te tein kan han chip leh ang a, Sorkar Expenditure kan han zirchiang hmasa phawt dawn a ni.

March 2013 a Mizoram Sorkar sum leh pai Audit atanga a landan tlangpui han tarlang ta ila. Revenue Receipts (Sum hmuh Tax & Non-Tax) hi Rs 711.84 Cr laiin a pung a, mahse sum pun vak nachhan bulpui ber chu Grants-in-Aid (Sorkar laipui tanpuina Non-Tax) atanga sum lo kal Rs 664.42 Cr vang chauh a ni. Chumiin a tarlan chiang tak pakhat chu Sorkar hian thawhchhuah engteh ual a nei lo tih hi a ni. Sorkar hian sumdawnna emaw Dept atangin emaw thawhchhuah a nei churau em em tih a tichiang hle a ni. Rr hi Mizoram Sorkar Fiscal Correction Path te chhutlawk aiin Rs 259.74 Cr laiin a hniam zawk a. Heti tak maia sum leh pai inthlau a chhutlawk a ni ta mai hian Financial Impact leh Revision lama kan san lohzia a tarlang chiang hlein a lang.

Revenue Expenditure (Sum hmanna) hi Rs 811.58 Cr laiin a pung ve thung a, a punna hi 21.59% lai a ni na chungin Mizoramah hian chuti taka Development hmuh thar tur em em a awm chung lo. Chumiin chiang  taka a tarlan chu sum leh pai tam tak hi Sorkar hnathawk hlawka a kal bakah hian Entertainment lamah a kal nasa tihna a ni ber awm e. Sorkarin In leh lo sakna atana a hman te, Loan puktir leh rulhnana a hman Capital Outlay hi Rs 7.28 Cr in a pung a, hei hian Sorkarin rotling thil bik a hmalakna a neih tlemzia a tarlang chiang hle awm e. Kum hmasa lam aia a punna chu 1.21% chauh a ni tlat a ni. 

Sorkar inrelbawlna atana sum hman, rotling ni si lo, hmachhawp a neih zawng zawng Revenue Expenditure hi FCP ten an chhutlawk Rs 4168.71 Cr aiin Rs 340.20 Cr (8.16%) zetin a pung thung a. Ruahman lawkna a mi ni lo atana sum hman a awm tih a tilang chiang hle a ni. Chuti chunga hlawh lak theih loh tih leh hmanrua kan nei tha lo tih awm reng phei hi chu mak tak a ni ve phawt mai. Capital A/C atanga Sorkar sum hmuh hmanralna hi FCP te chhutlawk Rs 888.74 Cr aiin Rs 281.19 Cr zetin a hniam thung a, hei hi chhinchhiahtlak ang reng tak chu a ni ve e.

Kum 2008-09 atanga Sorkar sum hmanral hi Rs 2772.25 Cr atang khan kum 2012-13 a lo thlen meuh chuan Rs 5146.71 Cr laiin a pung chho dawrh tawh a. Kumtina a punna rate hi 17.13% lai a ni. Kum 2011-12 atang 2012-13 chhunga a thanna rate hi 11.02% niin a thanlenna ti zualtu ber chu Revenue Expenditure kan tih tak, Sorkar Inrelbawlna khi a ni a, sum punna 87.61% lai a tum hem mai a ni. Chuti anih chuan hmasawnna hnathawh hmuh tur han tamzia reng a ni love.

Plan leh Non-Plan a sum hman chungchang tarlang ta bawk ila. Kum 2012-13 Total Expenditure atang hian Plan sumah hian Rs 2298.28 Cr (44.66%) a kal ral a, Non-Plan atan hian Rs 2848.43 Cr (55.34%) hmanral a ni thung a ni. Sorkarin hmathar lak nana Expenditure a hman tlem zawk chhung chuan Development neih a har lo thei thin lo tih tunah pawh kan hmu leh ta a ni.

Sorkar Leiba punna hi ngaihthah chi rual a ni lo! Kum 2011-12 khan leiba awmsa Rs 4548.45 Cr satangin Rs 565.75 Cr (12.44%) zetin leiba a pung a. Kum 2012-13 phei kha chuan Rs 5114.20 Cr zetin leiba hi a pung chho hman a ni. Leiba punna chhan ber chu Sorkar hnathawk leh Dept sum, PF Fund, Savings leh Deposit dawn leh enkawlna atanga leiba Public Account Liability leh Internal Debt vang a ni a. Gross State Domestic Product hi kumtin 1% a a pun chuan Fiscal Liabilities hi 0.82% laiin a pung ve ziah bawk nia! 13th Finance Commission chuan Fiscal Liabilities-GSDP ratio hi 25% ni turin a duh lai a, keini State ration han en hi chuan sdum leh pai sanction kawngah harsatna ka tawk lovang tih sawi har tak a ni! 

