Wednesday, October 4, 2023

𝐖𝐢𝐥𝐥𝐢𝐚𝐦 𝐒𝐡𝐚𝐤𝐞𝐬𝐩𝐞𝐚𝐫𝐞-𝐚 𝐭𝐡𝐮 𝐥𝐞𝐡 𝐡𝐥𝐚 𝐡𝐚𝐫 𝐜𝐡𝐚𝐢 𝐚𝐧𝐠 𝐚𝐰 !

 



         Keini ang duangina Shakespeare-a thu leh hla kan han chai ve hi zawng, mi tu emaw tân chuan mi huaisâr tak nih pawh hlawh ila, an demawm hauh loh ang. A thu leh hla mawina kan tibawrhbang lek zawk a ni thei tih kan hai mawlh si lo a. Chuti chungin, lunglên hnemtuah kan lo hmang ve tum hrang lawi si a nih hi.


         Khawhar hnemah Shakespeare-a Love Labor’s Lost lemchan ka chhiar mêkah hian, thu har zet zet an awm leh ta a. He lemchan hi Pu PL Liandinga ina ka lên ţumin a letling mêk a lo ni a. Ani meuh pawhin lehlin theih loh a lo nei a, chu chu lehlinsak turin mi han ngen fiam a. Engtin nge a chhunzawm tak zel tih zawng ka hriat phâk a ni ta lo. Puitlin thei se ka ti ngawt mai.


         He lemchan hi mi pali, hmangaihna tuipuia an chen dan chanchin tarlanna a ni a. Armado leh a chhiahhlawh Moth-ate pahnihin Baibula Samsona bialnu chungchang thu an khelna hetiang hian kan hmu ta a.


Don Adriano De Armado - Of what complexion?


Moth - Of all the four, or the three, or the two, or one of the four.


          Han chhiar nawn leh ta la, eng thu leh hla nge maw kan pute hian an sawi chu le? Don-a hian a chhiahhlawh hnenah Samsona nula hmangaih chu eng ang hmelhmang/mize pu mi nge a nih thu a han zawt ta a. Moth-a chhanna hi keini ang duang tân chuan khuarkhurum mawng nei lova pil bo vawng vawngna tham, ngaihruat tak ngial pawha a thu sawi awmzia hriat theih loh niin alang!


         Mahse, a hnu leh zel thu han chhiar hian, Moth-a hian mihring rilru puthmang leh nihna pali, saphoin Four Humor an tih mai; thisen (blood), taksa chhûngrila hnâwng (phlegm), mît eng (yellow bile) leh mît dum (black bile) a sawina a ni tih a hriat theih.


        Heng thil palite hi mihring nungchang leh rilru puthmang sawi nân hman an ni ţhin a. Mît dum hi lunglên khawharna leh rilru pianken sawina a ni e an ti. Latin leh Greek aţanga lo chhuak a niawm e. Heng thil palite hian mihring thisen luhchhuakin, kan rilru puthmang leh khawsazia an thunun ta ţhin niin an sawi.


          Thisen hian mi hlim thei leh huaisen entirin, mît eng hian mi thinchhia leh thinur hmang, mît dumin mi lunglêng thei leh taksa hnâwng hian mihring vei nei lo, mi thawveng a entir niin an sawi ţhin. 


         Tichuan, Moth-a hian Samsona ngaihzawng chu heng mize pali zinga an zavai emaw an zinga pathum, pahnih emaw pakhat pu mi a nih a rin thuin a pu hi a chhang ta a ni.


Don Adriano De Armado - Tell me precisely of what complexion.


Moth - Of the sea-water green, sir.


        Don-a lah pa dilchhut zet mai a lo ni si a, a chhiahhlawh chhanna pêkah hian a lung a la awi zo tlat lo niin alang. Eng ang mize pu mi chiah maw a nih chiang takin mi han hrilh teh tiin, a chhiahhlawh hi a kar nâ zual sauh a. 


         Moth-a chhannaah hian keini ang duang chu kan bo leh ta hû phawt! Tuipui hring nghulh ang mai mize pu mi a nih thuin a chhang a nih hi. Eng nge maw a chhanna awmzia hi le kan tih chuan, an inbiak zelna aţang lo chuan a chhanna awmzia hi hriat theih a ni leh pek ta lo!


Don Adriano De Armado - Is that one of the four complexions?


Moth - As I have read, sir; and the best of them too.


         Mihring mize sawina pali zinga pakhat a nih leh nih loh Don-a hian a han zawh chuan, Moth-a lah hian mihring mize pali zinga mize ţha ber a nih thuin a chhang bawk si. Mahse, mihring mize pali sawinaah khian tuipui hring lam a lang bawk si lo! Shakespeare-a thu leh hla chai hi chu luhaithlak duh deuh mai a nia! 


Don Adriano De Armado - Green indeed is the colour of lovers; but to have a love of that colour, methinks Samson had small reason for it. He surely affected her for her wit.


