Friday, June 17, 2022

𝐑𝐢𝐡𝐭𝐥𝐚𝐧𝐠 𝐦𝐢𝐧 𝐥𝐢𝐚𝐦𝐬𝐚𝐧 𝐥𝐞.




Hringnunah hian thil thleng vâng tak, thleng zen zen lo, a lo thlen chhunah erawh ngaihthah theih rual loh, hriat reng fo tawh tur thil a lo thleng ţhin. Chhirlen (football) khawvelah chuan Messi a rawn lang nawlh a, tui hleuh inelnaah Phelps-a a rawn piang nawlh bawk. Intlansiakah Bolt-a a rawn tlan phe zuai zuai a, Billionaire khawvelah mi dangdai Musk-a kan hmu nawlh bawk. Zorama thu leh hla khawvelah pawh Zohmun khaw chhuak Pu Lalnuntluanga a rawn inlâr thut a, kan thu leh hla khawvel a rawn ţhawng harh zawk a nih kha.

Sipai tlangval pakhat, a hming Thanglalmuana a awm a. Chu sipai tlangval chuan a vanglai takin ram leh hnam tân a nun thapin, râl do turin an in lum a chhuahsan ta a. Râl ramah, dorâl leh thosi lêng kâra’n hringnun thawnthu a ziak chho mawlh mawlh a, vanneihthlâk takin râl kut a tuar lo hlauh bawk. Tichuan, chawlh a lak theih ve leh phûr takin an in pui lam panin a rawn haw ta vang vang a. Mahse, vanduaithlâk takin rêl chhûngah thia chhar a ni ta si a ni! Chu tah chiah chuan Pu Lalnuntluanga chhûngrila Stream of Consciousness awmte, lungrûn si, lungchhiatthlâk bawk si chu hla rua nalh thei ang ber hmangtea puan chhuahin an rawn awm ta a ni. 

Thanglalmuana thih chhan hi chiangkuang taka hriat a ni lova, a ruangin an in a thlen meuh chuan a rim a lo chhe tawh nen, hmanhmawh takin thlanah vuiliam a ni zui ta mai a. Vanduaina thuah hnih an chunga lo thleng ta phùt chu, Thanglalmuana nu leh pa, a û leh nau, a chhûngte tân chuan tawrh thiam rual a ni lo. Tawrh zawh rual loh chhûngril natna chu, mihring ţawngkâ hmanga sawi chhuah thiam rual a nih loh avangin, hla thu mawi leh lûngrûn thei ang ber, Zofate thu leh hla khawvela hausakna thlentu ni bawk hmangin Pu Nuntluanga hian a tupa sûnna hla a lo phuah chhuak ta a ni. 

‘Sarpui lian leh awmlâi si lo, ka tuar nêm thei lo ve’ - He hla châng khatna, he hla tlar hmasa berah hian mihring thinlunga zawhna leh tawrhna thûk ber hmuh theihin a awm nghal a. Pathianin Adama hnenah, ‘Adam, Adam, khawiah nge i awm?’ tia zawhna nâ tak a zawt ang mai khân, he hla phuahtu pawh hi a tupa thih chhan hriat lohna chuan nâ takin a vel chiam a! Tlangvalah pawh sipaia ţang lai, rilru leh taksa fit ţha êm êm si kha, rêl chhûnga thi tlaw zuara chhar a han ni ta ngawt mai kha, zawhna hlir zawhna hlirin an ngaihtuahna a luah lo thei lova ni.

A hla tlar hnihna kan en chuan, kan sipai tlangvala chanchin kan hmu ta a. ‘Pheisen darfeng ram chhan ka nau duat laite kha; Tinkim dawn zo hlimte’n siang lam hawn rêlin maw aw’ tiin. A tupa hi chhuang taka a koh rual chiahin, a tân chuan naupang duhawm tak kha a la ni reng tih kan hmu thei. A duty-na hmuna tihtur ţul ang ang a tih zawh hnuin, hun rei tak chhûng a hmuh tawh loh a chhûngte chenna hmun lam panin, phur takin he sipai tlangval hi rêl hmangin an in lamah a haw chho ta tih kan hmu thei bawk.

