Tuesday, May 10, 2022

𝕭𝖆𝖎𝖇𝖚𝖑 𝖑𝖊𝖍 đ•Ÿđ–đ–†đ–đ–Šđ–˜đ–•đ–Šđ–†đ–—đ–Š-𝖆 𝖙𝖍𝖚 𝖑𝖊𝖍 𝖍𝖑𝖆 𝖎𝖓𝖑𝖆𝖎𝖈𝖍𝖎𝖓𝖓𝖆.

Lengzem April chhuakah khan, ‘Tu nge i hming?’ tih hmangin L.B Tluanga’n article ngaihnawm ang reng tak a ziak a. Chu a thu ziakah chuan Shakespeare-a chanchin rawn sawiin, hriatna kawnga Shakespeare-a nun  kalh kim loh dan nia a hriat heti hian a ziak a – Heti chung pawh hian Shakespeare-a hriatna chu a la khingbai thei tho tih hi lo pawm ve phawt mai teh, tiin thu min pe a. 

Khawvela Literature huaisen ber, darh zau ber chu Baibul niin, thu leh hla khawvela Sailo NgĂ»rpui an sawi thung chu Shakespeare-a hi a ni. Hei vang hian Shakespeare-a hian Baibul hi a hman rim ka ring ĆŁhin a, mahse chu mi zuk finfiah tur chuan a kut chhuak piah lamah, Baibul belhchian ve a ngaih tlat avangin, Baibul leh Shakespeare-a kut chhuak hriat chian chu tihmĂąkmawh a ni lo thei lo. 

Shakespeare-a hian khawvela English Baibul chhuak hmasaho kha a lo la khawm nasa mai a lo ni a. Geneva Baibul copy ringawt pawh za chuang neiin, Baibul chi hrang hrang, ĆŁawngĆŁai hlate thlengin a lo la khawm a lo ni.  Ngun taka thlithlaina rah chhuah aĆŁanga lo lang ta chu, Elizabethan Poets kut chhuak Lemchan zawng zawngah aiin Shakespeare-a hian, Baibul thu leh hla a lo hmang rim zawk tih hi a ni ta a ni. 

Shakespeare-a khan Baibul hi a hre bel hneh hle tih, a lemchan hrang hranga Baibul thu leh hla a hman dan aĆŁangin kan hmu thei ta a lo ni. Hamlet leh Othello lemchante khan Baibul thu leh hla 50 aia tam hman an nei reng a lo ni a. Tin, Baibul thu leh hla chheh dan chiah hmang si lovin, Baibul thu leh hlain a sawi tum ang chiah ni si hmanga thu leh hla a rem hi tam tak hmuh tur an awm bawk. 

Tichuan, Shakespeare-a hian a lemchan 38 aĆŁangte khan, Allusion leh Quotation a hman zat niawm hriat theihte chu Baibul lehkhabu 42 aĆŁangin an ni a. Chung lehkhabu zingah chuan thuthlung hlui bu 18 leh thuthlung thar bu 18 bawk leh, Apocrypha aĆŁangin bu 6 te an ni. Hei hian Shakespeare-a’n Baibul a belhchian thawkhat turzia a tarlang chiang hle awm e.

Amaherawh chu, tuna Baibul kan hman lĂąr ni lo hian, Geneva Baibul zawk kha a chhawr rim ber a ni tih lo hre ta ila. Entirna han pe ta ila; ‘If it were done when ’tis done, then ’twere well. It were done quickly… (Hamlet, Scene VII) tih a rawn chher chhuahna chu, John 13:27 (Geneva Bible): Then said Jesus unto him, That thou doest, do quickly, tih aĆŁanga a kaihlek angte hi hmuh tur a tam hle a lo ni. 

Shakespeare-a thu leh hla ka duh tak zinga mi, The Merchant of Venice lemchana Poria-i’n; How far that little candle throws his beam! So shines a good deed in a naughty world, a tihte khan Philipi 2:15 thu; …among whome ye shine as lights in the worlde, tih aĆŁanga a rawn chher chhuah a ni. Kum 1611 khan KJV Baibul hi tihchhuah a nih chauh avang leh, tihchhuah a nih hnu khan, Shakespeare-a hian kut chhuak a neih tam tak loh avangin, Geneva Baibul kha a hman rim ber tih loh rual a lo ni lo.

Hamlet kan en chuan, Horatio-a’n, carnal, bloody and unnatural acts…and in the upshot, purposes mistook, Fall’n on th’inventor’s heads, a han tihte kha, Ì Lalte 2:32 thu - the Lorde shal bring his blood upon his owns head, tih nen chhul khat chhuak an nihna kan hmu a nih hi. Two Gentlemen of Verona lemchana, follows the shepherd for food, tihte pawh Ezekiela 34 thu aĆŁanga lak a ni tih a hriat mai a.

Shakespeare-a hian Sam leh thuthlung thar ringawt ni lovin, thuthlung hlui thlenga a chhiar nasat turzia min hriattir mai awm e. Chu mai a la ni lova, Apcrypha thlengin, a kut chhuak chei hnĂ»m nĂąn a hmang tih a kut chhuak kan zir chuan kan hmu thei bawk. Baibul thu leh hla a hman rim bera an sawi chu, Kaina leh Abela thu aĆŁangin a ni a. Baibul bu zinga a hman rim ber erawh Sam Bu hi a ni thung. 

Chhuitu ĆŁhenkhat phei chuan Baibul thu leh hla 1200 chuang Shakespeare-a hian a hmang a, hei aia tam pawh hmuh tur a la awm ring pawh an awm bawk. Genesis, Matthaia leh Joba hi a hman rim pawl tak an ni a. Lemziak thiam hmingthang berte zinga mi Picasso-a khan, ‘Good artist copy, but great artist steal’ tia a lo sawi hmang thiam ber zinga mi ni kumkhua tawh tur chu Shakespeare-a kha a lo ni. 

Thufing 5:15-18 thu-a, tui hna leh tui bel thute kha Othello lemchanah Desdemona-i ĆŁawngkamah kan hmu a. Khawvela thiamna lama sulsuttu leh thluak ĆŁha ber ber an tihte hi Juda mi an ni zel a. Chumi ka zuk chhuinaah chuan, Baibulah hian hriatna engkim a awm a, chu chu an zuk zir chhuak mai a ni, tiin hriattir ka ni. L.B Tluanga sawi ang deuh hian, Shakespeare-a hriatna hi a famkim lo hlea ngaih theih zawng a ni.

Mahse, Shakespeare-a thu leh hla tuipui tak tak mi chuan, zirna lam a ni emaw, eizawnna a ni emaw, vantlĂąng nun leh kalsiam a ni emaw, retheih pachhiat a ni emaw, kawng engkim hrut loh ahleih a nei lo tih a chhiar chhuak ve fovin ka ring. Tin, heti taka Baibul hre chianga hmang rimtu a lo nih tawhna pawh hian, finna leh remhriatna kawng tinrenga thuam a nihna a nemnghet hlein ka hre bawk. Chuvang tak chuan he thu hi ka han thai ta mai mai a ni e.

𝐀𝐰 𝐩𝐱𝐧 đĄđ«đąđ„đĄ đ«đšđ°đĄ 𝐳𝐚𝐧𝐱𝐧𝐚𝐡 𝐧𝐠𝐞𝐱 𝐛đČ 𝐏𝐒 𝐂𝐡𝐚𝐰𝐧𝐠𝐭𝐡𝐼

     William Shakespeare-a’n, “O most delicate fiend! Who is't can read a woman? Is there more?” ti meuha hmeichhia leh a nungchang hriat thiam harzia a lo au chhuahpui tawh ngei khĂąn, angkhat veka mipate a thununna hrui valah, he tribal lĂ» la hnam pawh hi min zuah bik chuang lo. “Women's weapons, water-drops” tia kan pu vekin a lo tlĂąngaupui tawh hmanrua nen zet hi chuan, mipate thinlung a la duai duai reng mai a nih hi!   

     Mi fate themthiamzia tlai khawhnuah kan lo tem ve luklak a. Mi fate thluak ĆŁhatzia, a tlai luat hmain kan han hre chawhnu ve leh tum hrang a. Mi fate’n mi fate thluak ĆŁhatzia hahipa an lo sĂ€wr fĂ» tawh hnuah, kut kan han tifĂ»k chawp ve leh ngawt zel bawk a! Mahse, chu taka chu hla phuah thiam tak tak, tun lai lemchan khawvela hla phuah thiam lem lem nazawngte nihna ni lo nihna (signature) a ni si a nih hi ti raw bawihte?