         Don-a hian rawng hring awmzia min hrilh fiah ta a. Rawng hring chu inhmangaihte sawina a lo ni. A chhan pawh rawng hring hi thikthu chhiatna nena inzawm tlat a ni tih ‘Green with envy’ tih ţawng upa sapin an neih aţangin kan hre thei. Hmangaihnaah chuan thikthu chhiatna a tel ngei ngei tih hmangaih tawng tawh phawtte chuan an hai ngai lo ang hian.


          Samsona hian a ngaihzawng a hmangaih chhan ber chu, a nula thluak ţhatna leh finna niin Don-a hian a ngaih thu a sawi ta a. He lai thua wit pawh hi hrilh fiah tham zet a ni ngei e!


Moth - It was so, sir; for she had a green wit.


        Moth-a chhanna eng nge ni leh ta? Samsona ngaihzawng nu hian Green Wit a neih vang a nih ngei a rin thuin a pu chhanna hi a tuihnih ve ta a. A nih leh Green wit awmzia chu eng nge kan tih chuan, hmeichhe nu hnâp, rilru no tak leh rilru puthmang thianghlim tak sawina a lo ni leh ta a ni. 


Don Adriano De Armado - My love is most immaculate white and red.


          Samsona ngaihzawng mizia niawma an rin an sir tlukpui fel tak hnuin, Don-a hian a ngaihzawng mize chungchang a sawi ve leh ta a. Ani ngaihzawng chu rawng vâr leh sen mize pu mi a nih thu a sawina kan hmu leh ta. Eng nge a awmzia ni leh ta?


Moth - Most maculate thoughts, master, are masked under such colours.

 

         Moth-a hian a pu chhanna awmzia heti hian min hrilh leh ta a nih hi. Hmeichhe rawng vâr leh sen mize pu mi chu Pathianin hmaifang a pêka lungawi zo lo, bawlhlo leh hmaihnawih chi tinreng hmanga inchei danglam ţhin, fimkhur taka ngaihzawn ngai hmeichhia a nih thu min hrilh ta a nih hi.


        Chutia a chhiahhlawhin a hmeichhe hmangaih a sawi chhiat tak chiamah chuan, Don-a hian hnâr hnuaiah phatna a bo lo tih chiang taka lantirin, heti hian a hmeichhe hmangaih chu a rawn chhan ta alawm.


Don –


If she be made of white and red,

Her faults will ne'er be known,

For blushing cheeks by faults are bred

And fears by pale white shown:

Then if she fear, or be to blame,

By this you shall not know,

For still her cheeks possess the same

Which native she doth owe.

A dangerous rhyme, master, against the reason of white and red.


        Hmeichhia hmai hnawih hmang nasa mi a nih chuan, mi tu mahin chu hmeichhe fel lohna leh famkim tâwk lohna laite chu an hriatsak thei lo ang. Mihringte hian thil kan tihsual palh chuan, kan biang a tai sen hlar ţhin si a. Tin, hlauh avangin kan hmai a dâng sawp sawp ţhin. 


        Chuvangin, i ngaihzawng chuan hlauh a nei emaw, thil a tihsual pawhin i tân hriat hran ngaihna reng a awm lo ang. A hmai hnawih chhanah a hmel lan dan a pangngai reng si a. Chu hmeichhia ngei chu a ni mipate tâna hmeichhe hlauhawm leh venthawn ngai, thurûk ril ber leh hriat thiam tâwk awm thei ngai lo, mipa tam tak thinlung lo tinâ tawhtu chu lo ni tiin, Shakespeare-a hian min hrilh ta a nih hi!


         Hei tak hi a ni Shakespeare-a danglamna, a thu ziak tlar tinah thu leh hla thiam a nihna inphum hmuh tur a awm an lo tih chhan chu ni reng ni. Heng thu zawng zawngte hi ţawngkam bungrua mawi leh nalh ber ber, ril leh thûk ber ber hmanga cheibawlin, kan chhiar zawnga mi dawi â/zial danglam thei khawpin a rawn ziak chhuak thiam ta bik ţhin a nih hi!


        Thu leh hla thiamin tehkhinthu, imagery, figure of speech, tielna ţawngkam an hman thiamzia hi tun huna thu leh hlaa tui ţhangtharte hian zir chhuakin, an huang han zauh se zawng, tun aiin kan thu leh hlate hi an hausain, chhiar an manhla ngei ang tih a rinawm si a.

𝐋𝐢𝐭𝐞𝐫𝐚𝐭𝐮𝐫𝐞-𝐚𝐡 𝐆𝐫𝐚𝐦𝐦𝐚𝐫 𝐚 𝐩𝐚𝐰𝐢𝐦𝐚𝐰𝐡 𝐞𝐦 ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglêng thei, lunghnûr ţ hin, thinrim ţ hin, lawma nui ţ hin etc...