‘Lirpui rûn sei khâwl lian rum vûng vûng chhunga’n maw, Lai tha khuai ang chawlin rihtlang min liam san le’ – tih kan hmu ta a. Rêl sawi nâna lirpui rûn sei khâwl lian a rawn hman fuh tluk zetin, chu rêl sawi fiah nâna double adverb vûng vûng a rawn hmang chhunzawm zaih fuhzia hi kan hmu thiam em? He hla phuahtu rilzia, hla rua a hman thiamzia hi hmuh loh tum pawh ni ila a hai theih ngang loh! Lal hla ang thluama mawi leh zahawm, thiam tak leh zei taka nulain buh a ţhap ang maia hla rua a han ţhap kual thiam hi, sawi mai aiin ngaihthlâkin a fiah zawk!

Rêl Symbol atâna lirpui rûn sei khâwl lian a rawn hmang mawlh hi, han thual nawn leh loh atân chuan a uiawm thlawt a nih hi. Hla hril phuahtute zingah rau rau pawh, mi ropui bik leh themthiam zual bik an awm ţhin a. Rêl symbol a rawn hmanna hla rua avang ngawt pawh hian, Pu Lalnuntluanga hi hla hril phuahtu zingah pawh mi bik tia chhiar reng fo a phu tawh ang. Chutah, tlangval sar veng vawng thi sawi nâna ‘lai tha khuai ang chawlin’ tia Simile mawi tak mai a rawn chhep chhuak zaih maite hian, kan hla phuahtu zei hawihzia a tarlang chiang hle a nih hi.

An sawi hi tak tak ni maw? Ţum khat chu Pu Hawla CM lai khân an khua a rawn tlawh a niawm a. An khaw kawng chhe lutuk siam ţhat dilna hla a phuah chu, Pu Hawla pawhin thiam a ti lutuk a, a nui ringawt e, an tia lawm. Dawt pawh va ni suh!  He hla châng hnihna hi lo en leh ta ila -

Aw, ka neihchhun ka nau duat lai sakruang ka chul nem maw,
Thlafam dairial channa zan tam pawh liam mah se;
Thingpui rem khar hawna buan ang pawm ka nuam che aw,
Thingpui ri ruai khar lai hawn zai an rêl si lo,
Sakruang chul lovin maw piallei rûn i rem le.

Thanglalmuana chhûngte tâna nâ êm êm mai chu, a ruang duh ang thâla a chhûngte’n an tuamhlawm thei lo leh an menpui thei lo lai hi a ni tih, hla thu aţangte hian kan hre thei awm e. Kalkawnga a ruang thang rei zawng hi hre lo mah ila, ni tam a liam hman ang tih a hriat theih a. Tichuan, hla phuahtu hian Symbol mawi êm êm mai hmangin kuang a rawn chawi leh ta a nih hi! Hla chei mawitu leh thinlai déktu, pipute’na kha leh chen an hla phuahte an lo tuam mawina Symbol chher kawngah Pu Lalnuntluanga hi a û veng veng hle mai!

Pipu hunah thingkung kuang ker kuak hman hun lai a awm a. Tun hunah erawh kuang kan siamna hmanrua a changkang ta. Thanglalmuana ruangin a pian a seilenna in a rawn thlen dan chuan, a thisen zawmpuite lung a ti awi thei mawlh lo. Kuang chhûnga a ruang an zalh tawh, rimchhe ţan tawh bawk si chu thlahlel taka han pawm vawng vawng an va châk ngai êm! Mahse, chu chu a rem ţeuh tawh si lo. Chu lai taka chu lungrûn thei ang berin he hla phuahtu hian a rawn au chhuahpui ta a.