     Tleitir sakhmĂȘl meuhin a cho loh thlasik zing ni chhuakin ka lunglĂȘn khawharna a rawn her chhuahpui a. Pawltlak thlain kum tina hri chhia mi kai ziah hi, tun thlengin ka la thing thla thiam lo. Ka hawi vel a, ka mit hmuh phak thilsiam tinrengte hian ka lung min lĂȘn ĆŁhin a ni si a! Van lam ngaihna leh khawvela luanliamna lo thleng dun rial ĆŁhinte hi, a man tamzia tu nge sawi thei ang?

    Thil siam tam tak zingah, mipa thinlung zial Ăą tlat a, thunun mai duhtawk lova sal bet thei, a mitmeng leh ĆŁawngkam khat lek pawhin mipate thih leh dam thu hril thei khawpa thiltihtheihnaa thuam hmeichhia hi, a va buaipuiawmin buaipui tlak a va ni mawlh ĂȘm! Mipa sehhel ber ber, rorum leh thinchhia, hausa leh rethei thinlung thliar hauh lova angkhata pĂąwnglak theihna neitu hmeichhia, mipa chungah hian i va suaksual thiam kher ĂȘm!

      A hmĂȘl a hmuh tirh phat ata, a chhan leh a vang sawi mawi ngai lovin, a nu leh pa, a chhĂ»ngkhatte hnenah insawi fiah mamawh hek lovin, thilsiam azawnga mit la ber nula tawngtu tlangval khawngaihthlakzia hla hi, engtin nge heti ĂȘma lungrĂ»na PS Chawngthu hian a lo phuah chhuah thiam ni? NunrĂąwnnna azawnga duhawm ber chanchin min han hrilh thiamziate hi a mak a ni! A thlĂ»k tinah rem taka hla thu tin a han nemkai thiamziate mawlh hi a ni, sawi thiam har chu!

      Hmeichhia chu nula a nih avangin rim tur a ni. Hmeichhia a nih avangin zĂ€wl thiang pawh a ni. Hnute bu mawi tak, heh kual mawi ĂȘm ĂȘm, mitmeng lungrĂ»n taka meng thiam, pheichheh mawi tak a nih vangin, mipate thinlung aikaih tur renga Pathianin a siam a ni. ÂwmnĂȘm hmĂȘl taka siam a nihna phena a nun thurĂ»k pai tamziate hi, tu mipa fa hian nge hmu chhuak fai kilhkelh tawha inngai ang le?

      A hausakna chhuang chunga amah rimtu chu biak tinah pawh a tin lo fo. A pachhiatna chhuanlama hmangtu lah a khawngaih thla zen hek lo. Tlangval a nih vang ngawta amah rimtu chu eng hĂ»ah a ngai lo fo. A duh zawng tĂȘ a tawn chinah erawh, sakeibaknei koham ber nungchang a pu hmak a. A saseh tawh humhim turin lei leh van a cho hial ngam a nih hi maw le!

 Hun hei leh chen hi i sulhnu zuiin,

Biahthu di sawi ni tam renga’n,

Engtin nge nang ngaih biahthu di kan hril,

Damte’n min chhan ve dawn ang le?

      Amah duh ngawih ngawihtu, a chezia engkim mai thlir ning thei lotu, a ĆŁawngkam chhuak tinrenga rimawi lo chhuak ngaithla thei khawpa a beng hriatna lam rĂ»ksaktu, thu reng a sawi loh thu tam a pai, a mitmeng leh chezia zeizia engkim aĆŁanga man thiam mipa chuan, a huaisenna neihchhun tak meuh meuh hmachhuanin, “Ka duh che asin. Min duh ve mial lo maw?” a han ti a. Mahse, chu hmeichhia sualzia chu tu nge hrilh fĂąk tawh ĆŁhin kha?

      Thla khat a liam a, ni tam a ni ta. ‘Hun hei leh chen’ rei zawng hi sana hmanga chhut chhuah chi ni pawhin alang lo. A rei thaw khat a ni ang, mipa thinlungah manganna chĂź a tuh ĆŁiak hman tlat a nih hi! Mipa hi ĆŁawngkam sang khat neia siam ni ta se, hmeichhe hneh nĂąn a nih phawt chuan, inngaihtuah nawn miah lovin Ăą takin a neihchhun apiang a hmang zo nghal duak ang! Chutiang chiah chuan kan tlangvala pawh hian kan nula hi a ĆŁawngkam hriat chhun ang angin, a thiam tĂąwkin a rim nasa tih kan hmu chiang si.

 

Engtikah nge maw kei ka lawm nĂąn reng,

Ka lam hawia ĂąnkĂą nĂȘmin,

Biahthu di damte’n thlah ve zai rĂȘl a,

I lunglĂȘn thu min hrilh dawn le?

       Aw lunglian! Luhlulnaa khat! I duh chuan i kĂą hi Seol ang maiin i chip reng thei a! I duh hunah lem, tlĂąng chhipa tuikhawthla liam pur pur angin i Ăąng leh thei lawi si! Sana bĂąnin ni tam a her chhuahpui tawh hnuah meuh, ‘Aw le, i lam ka lo hawi nang e’ han tih mai rĂȘl ta lo chuan, thlanmual ang maia rehin mipa thinlung sahalna min han tuah nun belhsak sauh a! ‘Ka duh che, ka duh lo che’ ti mai lova han inchelh khawmuanna hnuaiah, tu mipa mah awm hle hle thei an awm lo tih, i hriat chian ĂȘm avangin em ni, suahsual rĂ€wng min bawl khum ĆŁhin?

 Mahriaka lunglĂȘn tuar zawng ka zuam lo,

Lung ka mawl tinkim dawn hianin,

I suihlungrĂ»kah i duhlĂȘng thlang la,

Tum tawk helin ka liam ta’ng e.

       Chhai tur renga Siamtu’n a siam hmeichhia hian, chhaitu zawng a tawng ngei tur a ni. Mahse, amah chhaitu hnenah chhanna pe duh lova, nun lailaklawh taka min chentir nuamti ĂȘm ĂȘmtu hmeichhia, Siamtu hian a siam sual ve hial che a ni lo maw? Chu zawng ka ring thei lo, ka ring phal meuh si lo. Lungtum chhai ai pawha beidawnthlaka min siam zet duh khawp thinlung neihtirtu che hian, van rim erawh a nĂąm hauhvin ka ring si lo!

 A falte’n kan intawng leh tawh lo’ng e,

Zan a rei khua ka tlai thlawn e,

Ka hril tam lua e, i ĆŁawngkam nghakin,

Aw min hrilh rawh zaninah ngei.

        Zanin chiah in rĂ»n rawn kai nĂąn hun ka nei ta. Zan tam chhiar sen loh, i kiangah hun hmanga i rilru hriat ka tumna zawng zawngte kha, zanin ngeiah hian a chhanna hriat ka mamawh ta. Mipa zawng ka ni, mahse beidawnna thinlung nei mi ka ni si a. Tlangval zawng ka ni meuh mai, chuvanga duh che pawh ka ni reng asin. Mahse, zanin ngeiah, ‘Aw’ nge ‘Aih’ tia min chhan hi ka phut ve tlat che a ni.

        Nang meuh ka phu lo che a nih si chuan, ka phutĂąwk hmeichhia chu, ka thinlung zawng zawnga ka zawn theih nĂąn, min chhuah zalen hi i chanpual a ni ve tlat. Tunah erawh ka thinlung chabi kawltu i ni si a, i thinlung hawnna chabi ka kawl ve si lo a nih chuan, khawngaihna chuan vawi khat chiah i nunah thu sawi ve se, ka chungah zahngaihna lantirin chhanna min pe ang che aw…

       Ni ni ni, he hmeichhia hi a ni, khawvel thil azawnga thil buaipuiawm ber hmuh theih chu lo ni! PS Chawngthu lah hian chu hmeichhe nungchang pakhat, a mize kumhlun, a pian ni ata a thih ni thlenga a nun chhuahsan ngai lotu chu, a ropui thei ang bera chawisĂąng chungin, mipate inphahhniam theihzia leh dawhtheihzia, hmangaihna lemchan tualah dawih zawk chan chang kan nih sizia min tarlansakna hla hi, a mawi dan a tak ngĂąih a, a nat dan a thĂ»k rĂąih a nih hi.