CAG Report a lang ziah, mahse Mizoram Sorkarin a tih that duh mang hauh loh chu Sorkar Laipui atanga sum lo kal reng reng, direct a State Implementing Agencies hnena lut tam tham thin lutuk hi ngaih pawimawh a va hun tawh tehlul em! CAG hian hetianga direct a sum vawngtu ni lo, a thawktu hnena lut nghal thin hi eirukna tipungtu leh sum leh pai enkawl chungchanga felhlel awm tirtu anih an hrechiang si a, chuvang tak chuan heng Agencies te hian Uniform taka Accounting Principles an hman a ngiat thin a, mahse Documents ching mang hlei lo hlir kawhhmuh an ni kumtin ziah mai a ni. Tun CAG Report-ah pawh hian Rs 934.33 Cr zet mai chu heng Agencies te kutah hian Direct a pek an ni leh tih tarlan a ni a. Sum leh pai hmanthiam a tul tih sawi sawi lo hian a takin che chhuak thin sela, a va lawmawm dawn em! 

A dawt lehah chuan Sorkar sum peipun dan tarlan kan tum ve leh dawn nia.

Van mi aing an vang.......

Seihna hmaifang duhawm siamtu,
Dinhmun hriatchian tumna thinlung pai;
Humsual dai palh vengtu ban rinawm,
Engkim tha ber duhsakna rilru thianghlim neitu;
I tawnah par ang an lo vul anih ngai zawngin,
Tawnmang lung di mai lo chan lo la;
Tanglaiah nghet takin am ten lo kuangkuah la,
Hmangaihna hruihrual chuan phuar bet rawh;
Chutiang mi chu van mite iangin tawn tur an vang hle si a!

Monday, July 21, 2014

Meant for each other

Chawngmawii leh Hrangchhuana in di nan,
Van thengreng a zau tawk lova,
Si ruk pawn a si ruk la meuhin an kar a dang zo hek lo,
Chhawrthlapui enna meuh pawh hian,
An vanlaizawl in di eng a hliah khuh zo mawlh lo!

Lalpa Mi Awm Rawh

Lalpa, i biakbuka chen reng leh,
I mi leh sate nena fakna hlan reng che ka chak em mai,
Tawnni chuan thenna ni a pai thin a,
Huho nun pawh maltlat nunin a zui bawk thin,
Hlimna chuan khawhar hma a hruai a,
Fakna pawh selna note a ni e!
Nitinin nang sual beihna laka ka inhumhimna kulh ni thei la,
Nitinin khawharna sual hnawtbo tu thlipui lo niin,
Mala kraws kawng ka zawh mi chhawk reng ni la,
Leiah hian ka lungngai lovang!
I remruat leh tum ka tan hriat rual a ni lova,
Ka kawng bumboh ka hriatnain a chhui phak hek lo.
Mala ka awm a tamna khawvelah hian,
Khawhar, lunglen, mangan, sual thlemna hrang thin ten,
Thlen hlan min thlir tir ka ram hlun tur!
Theih ni se i kianga len ka nuam tawh si a,
Mahse dawhtheihna mi pe la,
Hriatthiamna ka lu atan parthi lo chang rawh se!
Thlamuanna chu ka kawchhungah van lam hawiin,
Kang reng nei lovin chik chhuak rawh se!

Respect The Old

I la naupan viau lai hian i aia upate zah la,
I la chak vanglai tak hian tanpui ngaite tanpui thin ang che;
I dik loh anih chuan inpuang hreh lo la,
Engtikah emaw zawng i upat hun a lo thleng ang a,
I taksaah chakna thahruite lo kiam zo tawhin,
Diklohna tam tak i nei ve ngei dawn si a!

๐‹๐ข๐ญ๐ž๐ซ๐š๐ญ๐ฎ๐ซ๐ž-๐š๐ก ๐†๐ซ๐š๐ฆ๐ฆ๐š๐ซ ๐š ๐ฉ๐š๐ฐ๐ข๐ฆ๐š๐ฐ๐ก ๐ž๐ฆ ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglรชng thei, lunghnรปr ลฃ hin, thinrim ลฃ hin, lawma nui ลฃ hin etc...