Feet 6-a thûka Thanglalmuana an zalhna kuang an thlak thla riai riai, vawi khat chauh a hmêl hmuh châka a kuang chhin han hawn leh rem tawh si lo, chu avanga thinlung tawt leh ipik lutuk lai tak chu, Imagery mawi tak hmangin he hla phuahtu hian a han chham chhuak ta a. A phuah thiam êm avangin, thlana Thanglalmuana thlah liamtute zinga awm ve ang maia mawiin min awmtir thei a nih hi! ‘Sakruang chul lovin maw piallei rûn i rem le’ tiin, Thanglalmuana ruang ţawih chhe mêk tur chu ngaingam lovin, a sär ţhat vanglai hlimthla tak mitthla chung zel leh, thil lungte’n an ei chhiat ngai loh tur ang hrimin a tupa hi a thlah liamta a ni.

Ka nau duatlai i tel lo chuan engtin nge ni ang le? 
Tangka rothangpui leh i vulmawi hawnte hi;
I duh ai ang ram dawn lungrûk min hrilh si lo, 
I tel lo chuan hringnun kalsiam ka rêl thiam lo, 
Ka tawn mangmawlah tal, i lungrûk min hrilh rawh.

Châng thumna kan en chuan, he hla phuahtu hian mawi zet maiin Thanglalmuana thawh chhuah a pawisa rawn hawn sawi nân, ‘Tangka Rothangpui’ tih Symbol a rawn hmang leh a. Lal Rothangpuia kha Kumpinu tâna hna a thawh ţhat êm avangin Kumpinu aiawhtu chu Thangliana khân, i duh duh min dil rawh a ti ta a. Rothangpuia lah â hek suh, Kumpinu pawisaa lalpa lem chuang kalh kha hre ru ran chungin, ‘Tangkaa ka hmêl tih lan ka thlang e’ a ti ta then a! King George-a hmêl rau rauah pawh Rothangpuia hmêl ang ber kha an zawn buai phah ta chiam a nih kha.

Chu taka chu he hla phuahtu pawh hian hla ruaah a rawn chher ta a ni. Thanglalmuana khân ruahmanna chi hrang hrangte pawh a rilruin a siam ve ngei ang. Mahse, chung a duhthusam angte chu engmah sawi chhuak hman lovin, thihna kut vawtin a man ta mai si a. A hlawh a khawlkhawmte mai bakah chawimawina a dawn chi hrang hrangte chu engtia han tih tur nge tih a chhûngte hre lo mangang lai hmêl turte chu, he hla phuahtu themthiam zarah kan mitthla zuai zuai thei a nih hi maw le! Chauhthubarawh tak meuh meuhin, mumang lamah tal a duh dan han sawi turin, Thanglalmuana thlarau a au ta váwn váwn mai hi zawng, a lungchhiatthlâk teh zawng a nih hi! 

Ka bungdawntuai thlafam chan zawng tlâng tin deng kim ngei maw, 
Pheisen darfeng ngurpui lallian chawimawina nen; 
Sakruangah parmawi leh rimawi tinrengte nen; 
Sakruang hma an hruai e, pheisen darfeng rualte’n; 
Vohbik chawimawinate khuanu’n malsawm rawh se.

Châng tawp ber hmanga he hla a khar dan mawlh mai hi! A tupa a han faka a han chawimawi thiamzia hi hmuhhmaih theih rual loh niin, mitthlaa a tupa thih nia sipai rualin tawtawrawt hama thlan lam pana sipai thuam famkim nen a kuang an zawn dan zawng zawngte an lo lang iarh iarh a. Sipai dana invuiliam aia duhawma leh ropuia inthlah dan, he leiah hian a awm tawh bik chuang awm lo e. Thanglalmuana chu mi naran mai ni lo, vohbik a nihzia kan hriat loh mawlh a hlau a. Mahse, chu chu chapo takin a sawi lang hauh si lo. Tlawm takin, chhuanawm thei ang ber siin a tupa hi he hla phuahtu hian a thlah liam thiam tlat a nih hi. 