 

            A thlĂ»k lah chu he Zopa thinlung leh beng mil ĂȘm ĂȘmin a han siamzui hi chu maw! Ka thinlung hian a tuar thiam ta ĆŁhin lo. Nilenga mi awitleitu atĂąn ka thlang leh ĆŁhin. Ngaihruatna khawvel min hruttir a, suangtuahna khawvelah duhthusam hlimthla min chentir theihna thurĂ»k hi, ĆŁhangthar hla phuah thiam zingah pianpui an awm ve ta lo em ni, tih chĂąng ni a tam ta. Mahse, hmeichhia chu mawina a khat, duhawmnate’n an chei mawi, ngaihawmnaa khat zawng a ni chiang si a!

      Hmuh theih loh khawvea hmangaihnaa khat, Kalvari kraws-a rawn luangliama hian nang ngaih banzai min reltir thei lo a nih chuan, keia chan zet chu suangtuah thiam ngaihna reng a awm lo ang!

 

 

đđąđ„đšđ­đš’𝐧 đ“đąđ›đžđ«đźđŹ đŠđšđąđŹđšđ«đš 𝐡𝐧𝐞𝐧𝐚 đ‹đšđ„ 𝐈𝐬𝐼𝐚 𝐜𝐡𝐼𝐧𝐠𝐜𝐡𝐚𝐧𝐠 đ„đžđĄđ€đĄđš a 𝐭𝐡𝐚𝐰𝐧 đ«đšđ©đźđą 𝐜𝐡𝐼 !

Lal Isua dam laia Rome lalber (Emperor) chu Tiberus Kaisara niin, Pilata khĂąn Lal Isua khenbeh a nih hnuin Rome lalber hnenah chanchin kimchang tak, lehkhathawn hmangin a va hriattir a. Kohhran hruaitu hmasate khĂąn he lehkhathawn hi a tak (genuine) ni ngeiin an hria a, Lal Isua khenbeh a nih dan leh a hnua thil thleng chanchin a va hriattirna a ni. Lehkhathawn pathum; Pilata’n Tiberus-a leh Heroda hnena a thawn bakah, Heroda’n Pilata hnena lehkha a thawnte hi Syriac-a British Museum-ah hmuh theih an ni. 

“He mihring hian hna ĆŁha tam tak thawkin, mi tam tak a ti dam a. Mitdel mit a ti var a, phĂąr a ti dam bawk. Mitthite hial a kai tho a, zengte pawh a ti dam bawk. Kal tura thu pein an hnenah hian thu kam khat chiah a sawi ĆŁhin. Tin, kan pathiante tĂąn meuh pawha mak tih turin Lazara, ni 4 lai thlana phum tawh, a taksa ngei pawh lĂčng nuaih tawh chu thlan aĆŁanga lo tho turin thu a pe a. Lazara chu puana tuam chungin, rimtui ĂȘm ĂȘm hian lo nung leh a!

Tin, ramhuai man leh tihbuai, thlalerahte khawsa ƣhin, anmahni taksa ngei ei a, ramsa leh laikingte nena khawsa ƣhinte chu, khawpuia an in ngeia cheng leh turin a ti dam a. Ramhuaite lah chu vawk kaw chhûngah luhtirin, tuiah a zuanthlùktir vek bawk! Mi pakhat, a kut vuai vek tawh, lûngngaihna nasa tak nei mi pawh rilru pangngai tak pu leh turin thumal pakhat chiah sawiin a ti dam bawk.

Khatia kraws-a khenbeh a han nih khĂąn, lei pumpui hi a rawn thim ta vek a. Khaw en lai ni reng chung siin, Ni kha a biru bo daih emaw tih mai tur niin, vanahte chuan arsi an lo lang a. An ĂȘng erawh zawiin a thim tial tial thung. Thla lah chu a bial vanglai tak e ti lovin, thisenin a khat tlat emaw tih mai tur a ni bawk! Tin arsite leh Chhohreivung pawhin Judate chu an thiltih tenawm tak avangin an sĂ»n nia maw le!

A thih hnu kĂąr khata ni hmasa ber zanah lah chuan Ni a lo lang ĂȘng kulh mai a, vante pawh zanah an ĂȘng uar mai nia! Fur laia ĆŁek tla zuai zuai ĆŁhin ang mai hian vanahte chuan mi, thuam ropui tak tak inbelte an rawn inlĂąr sup sup a. Anmahni rual vek hian vantirhkoh tam tak lo lang vein, anni chuan, ‘Chungnungberah Pathian ropui berin awm rawh se. Lei chunga a lawm ĂȘm ĂȘm mihring chungah remthu lĂȘng rawh se. Lei hnuai mitthi khuatea (Hades tiin a ziah bakah mitthi khua leh a chhehvel a ti kher bawk) hun rei tak chhĂ»ng saltangte pawh lo tho chhuak rawh se’ tiin an sawi bawk!

Vantirhkohte Ăąw rik rual chiah hian tlĂąngte chu an nghing dur dur a. Lungte pawh an keh phel rem rum bawk. Tin, lei nasa taka rawn khi chatin, khuarkhurum thĂ»k tak leh a chhĂ»ngte hmuh theihin a awm bawk. Chu hun rĂąpthlĂąk takah chuan mitthi tam tak kaihthawhin an awm a. Judate chuan chung mitthi tho lehte an hmuh chuan, ‘Abrahama, Isaka leh Jakoba bakah Upa 12, kum 2500 liamtaa boral tawhte kan hmuh bakah, Noah ngei kha taksa puin a rawn inlĂąr kan hmu’ tiin an sawi bawk!

Aw ka lalpa, lalber, he mi zan hian zankhuain ĂȘngin min kiansan bawk hek lo. Tin, Lal Isua chungchang thu dik lo tak taka sawitu Juda tam takte chu lei khi chatin a lem bo zo vek a, an taksa reng hmuh tur a awm bawk hek lo. Jerusalema biak in (Synagogue) pakhat tih chauh loh chu, Lal Isua dodaltu biak in zawng zawngte pawh lei khi chat hian a lem zo vek bawk!” tiin Pilat-a hian Rome lalber hnenah lehkha a thawn a ni. Pilat-a vek hian Heroda hnenah heti hian lehkhathawn a ziak bawk!

“Khatia a chung thu rĂȘl tura ka hnena Isua i rawn tirh phei khĂąn, amah chu ka khawngaih avangin a lakah ka kut ka sil a. Tunah lah chuan amah khengbettute leh a thlan vengtute hnen aĆŁang ngeiin thlan ata a rawn tho leh tih ka hre ta! Chung ka thu hriatte chu dawt mai an nih lohzia a tak ngeiin ka finfiah bawk. Galili-ah a dam lai taksa puin a zirtirte nen, tun hma zawng aia huaisenin a thawh leh thu bakah a chatuan lal ram chanchin a puang lai kan va hmu a ni. 

Tin, ka nupui Procla-i, a mang lama inlĂąrna hmtu pawhin thlan aĆŁangin a tho leh tih a hriat ve leh, Longinus-a leh Isua thlan vengtu sipai 12-te nen Isua hi an va hmu bawk. Isua chuan ka nupui hnenah, ‘Tunah min ring tawh em? In thlahtute hnena Pathianin thu a thlun ang ngeiin, ka thihna chuan mi zawng zawng tĂąn damna tur a rawn thlen ta a nih hi. Chuvangin, keimaha Pa awm chu ring rawh. Thihna hrui valh leh mitthi khaw kulh kawngkharte chu ka hawng ta si a’ tiin a sawi ta a ni.

Aw Heroda, chutia amah kan va hnaih lai tak chuan, van aĆŁangin Ăąw ropui trak lo ri chhuakin, nasa takin khawpui a rawn ri rum rum bawk. Chu ve leh nasa takin lei chu a nghing dur dur a, chutih rual vek chuan Jerusalem temple-ah pawh a rim kan la hriat ngai loh thil rimtui ĂȘm ĂȘm hi a rawn nĂąm ta chiai chiai mai nia! Lalpa chuan kei leh ka nupui min rawn pan hnaih lai chuan, a kuta an khen behna ser chu chiang takin ka hmu bawk a ni” tiin a ziak a ni.

Heroda pawhin Pilata hnenah hian lehkhathawn a ziak let ve bawk. Lehkhathawnah chuan Baptistu Johana a tihhlum hnua a chunga vanduaina leh chhiatna chi hrang hrang thleng chanchin ziakin, a fanu thih dan mak tak te, a fapa Azbonius-a thih dan te, a nupui mitdel dan te Pilata hnenah hian a hrilh a ni. Tin, Rome lalber Tiberus-a kha nĂą taka a dam loh avang leh, Isua’n mi a ti dam ĆŁhin tih a lo ral hriat avangin Pilata hnenah chhiahhlawh tirin a hnena Isua rawn kaltir turin thu a pe a.

Mahse, Pilata’n Isua a khengbet tih a hriatin Pilata chu Rome-a rawn hruai tur leh, thi turin a chungthu a rĂȘl ta a ni. Nula pakhat Veronica-i a awm a. Ani chuan ĆŁhelret puanah Isua hmĂȘl ang tak, lemziak thiam hnenah a ziahtir a. Tichuan, Tiberus-a hnenah Isua lemziak keng chung hian a kal ta a ni. A kalkawngah Isua tĂąwkin, Isua chuan a lemziak chu lain a hmĂȘl ang tak a nemkai ta a. Tiberus-a’n Isua lemziak a en ve leh a dam tur thu hrilhin, chutiang tak chuan thil a thleng zui ta bawk!

Rome khawpuia Pilata lehkhathawn chhiar chhuah a han nih chuan, Tiberus-a leh a kianga awmte chu nasa takin an khur ta a. A chhan pawh Isua thih laia thil thlengte kha a tak ngeiin an hmu si a. Tiberus Kaisara chuan a tawpah Isua chu Krista ngei a nih thu puangin, a thu sawi zawh ve leh an awmna kianga Rome pathiante lim an dah zawng zawngte chu chhuatah tlain, an kehsawm ta vek mai a ni! 


𝐓𝐼𝐚𝐱, đđšđ­đąđ„ 𝐞𝐭𝐜 𝐭𝐞 𝐡𝐱 𝐏𝐚𝐭𝐡𝐱𝐚𝐧 𝐬𝐱𝐚𝐩 𝐚𝐧 đ„đš 𝐧𝐱 đ«đžđ§đ  𝐩𝐚𝐱 (?)

             Tun hnai maiah ka thu ziak hlui ka thlir let a, chutah chuan harh thar zĂĄwkna (revelation) kan ti mai dĂąwn nge ka chang ta niin ka inhria! Baibul chĂąng pakhat, vawi tam tak ka lo chhiar liam tawh ngei chu, ngaihtuahna thar nena ka han chhiar thiam chinah, he khawvela tuai leh patil, mawngkawhĂ»r etc te lo pian theih chhan, Pathian kutchhuak an nih sizia ka ngaihtuah thiam ta a ni.

             Gen 1:27-na thu hi ngun takin i han chhiar nawn leh teh ang u. “Tichuan, Pathianin ama anpuiin mihring a siam a, Pathian anpui ngeiin a ni a siam ni; mipaah leh hmeichhiaah a siam a ni” He thu hi ngun takin i han chip darh dĂąwn teh ang. Mihring siam an nih thu kan hmu a, mahse he mihring siama hi mi pakhat chauh. Evi tel lo Adama a ni tih kan hre thei ang.

             A sapĆŁawng kan en pawhin, “in the image of God created him; male and female created he them” tiin a inziak kalh mai. Eng nge he thuah hian i chhiar chhuak theih le? Pathianin Adama a siam a, chu Adama-ah chuan mipa leh hmeichhia an awm tih i chhiar thiam ta em? Ngaihtuah nawn leh la, han chhiar nawn leh teh! Chhun vanglai ang maiin a chiang a nih hi.

            A fiah ta kuar lo maw? Adama-ah chuan Pathianin mipa leh hmeichhia a siam kawp tihna tluk a lo ni ta a. Chu mihring Adama aĆŁang ngei chuan a ni Pathian pawhin hmeichhia, Evi kha a lak chhuak tak ni! Evi siam a nih dan kan hria, Adama angin Pathianin eng hmanraw dang mah hmangin Evi kha a siam tlat lo. Adama chhĂ»nga awm hmeichhia kha Adama nakruh Pathianin la chhuakin, Evi-ah a siam ta a nih kha.

             Tichuan, an thlah kal zel mihring tawh phawtah chuan mi pahnih, mipa leh hmeichhia an awm tiin ngaihdan kan siam thei ta tihna a lo ni a. Mipa chhĂ»nga awm reng hmeichhe zia kha, mi ĆŁhenkhatah chuan thunun rual lohin a lo lang chhuak ta ĆŁhin a. Chutiang bawkin hmeichhe chhĂ»nga awm mipa zia pawh, thunun zawh lohin a rawn lang chhuak ta ĆŁhin a ni.

             Chuvang tak chuan, mipa kha a rawn tuaiin hmeichhia kha a rawn patil ta ĆŁhin a lo ni, tiin ngaihruatnain kan sawi thei ta. Kan Pathian thu khi han en nawn leh ĆŁhin la, Adama chhĂ»ngah Pathianin mipa leh hmeichhia a siam kawp ngei tih min hrilh tlat a nih hi. Hei hi Pathianin mihring min siam dan dik tak chu a lo ni reng mai.

            

đƒđ«đąđŻđžđ« 𝐍𝐼𝐧

Thingtlùngah a vawi khat nùn ka service ve dék dék a !

Lirthei hnunga a body kan sak belh kahpathirahte chuan, ar hi a bĂąwmah an ĆŁawn ri nĂĄwk nĂĄwk a! Favai, thlai hnah chi hrang hrang, parcel maksak tak tak, bĂąwm eng emaw zat, vaihlo, hmarcha, zawngĆŁah khai bawr, anĆŁam, khuang, engkim mai hi an ekbeng khat tlat a!

Naupangho lah chuan khuallian ang maiin min zim tuau tuau reng bawk! Chutih rual vekin nuho zingah, ĆŁhahnemngai taka eng thu thu emaw min chah mawlh mawlh tĂąwk lah bo hek suh! Ka chuktawlh (phone) lah chuan nunna a nei thar ta hluai emaw tih mai turin, thawm a lo chhuah reng bawk!

Lirthei chhĂ»ngah lah chuan bungrua leh mihring hi, an inekbeng khat tlat emaw tih mai tur a ni! Chutah, nuho zinga min duhsak zualho an lo lang. An thlai tharte chu ui hauh lovin, in lama ka hawnah tiin nĂ»la mi a hranpa taka an zuk lak ngat min lo pe a! 

Kawtah chuan khuaa mi zawng zawng an rawn pungkhawm ta emaw tih mai tur niin, nunau, naupang, puitling zawng zawngte chu kan kal hma loh chuan kalsawn reng an tum lo. A tawp a tawpah chuan lirthei chu ti nungin, ka khalh kal thei ta hram a. Kan han bawrzia mai chu, sawiin a siak lo a ni ber!

Lirthei seat-ah chuan nunau leh kum lama upa deuhte an chuang a. A hnung lamah erawh ƣhalai rualho. An tùn seat chan loh tih vel kha buaina tham a tling lo reng reng! Phunnawi tumna lah an nei bawk hek lo. Lûngmuang takin, nuamsa thei ang berin an chuang thiam tlat mai a ni.

Kan tum ram kawng chanve vel kan thlen aĆŁangin, a khĂąt mawi tĂąwk hian ka chuktawlh chu a ri ta reng mai! Pu Rema maw, Marema a ni em, Rema maw, Remliana em ni, tiin hming hrang hranga min betu ka tĂąwk chho ta mawlh mawlh a. Hun a han kal deuh hlek a, a ngaite bawkin min betu pangngai rengte khĂąn, khawi lai ngei thlen tawh tiin chanchin min rawn zawt nawn reng mai a ni! 

Chutah, seat-a chuang pha zingah lirthei rui an han awm ta ngei a. Duhsak takin ka lirthei bangte chu an han luak khum ta bawrh bawrh mai a nih kha! An inthlahrun thu an han sawi ve ngei a, mahse han tih vak ngaihna a awm chuang lo. a tawp a tawpah chuan kan tum ram kan thleng ta.