Aw a nâ e, min chhingzo awm ang maw thlafam ngaih hi, 
Lirpui kiu ruai chhûnga silhpuan zial nghengin maw;
Sakhmel chul riai riai a chhâm ang a zâl tur chu, 
Ka dawn sei ngam love aw; 
Lunglai min run ngei e; lunglai min run ngei e.

Aw le, mi tam tak tân chuan a sei lutuk mah mah tawh ang! He hla thunawn hmang hian he hla phuahtu hian lusûn natzia thiam takin a rawn phuah chhuah a ni ngawt lo. Lusûn tawh zawng zawngte hnenah zawhna zawtin, kei ang êm hian in tuar nâ ve meuh ang maw ti khawpin a tupa hi a sûn a nih hi. He hla hi zirlaibu lamah an la sengluh ngei ka beisei a. He hla kal tlang hian tun tlai hla phuahtu tam zawkte hian, hla phuah kawnga hla rua hman thiam leh thiam loh kâr hlatzia, hla cheimawitu ber, Literary Devices hman thiamin hla a thuam mawizia an hmuh fiah thiam ngei ka beisei bawk.

Zofate kan dam chhûng zawng he hla hian hriat reng a hlawh tawh ang a. Mitthi ngaih hla, sûnna hla hei zat an phuah tawh zingah he hla tluka thûk leh ril, mawi leh nalh, heti takin hla rua a lo hman thiam theih tih pholang thei hla dang a piang zen zen tawh lo a nih pawhin, a hriat thiam theih êm êm ngei ang le. He hla hian hla phuahtute nunah chona thar siam se la, hla kan phuah dâwn apianga ruahţham loh hla phuah châkna thinlung min neihtirtuah lo ţang ziah tawh bawk rawh se. 

Tuesday, June 14, 2022

𝐇𝐫𝐢𝐧𝐠𝐧𝐮𝐧 𝐃𝐚𝐧𝐠𝐥𝐚𝐦𝐧𝐚 !



Lunglênna khawvel chu ka hnen ata,
Râwng taka laksakin ka awm ta a,
Khawharna khawvel, mi chenchilh rengtu,
Chu meuh pawh ka hnen ata a bo ta!

Ka kâmchhuak reng a tuihnâng thei ta lo,
Ka ngaihtuahnate chu thawhêng zovin,
Lungchim taka thu rem ka thiam ta lo,
Eng vang nge a chhan ka hriat  hauh loh chu!

𝐘𝐌𝐀 𝐃𝐚𝐲 𝐏𝐮𝐚𝐥 – 𝐓𝐥𝐚𝐰𝐦𝐧𝐠𝐚𝐢𝐡𝐧𝐚

 


(In vaiin YMA Day chibai ka bûk a che u)

            Sakhuana talhtum chuan chhung leh khat, thisen zawmpuite meuh pawh ţhenna ramah min vaw darh chum chum a. Politik thli chhia chuan ţhenawm leh ţhian ţha inlaichinna chhem nghingin, hmelma koham ber ang maiin min inngurtir bawk. Duhamna thlipuiin mi thil ti theite ngaihtuahna tui lian ang maia hrut nù zovin, mi retheite pawngnek turin an inailum tawn a. Rethei leh hausa inkâr pawh fur tui lian ang maiin a kuam a zau ta tial tial bawk.
     
         Sakhuana leh khawtlâng nun, nitina mipuite nun danin inzawmna leh kut suiha kal dun an thiam miau loh avangin, kâr khat chhûngin ni khat tui ang kan luangza a. A bak ni dang zawngah erawh khual hmelhriat loh ang maiin kan inpel nghawng nghawng mai a nih hi. A Thanglura dan takah, bel keh phuar khawm theih loh ang mai kan ni zo ta. Sumdawnna, contract leh therhlo avangin kan inmihran zo ti tih ta bawk.  