Vanduaithlùk takin Lunglei kan luh hun hi, sapƣawng takin Peak Hour an tih lai, traffic a tawt vanglai tak a han ni ta a. Rahsi Veng Sikul Mual aƣangin, nghakhlel taka min lo thlirtute chuan min lo chang chhuak a. An chhûngte rawn thawn an bungrua zawngin rei fé an han buai ta.

In lampang zuk be pùwl an awm. Eng ang bungrua nge an thawn tihte chu lo inhrilh dim diam awm tak hi a ni a! Rahsi Veng kan pel a, Venglai biak in thlangah, kan rawn chhuahna lam pan tur Sumo chhuah dùwn vanglai takin kan han ding ta! Kan han buaizia kha sawi thiam har tak a ni! Kan dinna kawta in neitute lahin min lo hau thûl!

A tawpah Tlabung PĂȘng kan thleng phei ta. Traffic lah a lo zam nasa mai! Tihngaihna vak a awm lo, ka ding chawt a. Min lo hmuaktute leh ka khualzin phurhte chuan an bungrua an han hlang thla ta a. A khĂąt mawi tĂąwkin Traffic Police lamin, “Hmanhmawh rawh u!” tiin min lo tur chhen bawk! Thlanfim hi a luang zaih zaih thei nia maw le! 

Chuti taka ka buai phili lai chuan, in lam aĆŁangin, “In va rawn thleng har tawh ve, khawi lai chin nge in rawn thlen tawh?” tia zawhna ka dawng chhen bawk! A tawpah in ka thleng ta hlawl a, ka hah a dam ve dĂąwn ta ka ti a. Ka inbual fai hman chauh ang tihah, ka chuktawlh a rawn ri leh nghal zat a!

“Naktuk lamah bungraw thawn tur ka nei, engtikah nge i chhuah dĂąwn, khawi aĆŁangin nge i chhuah dĂąwn etc” tiin, zawhna chi hrang hrang hmangin min han vawmzui leh ta tak tak mai a nih kha! Hei ha, hui ha…ThingtlĂąng khuaa lirthei service zet chu, thil namailo tak a lo ni chiang e!


𝐀𝐛𝐱𝐬𝐚𝐠𝐱 đ­đžđ„ đ„đšđŻđš đ­đ„đžđą 𝐳𝐹 đ„đš đ‹đšđ„ 𝐑𝐱𝐚𝐧𝐠𝐯𝐚𝐱𝐚 !



(Hmangaih thawnthu lûngkuai ber chu!)

          He khawvela a mit it zawng apiang hlah lotu, a thlarau chan a fuh ĆŁum chuan ramngaw thar diai siam chawp thei khawpa thil ti thei, a tuk fuh ĆŁum chuan a hun lai khawvela thei kung zawng zawng la khawm thei khawpa theihna nasa tak nei, mipa piang tawh zingah nula lama luck filawr lĂĄk, a chaw vawi khat ei leh in senso hmanga ram tenau ruai ĆŁhehsak thei Lal Solomona meuh pawh khĂąn, duh lotu zu tawng tlat a!

             Khatia Lal Davida a lo tar tak hle hnu, amah maia a mut lum zawh tawh loh hnu khĂąn, a khum laizawla mut lumpui tur Sunam nula hmelĆŁha ĂȘm ĂȘm Abisagi a lal inah a la lut ta a. He nula zet hi chuan Israel lal chhĂ»ngkua a chawk buai hneh teh e! Davida a enkawl dan kawng tinrengah lal chhĂ»ngkaw mit a tlung zo ngang mai. Chu mai a ni lo, Solomona ngei pawh Abisagi zĂ»nah a uai ta tlat mai le. Chu mai a ni lo leh zel! Solomona Ă» Adonija pawhin Abisagi chu a lo ngaizawng ve ngawih ngawih bawk!

       Kan Sunam nula hian tha reng thawh lovin lal fapate inkĂąrah hem a thlĂąk a. Adonija-a’n Solomona a lo lal ve leh, Abisagi chu nupuiah a va dil ta hial a, a va ti sual chiang ĂȘm! Solomona thikthu chhiatna va chawk thovin, Adonija chuan a thihna tur thang a invalh ta hial a. Chhechham meuhin Solomona chuan Adonoja a thah tur thu a puan phah ta a ni! Solomona thikna zet chu, Hremhmun ang maia nunrawng niin, a rawn alh chhuak chuan nunna hial a la ta a nih kha.

       Abisagi a hmangaihna meipui chu, tuifinriata tui zawng zawng pawhin an ti dai thei lo nia maw le! Lal fanu ĆŁhah nupui 700 neiin, hmeiah lah khaw khat nula hmelĆŁha chin ĆŁhah 300 nei si khĂąn, “Sangsawm zingah a chungnung ber e” tiin, thingtlang nula ve mai, beram a venna lama ni sain a vun a ĂȘm hĂąnsak, grep huan enkawltu chhiahhlawh nula laka dawl zawr taka a zawr thu, khawvel hriatah a puang chhuak ta dur mai a nih kha!

      A lal in ropui tak, a sai ngho lalĆŁhutthleng ropui berahte chuan kan lal ropui ber hi a tlei zo mawlh lo. A rĂ»ka insiam danglamin, a lal in ata Abisagi zawng turin a chhuak ru ta hial a. A vanduaia leiah khawpui vengtu sipai rothap tak takte chuan mi sual emaw tia lo manin, an vaw hrep a. Chutia an sawisak mawlh mawlh lai pawh chuan, “Jerusalem fanute u, ka duh tak chu in hmu hlauh a nih chuan, hmangaihnaah ka uai zo ta tiin lo hrilh nang che u” tiin, a tisa hliam aia a thinlung hliam nat zawkzia a la puang ta hram nia!

     A khum nuam chungchuang takahte chuan a muhil thei lo a. Zan a rei poh leh Abisagi a ngaih a zual ting mai.

 Zantiang laikhum chunga ka zawn ruai ĆŁhin ka hmangaih chu,

Ka zawng ruai e, tawn ni reng a awm si lo

       - tiin! Solomona mitah Abisagi chu van chung nula ang maia sawiselbo, lasi ĆŁhalbea chawm seilen, khuavang ĆŁanga awihtlei duhawm zu ni tlat a.

I mawi kumtluan e, ka hmangaih,

Nangmahah selna tur reng a awm lo e…

       - a ti thlawt mai a ni. He mipain hmeichhia a va hmangaihna, nulain tlangval a hmangaihna zet hi chu, a siamtu kan Lalpa ngei pawh sal ang maia hniama hnuk hniamtu, lĂ»ngngaih nei mia siamtu, chak lohna neia chhuah hialtu a ni si a. He mihring thinlĂ»ng dawrawm lutuk hian, engtin nge a dawl zawh reng ang ni?


𝐀 đ“đĄđšđ« 𝐋𝐞𝐡 Ʊ𝐡𝐱𝐧 𝐛đČ đ•đšđ§đŹđšđ§đ đ€đąđŠđą.



Kum zabi 19-na hun laia Romantic Poet ropui berte zinga chhal ngam, a dam lai huna chawimawi leh ngaihhlut hlawh pha lo, Keats-ate anga mual a liam hnu chauha a hla hril 43 a phuahte’n an chawisĂąn chuan, khawvela thu ril tawi ropui leh dik berte zinga chhal kumkhua tawh tur, “Kan hla mawi ber berte hi, hringnuna tawnhriat lĂ»ngchhiatthlĂąk ber ber puanchhuahna an ni si a” tih thu dik leh khĂ€ chu, ‘To a Skylark’ hla hril kal tlangin a lo phuah chhuak tawh a nih kha.
       Amah vek hian, “Kan hlim nui ri mawi ber ber phenahte hian, chhĂ»ngril bera natna vawrtawp thuhrĂ»kin an awm ĆŁhin,” tiin hringnun nunrĂ€wnzia a lo chham chhuak tawh bawk. Mawi leh lĂ»ngrĂ»n thei ang bera hmangaihna khawvel chanchin min hrilhtu, ‘NunrĂąwng HmĂȘlĆŁha’ hla hmanga hmangaihna khawvel duhawm lohzia lo phuah tawhtu Vankhama thlah kal zela thu leh hla khawvela a hniak rawn chhuitu, VansĂąngkimi hian a pu dĂ»ng a va rawn thĂ»l fuh kher ĂȘm!  