         Chhim leh hmar, chhak leh hrang inzawm lo ang mai kan nih zawh mêk lai hian, thumal pakhat, hming ni sia hmuha khawih theih loh, Abstract Noun kan tih, thumal pahnih khat maia sawi fiah theih hauh loh, dai kil kâra pamal tâna a chhenfakawm tluk zeta pucca building chhawng ir eih uaia chengte tân pawha thlauhthlak phal loh tur thumal; ‘Tlawmngaihna’ erawhin Zofate hi hrui khat min la vawntir hram hram ţhin a nih hi! 
  
           Zan rei tak, ruah a buak hawk hawk laia chhanchhuah ngai chhan tura lungrual taka ke min pentirtu, kangmei a inhlap ţhuai ţhuai pawha chhanhim ngai chhan tura thih pawh hlau lova min chettirtu, tui lian a so bawrh bawrh pawha nun chhan tura tui thuk lama min zuanthlâktirtu, kawm chhaka ruaipui ţheh a nih mêk laia kawm thlanga chhuanchham chhawmdawl tura ruai buatsaihna hmun min kalsantir theitu, ram leh hnam himna kulh a nghin dur dura hrui khat vuana Zofate min chettirtu Tlawmngaihna hi, YMA Day a lo thlen hian vul zual zel rawh se. 
       
        He thumal, tlawmngaihna hi thlana kan phumbo a nih ngai chuan, uite vawih khum ang maiin Zofate hi pan lam bik pawh nei lo, hruaitu pawh nei mumal lovin kan phi cheng ang a. Mahni seh seh mualah tiin kan tla darh nuai tawh ang. He tlawmngaihna kan vuiliam hunah chuan, rethei leh pachhiate tân khaw thim a rawn cheng tawh ang a.
    
      Ţanpuitu nei lo leh baihvaite khawvel chu, chhun vanglai taka ni thim thut ang maia manganthlak a ni tawh ang. Hrui khat vuan tura sakhuanna leh politik-in thil tih theihna reng a neih loh avangin, tlawmngaihna a boral ni chuan Zofate chan hian maian chan pawh a tluk tawh bawk hek lo ang. Chuvangin, he thumal a boral loh nân leh a vul zual zel theih nân, nang leh kei hian mawhphurhna kan nei vek tih hriain, tlawmngaihna i chawi nung zel ang u.

𝐋𝐨𝐬𝐭 𝐈𝐧𝐬𝐩𝐢𝐫𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧



Lungchim taka i duhawmna faka,
I mawina hril ţhintu he thinlung hian,
Chawk phûrtu tlachhamin a thîp zo ta!

Hla hril mawi ber siam châkna nei lovin,
I hlimthla duhawm puangzar tur pawhin,
Nang thlir châkna reng a nei thei ta lo!

Tisa mawina maiah lungawi ni se,
I lakah bak khawiah lungawi chuang i?
Nang tluk mit tlaina an awm thei ang maw?

Nula chu chu fing rawh se, ka zah theih nân,
Zaidam se, ka hnaiha ka chul ngam nân,
Lainatna nei se, a duhawm hle tur!

Dawt ngaina mi chu a ngaina lova,
Mi intivei pawh a ngaina hlawl lo,
Chuvang ka hla hril pawh a mawi tak loh!

𝐀 𝐩𝐮 𝐳𝐨 𝐧𝐠𝐚𝐧𝐠 𝐥𝐨𝐯𝐚 𝐧𝐢!

      Ni chuan chawhnu a thlang her bûi tawh nangin, khaw laia ennawm pakhat, ennawm azawnga dangdai ber vangin mipuite chu an thu a saisa n...