Hla thu mawlmang leh hriat thiam awlsam thei ang ber, tunlai ĆŁhangthar hla phuahtute’n prose hmanga hla an zial mum ang ni si lovin, VansĂąngkimi hian nula leh tlangval inkĂąra inĆŁhenna lĂ»ngchhiatthlĂąk tak chanchin min hrilh a. Rimawi chu benga ngaihthlĂąk tur, ri hriatna hmanga a mawina leh a tuina tem fuh tur a nih miau avangin, hla thu aiin a thlĂ»kin min tĂ wk thĂ»k zawk zel a. VansĂąngkimi hian hla rua a rawn phuah chhuahte chu, a milpui tur reng niawma khuanu duan hla thlĂ»k hmangin, lal puan ang thluama a hla phuah a han thuam mawi zet chu, tawrh ngaihna awm lo khawpin a deh a nĂą nuam ta mai a nih hi! 

He hla phuahtu hi hmangaihna thlipui hrùng ber chuan engtin chiah nge a lo nuai a, engtin chiah nge a lo hliam le? Eng ang taka thûkin nge hmangaihna chuan a favah hmanga a lo ah nat a, eng ang taka zauin nge a thinlung a zai thlersak? Hmangaihna chu rose par sen tai ték ang maia duhawm ni mah se, a mawina phenah hliampui thlentu hling zum takin a inthuam a ni si a. Hmangaihna chuan hringnun hi, ruah phingphisiau a sûr zawh chiaha chhimbal hmanga lumna nuam tak hmanga min tuam chiai ang hian, nuam zawng min thlen ƣhin ngei mai. Mahse, a leh lamah thung chuan duh lo chunga khanghu kung kuah ang mai hringnun min temtir ƣhin lawi si a nih hi.

Hmangaihna a vul vanglai tak tak chuan, “I tĂąna ka inpumpĂȘkna chu tuifinriat ang maia zau leh thĂ»k niin, i tĂąna ka inpumpĂȘk nasat poh leh ka lĂ»ngawina a zual nitin ĆŁhin. Nang ka hmangaihna che zau zawng leh thĂ»k zawngte chu teh chhuah rual loh an ni si a” tiin Shakespeare-a’n Juliet-i kĂą hmanga mihring Ăątso dan min lo hrilh tawh a. ‘The course of true love never did run smooth’ (A Midsummer Night’s Dream – Act 1, Scene 2) tiin, Shakespeare-a vek hian hmangaihna zinkawng ulhzia, chu zinkawnga mi tam tak an lo tluk hlum tawh ĆŁhinzia min hrilh nghal zat a nih hi.

He hla phuahtu pawh hian chu hmangaihna zinkawng bumboh ber mai chu a rawn zawh ve ta a. A tawpah duh lo chungin, ‘A nĂą ĂȘm mai, ka tuar zo dĂąwn lo,’ tiin mittui nen a zinkawng a zawh tawp ta a nih hi. Ngawi renga ĆŁhuthmuna ĆŁhut laia suangtuahna ril ber, mittuia rawn chang, bianga rawn luang thla ngiai ngiai hi hmangaihnain chem lovin mi lĂ» a lak ĆŁhin dan, favah ruai hauh lova thinlunga ser nung a hnutchhiah dan a ni si a!

Chutiang teh hrep chu hmangaihna zinkawng ni mah se, ‘The stroke of death is as a lovers pinch, Which hurts and is desired’ (Antony & Cleopatra – Act 5, Scene 5) tiin, hre reng chung pawhin hliampui tawrh huamin he thinlung a inpeih reng sizia, Shakespeare-a bawkin min lo hrilh hi a va dik tehlul ĂȘm! Hmangaihna avanga thinlung kehsawm thawm ri ang reng renga ri chhuah si lova thawm ri ring an awm thei ngai lo. 

Hmangaihna khawvel dai pawp tawhte nunah chuan, matheilovin vawi tam nunhlui thlir kir chĂąng ni a lo thleng ĆŁhin. ‘Hmanlai, aw hmanlai kan ti vĂĄwng vĂĄwng’ tia ĆŁahzai sakin a zui zat ĆŁhin. Thup hlen tura kan duh, thamral tura kan ngen ngawih ngawih tawnhriat duhawm ber berte chu, nimin liamta ang maia rawn inlĂąr chĂąng nite a thleng chamchi a. Suangtuahna khawvelah tu mahin an chim buai lohin nuam tawrhna a lo thleng ĆŁhin a nih hi.

He hla phuahtu leh a tlangval inkĂąrah hian eng thil chiah nge thleng kan zuk hre hauh lo. Mahse, engtik lai maha inkawp rem leh thei tawh lo tura bang chhah leh sang, an inkĂąrah hian a awm a ni tih kan hre thei. Chu mi zuk hriat chianna chuan, ‘A pawi ĂȘm mai!’ tih thu lĂ»ngchhiatthlĂąk a rawn hring chhuak ta a nih hi. Chu pawi tihna phena chauh thubarawhna thu hnuhnung, ‘Mang lamah tal lĂȘng dun ang aw’ tih khawvel nunrawnzia hi, a taka tawn fiah chi a lo ni. 

VansĂąngkimi’n oldies taka he hla a sakna link ka han dah a. Chutih rualin LeitlĂąngpui lelthang zai thiam Lalenkawli Pautu-in tun lai zawk leh lĂ»ngrun zawka he hla a sakna, Awmhar LĂ»nglĂȘn Album link pawh ka han dah teh bawk e. Hmangaihnain a hliam tawh, hmangaihna avanga thinlunga ser nung reh thei lo pai ve tĂąn chuan he hla hi ngaihthlĂąk ngei chi a ni. Mahse, hliam nawna awm tur leh, suangtuahna mu hnua cheng leh tur erawh chuan inpeih a ngai thung tih hriat a ĆŁha thung ang.
 
Thinlai mu hnu a tho leh ĆŁhin,
I sakhmĂȘl mawi ka tawn chĂąng hian,
Eng dang ngai lova kan lĂȘn lai ni,
A thar leh ƣhin thinlai lûngrûkah.

#A rem tawh si lo nang nena lĂȘn dun,
A nĂą ĂȘm mai ka tuar zo dĂąwn lo,
A nĂą ĂȘm mai ka tuar zo dĂąwn lo.

Engtin nge ka tuar ang lĂ»nglĂȘn,
Nghilh thei che hian ka mawi nem le,
LĂȘn dun zĂąi rĂȘl leh mah ila e,
A pawi ĂȘm mai a rem tawh lo.

Khiangawiin mual liam mah ila e,
Mahse nghilh zawng i har ngei e,
Tawnmang mawlah tal i lĂȘng dun ang aw,
Tuahrem loh di aw lĂ»ngrunpui. 

đ•đžđ«đ­đąđœđšđ„ đ„đ±đ©đ«đžđŹđŹđąđšđ§ 𝐛đČ đđžđ„đ„đšđŠđČ đđ«đšđ­đĄđžđ«đŹ

 


(Hmangaihna vawrtawp tarlanna hla duhawm, mipat hmeichhiat hmanna thianghlim ber chu!)

Hmangaihna chu mipa leh hmeichhe inkĂąra mipat hmeichhiatna, mihringin nuam a tawn theih sĂąng ber leh thĂ»k ber, vawrtawp nun hmanga puan chhuahin a awm ĆŁhin a. Mipa leh hmeichhe inhmangaihna thĂ»k ber, mipat hmeichhiatna hmanga luang chhuak, sual leh bawlhhlawh tel hauh lova mihringin nawmna vawrtawp a tem dan chanchin hi, hla hmanga puang chhuak ngam leh a nihna ang taka phuah chhuak thiam Mizo zingah kan awm meuh lo a nih hi!  

Mipat hmeichhiatna lam hawi hla hril, Mizote’n thli chi hrang hrang kan neihte hmanga ka phuah hi ka han tarlang ve hrim hrim teh ang. He hla hril hi Sonnet (ababcdcdefefgg) rhyme scheme hmanga phuah a ni.

Musing Sonnet

Nipui tlai lam thaw lum vam hiam iang a,
A thaw lum sa huam huam mi chelh dingtu;
Nawmna vawrtawp thlipui an tleh lai a,
Kil tin aĆŁanga min chhem nghing ĆŁhintu!
Faifuk ri iang chhemdam thlifim tleh chuan,
Nawmna vawrtawp thinlung phurna siamin;
Huih chhoh thlifim bah nuaiha thleh chuan;
Hun hlimawm vawrtawp thleng tur an hril ĆŁhin!
Telphawk thlipui a kĂą ‘ĆŁanga chhuakte’n,
Thinlung hmun kilkhawr fan chhuak zovin;
Hriatna thazam inphaman chho chiaite’n,
Nawm vanga thlarau khurhna hial thlenin,
Vahtlai thli iang a ĂąwrĂąwl sĂąngah tak,
Tisa ngaihtuahna ruak a thlen chhĂĄk!


Kan ĆŁawng hausakzia i hmu thiam mai em? Kei tehlul hian kan ĆŁawng hausakzia ka phuah chhuak thiam ngang lo a ni e. He khawvelah hian ka phĂąk ang china ka zawn kualnaah, Zofate anga thu tluang ziahna bik thumal leh, hla phuahna tur bik thumal nei hrang thlap, Hebrai-ho bak an awm ka hre mang tlat lo. Hla rua mawlmang leh hriat thiam awlsam, thlĂ»k nĂȘm no raih mai kan neihte hmanga, puan tah thiamin zei tak maia lal puan a tah ang thluama hmangaihna hla, nula leh tlangval inkĂąra thuhrĂ»ka awm an han phuah chhuakte hi zawng, a mawi a ni ngawt tawh lo. A thianghlim tel tlat tawh ĆŁhin a nih hi!

Chu chanchin ngeia chu hranghlui unau zai thiam, Bellamy Brothers-te chuan Vertical Expression tih hla hmangin an rawn phuah chhuak ta a ni. Thawnthu lĂ»nglĂȘnthlĂąk ĂȘm ĂȘm, tawnhriat azawnga duhawm ber leh ngaihawm ber chanchin ka han hrilh teh ang che. A hun thu hlaah chuan Khuangchawi thla niin, kum khat chhĂ»nga thla bial ĂȘn ber ĆŁum a ni a. Aizawl-ah pawh veng thlang tla tak, mi zawng zawng kawmthlangah, phul hmun zawl nuam taka in fal tak kawtah, ri mawi tumna hmanraw chikim nen mi kan fuankhawm a.  

Kawta lamtualah chuan nula leh tlangval rual, thla ĂȘng lawma rawn fuankhawmte chu ri mawi remin an lam dual dual a. Chung pungkhawm zingah chuan hmeichhe pakhat, thla mang vanglai taka hmar arsi ĂȘng ang maia langsĂąr fal nalh chu ka en reng a. A sam chuan a dar an vaw siau a, a mitmeng lian kel kawl, a mit hmul er mawi tak hmanga mi han melh zet chu, sawi fiah thiam rual loh tisa chĂąkna hian ka pumin min fan chhuak nghal a ni ber!

Tisa chĂąknain nĂą taka mi fan chhuah mĂȘk reng lai chuan, chu hmeichhe itawm lutuk chu ka lam panin a rawn kal ta hnĂĄp hnĂĄp mai le! Ka kiang a rawn thlen chuan, zei fahran hian mi rawn hnaihchilh a. ChĂąkna avanga ka kut khur der der chu, a kut no tak chuan a rawn hum chat a. A thaw lum ham ham aĆŁang chuan Ăąw azawnga no nalh ber tih mai tur hian ka beng bulah, “Tisa chĂąkna avanga ka pum khurh hlawk hlawk hma loh zawng, dimna tel hauh lova mi hrawm chungin mi han lampui rawh le” tiin mi rawn be ta sĂ p a! 

Chu sawmna ƣawngkam mawi lutuk chuan ka timur zawng zawng fan chhuak nghalin, a ùw thawpsåt chuan muangchangin ka thisen zùmte a rawn bitum ta chat a. Ka thinlung kulh bang rinawm ka thisen varte chu tham lo taka rawn hneh zovin, ka thinlung chhûngrilah hneh hlado a rawn chham ta. Chutah zet chuan zep rual loha khawvela ka nihna sual ber chu, ka thinlungin chu hmeichhe duhawm lutuk hnår tur a chakna thahrui reng a neih lohna ngei chu a lo ni ta a ni. Mipa hi pa takin ka tlawm a, tlangval hi vÀl pap khawpin ka tlusawp ta nuaih mai a ni!

Kei hi eng lai maha lam thiam tia an sawi tur ka nih loh mai piahah, ka ke chheh hi a la han felhlel zui lehnghal a! Mahse, chu sawmna Ăąw duhawm lutuk chu tuin nge hnar tura chakna thahrui sawm khawm thei tehlul ang? Khawvela mi chak ber pawh, chu sawmna Ăąw lakah kher kher chuan dawl zawrin a zawr ngei dĂąwn si a. “Tisa chĂąkna so sĂąng vawrtawp, hmulthi lam an din sĂĄng sĂĄng a, thinphu a inthum rawn tluk tluk avanga chĂąkna nasat lutukin thlanfim hmanga min luan huh zaih zaih thlengin mi kuah la, mi han lampui teh le” tia sawmna Ăąw ka’n hre zui zat phei chu! 

Tichuan, chu van lamtual tlafualah ngei chuan taksa insi chiala inkuah chungin kan lam dun ta a. A rim tui tak chuan ka hnùr a nam chëm chëm a, tui a kuam chhûnga awmze nei taka a fawn ang, tui fawn sùng tui fawn hniamin a zawm phei del del ang mai hian kan taksa chu, pumkhat ang mai hian lamtualah an fawn ta del del a. Chu hun dangdai taka chu hmeichhiain mi tawh danglam dan chu, leili hmanga han sawi chhuah thiam theih a ni mawlh lo! Suangtuahnain van ram a ngaihtuah a, van ram nawm turzia erawh a ngaihtuah phùk si lo ang hi a ni ber.

Kan lam rei tulh tulh a, kan duhthawh tulh tulh ta mai! Mei alhin Mercury a han hliau a, rei rial lova a rawn so bawrh bawrh ĆŁhin ang hian, ri mawi fĂĄn raih chuan chhĂ»ngril bera tisa chĂąkna a hliau kĂ€n mĂȘk chu a han ĆŁhawng tho ta a le! Tisa peng tinte chu an rawn insangmar zawt zawt a, tisa nĂȘm lai takte pawh lung ang maiin an rawn ruh chho ta! Ri mawi tum ri a rang tial tial a, kan taksa insep dun dan pawh ĆŁang chho tial tialin, a rang chho ta tulh tulh bawk! Thaw a rang tial tial a, thinphu inthum rawn ri pawh rang taka khuang ben ang maiin a ri ta dup dup mai! 

Thiam pawha ka inhriat loh lam dan chi hrang hrangte chuan, ka taksa chu awlsam takin an rawn thunun chho ta mawlh mawlh a. Chu lamtuala chatuan han hman mai chĂąkna thinlung chu, eng thahrui mah hian a beng dai thei tawh lo. Mahse, a hun takah chu hmeichhia chuan lamtual aĆŁang chuan mi kai hrang ta nalh a. Pindan lam panin min kai phei a, chu zan thla ĂȘng no nghial hnuaiah chuan pindan chhĂ»nga kĂąwlphetha ĂȘng chu a hmet thim ta riai riai a, khumah chuan mi pawt mu ta a ni. 

Mihringin kan inthuam mawina thuamhnaw hlip thla a, saruaka mipat hmeichhiatna hman bawrh bawrh chu thil har a ni mawlh lo. Mipat hmeichhiatna hman khawloh chungchang thuah zawng, Hamlet-a hmanga Shakespeare-a’n, “Nay, but to live in the rank sweat of an enseamed bed. Stewed in corruption, honeying and making love over the nasty sty..” tia a nu a chhuahchhalna, Dungtawia’n (JF-a) mawi lutuk maia, “Hetia khum khata mut dun a, hnawmhnawk zinga tal a, ĂȘk lung nena vawk huang chhĂ»nga zan tin mai inchhaih vel hi…” tia a lehlin, Hamlet-a nuin ngaithla zo ngam lova, “O, speak to me no more! These words like daggers enter in mine ears. No more, sweet Hamlet” tia tawp tura a ngen lĂĄwm lĂĄwmna bak, tisa chĂąkna satliah hian lawmman hmuh tur a nei lo! 

Mahse, hmangaihnain mihring thuam hlip thla vek a, saruaka taksa, thinlung leh thlarau inhlan tawn chunga hmangaihna lipuia chen dun erawh, he khawvelah hian thil awlai leh awlsam tak a ni mawlh lova ni! Chu hmangaihna lipuia chen dunnaah erawh hmangaihna chu a mit a del zo a. Inhmangaihte pawhin thil ĂątthlĂąk duhawm ber ber an tih dunteah chuan, sualna hlimthla reng hmuh tur an nei tawh ĆŁhin lo. As You Like It lemchan kal tlangin Shakespeare-a vekin, ‘The sight of lovers feedeth those in love’ tiin, inhmangaihte inhmangaihna vul mawi ber chuan, inhmangaih mĂȘkte nun a chawm thau zawk hlauh ĆŁhinzia min hrilh ta a nih hi. 

Pindan tukverh dĂąrthlalang aĆŁanga thla ĂȘng zĂŒng lo lut darh chiaite’n, khuma a sam darh niaia mu hmeichhia an han chhun zet chu, hmuh thianglo hmu ang mai ka ni zo ta! Hmangaihnaah chuan thuamhnaw an hnawk zo a, Pathianin mihring a siam tirh lai, ĆŁha a tih ĂȘm ĂȘm saruak nun ngei kha hmangaihna vawrtawp thuam a lo ni ta! Van riai chunga mi melh pahin a bĂąnin mi rawn ban a, khumah mi kuai mu ta riai riai mai.

“Duh tak, thangvana arsi leh thlate’n an mawhphurhna hlen a, hahchawl ve tawh tura vanthengreng pang leh lam pana mual an liam hma loh zawng, hmangaihna lipuiah mi chenpuiin chawlhzai reng rĂȘl lo nang che aw” tiin, duhawm ĂȘm ĂȘma mi melh pahin mi ngen ta ngawih ngawih a! A mi ngenna chu a thianghlima a zahawm tel tlat avangin, chu ka hmeichhe hmangaih ĂȘm ĂȘm nen chuan, mihringa hriatna paruk awmte’n a ruala nawmna vawrtawp an tem hun dangdai berah duhthawh takin kan cheng dun ta a ni! 

Chu hun dangdai takah chuan kan inhmangaihna Thlapui chu tuipui kotlĂąng aĆŁangin, zawi muangin chung lam panin a rawn chhuak paw riai a. Hmangaihna lipui dum kĂșk maite chu; hmangaihna ĂȘng zĂčng hrang hrangte chuan mawi takin an rawn kap darh ta chiai  a. Chung ĂȘng zĂčng hrang hrang tle sep septe chu, hmangaihna tui fawn chuan bung hrang hrangah chhuahin an fawn darh ta sĂĄng sĂĄng a! Hmangaihna tui fawn kĂąra ĂȘng zĂčng inchhawih hnuhnung apiangte chu, a hmasa aiin an duhawm zual ta emaw tih mai tur lah ni!

Chu hun duhawm zual lai tak chuan hmangaihna Nipui pawh awm hle hle thei lovin, kĂąwlkil atangin a rawn ĂȘng chhuak ve ta bawk! Hmangaihna thangvan chu chu rawng sen, a sen dĂąng leh rawng engte’n van kawngka rawn inhawng aĆŁanga vante ropuina lo luangchhuak ang maiin an chei mawi ta! Hmangaihna tuipui rawng chu a rawn var tle ta chiai a, tuite pawh chu an fawn phe ta hlep hlep bawk. Hmangaihna ni zĂčng rawng danglam ang zelin an rawng pawh a inthlĂąk danglam zel a. 

Chu hmangaihna vawrtawp nun chu eng ĆŁawngkam mah hian a sawi fiah zo lo. Hun bul intanna ang maiin a ropui hial ta ve ang! Chutah, Ni chu kĂąwlkilah hniam lam panin muangchangin a tawlh thla ta riai riai a, a ĂȘng ral ta. Hmangaihna Chhawrthlapui pawh muang fan raihin vanlaizawl panin a her hret hret a. Khawvel pum ĂȘna a duhawm lai ber hun ropui pawh, muangchangin a ĂȘng ral ta riai riai mai a lo ni.

Pathianin mipa leh hmeichhe inkĂąra inhmangaihna lan chhuahtirna hmanraw thĂ»k leh ril ber, thianghlim leh duhawm ber min duansak hi, tun huna ĆŁhangtharte chuan thil lawilo leh hnawmhne tluk chauhah chhuahin, inkhualtelemna hmanraw pakhat ve maiah an chhuah zo ta! Bellamy Brothers hla phuahte ang erawh a dan a dang zak, a thlĂ»k a nĂȘmin a ngaihtlĂąk a nuam hle. An Ăąw country raih mai han ngaihthlĂąk hi chuan, hah hi a dam sĂĄwng sĂĄwng zel a nih hi. 

Vertical Expression.

When she asked me to dance I said, "I have two left feet."
And the she took my hand and whispered a song so sweet
And she said, "Hold me as close as you can 'til my bodies on fire."
It's just a vertical expression of horizontal desire.
So we moved like water bein' poured over polished steel
And I really can't translate the way she made me feel
And the music played on and the mercury just went higher
It's just a vertical expression of horizontal desire.
We did the samba, the mambo
The tango, the two-step while we romanced
And when the music got fast
We just held to each other and slow danced.
I took nothing for granted but I wished I could stay all night
And as we walked in to her place she reached out to dim the light
She said, "Dance with me darlin' 'til the moon and the stars retire."
It's just a vertical expression of horizontal desire.

Ka thĂąi tur di.......



Ka chhimhlei tualah nipui rengpa,
Thlang ai di chawiin ka lĂ»ng mi lĂȘn riai e;
Ka thai tur lĂȘnna tlĂąng awm ve maw? 

Chute zaivawr reng a bĂąng thei lo,

LĂȘlthang áč­ahna ChhimtlĂąngpui thing lenbuanga'n;
Mi han ngai ve áč­hin che maw, di hlui?

Hriat loh di ngaiin ka kĂ»r diam diam, 
Khua áč­hal romei iang ka zĂąm ka zĂąm ang a;
Vanhnuai khua fangin zawng zel nang e.

Lam kawia’n April pĂąr a lo tla,
Zaia pelin chhar zai rĂȘl kei ka nuam lo;
Ka di tur rim reng a nĂąm si lo.

Chunnu, ka thĂąi tur i dil ang aw,
An sawi kĂąwlngo paw’n sira hĂąr thing chawiin;
Kumtluang thĂąi tur a dil áč­hin ngai e.

Monday, May 9, 2022

𝐀𝐰 đ€đš đ„đźđ§đ đ„đžđ§đ§đš đ€đĄđšđ°đĄđšđ«đ­đĄđ„đšđ€ !


 

Tu chu nge ni van rĂąng chhum mal ding iang, 
Pan lam bik nei lova thlawk del del chu?
Tu chu nge ni a khawharna khawvel,
Sawi chhuahna tur pawh nei lova lĂȘng chu? 

Chelh din rual loh, hneh rual loh thahrui chak,
Suangtuahna ngei chuan nunhlui mual liamta,
Auh kir leh rual loh tawnhriat duhawm ber,
Engah mi chhui kirtir leh ĆŁhin ni le?

Suangtuahna chuan khawharna lĂ»nglĂȘnthlĂąk ber,
HnĂȘm rual loh natna bupui hmun rehah,
Mi chak lo ber iang mi keuh thlu si a,
‘Tah chuan ĆŁahna mittui bak a luang lo.

Nui hmĂȘl phena lĂ»ngchhiatna inphum ru,
Hlim thawm phena ƣaprùwl thuhrûkna hmun,
Mal thuam inbela lĂ»nglĂȘnna diar mawi,
LĂ»ngchim lo chunga khima ka lĂȘnna! 

Chhak kĂąwlrĂąwna chung turni chhuak ĆŁhin iang,
Nang ngaih lĂ»ng ka lĂȘnna tawpintai lo,
Ka chung chhawrthlapui lo her chhuak ĆŁhin iang,
I zûn ka ngaih ban ni reng a her lo.


đ‹đąđ­đžđ«đšđ­đźđ«đž-𝐚𝐡 đ†đ«đšđŠđŠđšđ« 𝐚 đ©đšđ°đąđŠđšđ°đĄ 𝐞𝐩 ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglĂȘng thei, lunghnĂ»r ĆŁ hin, thinrim ĆŁ hin, lawma nui ĆŁ hin etc...