Thursday, August 21, 2014

Ngaihtuahna Lengvel

"Kristian ten thinlung taka Pathian chibai an buk dan hi,
Nang ka tawn hma che chuan a awmzia reng ka hre si lova"

"Mihring chu a pianphung a tet avanga a mihrinna kan laksak thei ang maw?
Fanghmir pawh a tet ang ang hian fanghmir a ni lovem ni?
A tet avanga mihring ni lo a ni lo, mihring anih avanga mihring ni a ni zawk e"

"Hmangaihna Tak Tak kan tih hi Hmuithla ang mai a ni a,
Mi tam takin a chanchin sawi thin mahse;
A tak taka hmu erawh mi tlemte an ni si a"

"Hlaphuahtu chuan khawvel pumpui hi,
Mipain hmeichhe duh ngawih ngawih chung a,
A en thin ang hian a en thin a lo ni"

Wednesday, August 20, 2014

Rema Thuril

"Maltlat nun khawhar theihna chuan hmangaihna a nunpui a lo ni e,
Thu inkalh ang takin lang mahse, ngaih pawimawh tur thudik a ni si a;
Mi dangte thinlung va ta neih lova, an chunga in nghat ngai bawk hek lo,
An nun khaw nawmna hnuh hniam tumna reng awm lo;
An tel lova nun theih ngang lohna pawh nei lo,
Chutiang ang mi chuan a ni hmangaih thei a;
Hringnun lawm leh harsatna tinreng tawmpuina nun nei a,
Midangte thinlai ril ber luahlum tura chakna nei chu lo ni;
Chutiang ang mi chuan midangte hnenah zalenna famkim hlan theiin,
Midangte tello nun atang chuan hlimna an chhar chhuak tawh zawk si a,
An nuna hlimna chu midang laksak mi a ni lo;
Hringnun hlimna chu tuma pek ni lovin,
Anmahni ngeiin an chharchhuah a lo nih tawh zawk avangin"

Lawrkhawm Quotes

"Mi ropui rapthlakte chuan suangtuahna mitthla an sawiho thin a,
Mi vantlang chin erawh chuan thil lo thleng thin an sawi thung a;
Ngaihtuahna zim nei mite erawh chuan Mi chungchang an sawi thin"

"Vantirhkoh iang chu ka ni lova,
Thatna them erawh ka pai ve bawk e;
Sualna tinreng ka dai ve tawh a,
Hremhmun lalpa erawh ka ni lo;
Khawvel zau puiah hian mipa naupang te takte ka ni a,
Hmangaih pui tur zawngin ka vakvel ruai a ni zawk e"

"Nang ngaih a zual tak tak hi zawngin Lenmoi,
Eng hla pawh ngaithla i la;
I chungchang thu an hril vel hian ka hre si thin"

"Thla ai chuan Ni chu chak zawkah i ngai ang maw?
Ni chuan zanthim chu sual a tih avanga hliahkhuhah i ngai a,
Thla meuh pawh chhun engah chuan tawmimah i ngai ang maw?
Zan thim nena an lendun loh zawngin,
Thla hian mawi duhawm chungchuang taka enna reng a nei lo a ni zawk e"

"I hringnun chu hlauhthawnna, khawharna leh lungngaihnaa khat a ni maw?
Ding la, thil siam tinreng parvulna hmun;
Leilung mawina tinreng lan theihna hmunah chuan,
Ngawi rengin leilung nen i hun va hmang ang che;
Chu hmun atang chuan thil engkim mai hi an nih tur ang vekin,
Ruahmanna fel tak hnuaiah an lo chawrno tih i hmuthiam ngei ang"

"Va hmangaih hmasak chu hmangaih let loh hlauhthawn lawk vang a ni a,
Va beisei hmasak chu tawrh hlauhthawn lawk vang a ni bawk;
Va beih chiamna chu hlawhchham hlauhthawn lawk vang a ni si a,
Nimahsela, hlauhthawnna tello hringnun a awm thei lo ve;
Khawvela hlauhthawnna nunrawng ber chu engmah hlauthawng lo tura chetchhuah loh hi a ni zawk si a"

"Thihna chu vawikhat bak a awm thei ngai em ni?
Chumi hlau chuan mi huaisen ber ber pawh a khur ru ang maw?
Thihna piah lamah chuan engpawh lo awm ang hmiang,
Vawikhat i tem tawh chuan hlauh nawn tur reng a awm lo a ni zawk ang"

"Thinlung ril bera mi dawihzep chu nitin a thi lawk thin a ni ngai,
Mi huaisen tan erawh vawikhat thihna bak a awm ngai lo ve"

Hringnun Quotes

"Tawrhna zawng zawngte chuan Chakna a thlen ang che,
Hlauhna zawng zawngte chuan Huaisenna a pe ang che;
Thinlung kehchhiatna erawh chuan Finna a pe thung dawn che a ni"


"Hmangaihte tawna rilru chhungril ber lantirna chetze duhawm chu,
Tawngkam mawi leh ril ber ber nena khaikhin rual lohvin;
A ngainat awm ngawih ngawih a, mi a hip ngut ngut a, 
A lo dawngsawngtu nunah nemenlovin a thawk chak bik a lo ni e"


"Aw Lenmoi, ka thinlungah hian lo cheng rawh,
Chen man reng i lakah ka phut dawn si lova"


"Hmangaihna kawpchawi nunah zawng,
Inrintawnna tello nun hi chu;
'Marcedes Benz car a chuan a, 
Nuam taka len ziai ziaina tur tuialhthei neih loh nen a inang reng si a"


"In inkar engkim a tawp tak avangin tap hlek suh,
Chutiang taka thil a lo thlen avang chuan nui zawk rawh"


"Min hmangaih let nachang hre lotu laka,
Hmangaihna tawp lo nun neih zawng;
Khanghu kung kuah ang mai a ni si a,
Kan kuah nghet tulh tulh a, kan na tawlh tawlh a ni si maw?"


"Hlawhtlinna chuan i lu-ah parchhuang lo sela,
Hlawhchhamna phei chu i thinlungah chamtir hlek suh ang che"


"Kan nunkhaw nawm lai zawng chuan,
Mite hnenah rilru ngaihtuahna ni lovin;
Thinlung ril ber atangin pechhuak thin nun kan hmang thin si a"


"Kan chhiat vekna duh khawpa rilru hrisel lohna pai tam zawk chu,
Kan lakah chuan thiantha ber leh chhungte angin an rawn inlar hmaasa a ni si a"


"Mi thenkhat chu hmangaihna khur a pildun tur an awm ngei a lawm,
Mahse nupa kawpchawi rem taka nung tur erawh chuan remruat sak an ni leh thin si lo"

Collected Quotes

"Hmelthatna leh duhawm tinreng a thuam,
Thatna leh felna tinreng pek belhchhah neitu intawnna atanga;
Kawpchawi rem lo awm a ni ngai lo ve,
Hmel mawina reng nei lo leh duhawmna a khat;
Thinlung bawlhhlawh leh thianghlimna nun paitu,
Zai khata luangdun tura inzir tawnna tinreng atanga;
Kawpchawi rem hi lo piang a nni zawk ngai e"


"Hmangaih tawn chang ni lo her chhuakin,
Hmangaih tawnah duh khawp lohna lo thleng thin nunah hian;
Hmangaihte zia thlak danglam tumna lo awm chuan,
A pumpuhluma hmangaihna a kawk mawlh love"


"Thinlai ril ber natna lo thlen chang ni chuan,
Thluak hnathawh lo chawllawl zovin;
Ngaihtuahna fim chena chhem kianin lo awm thin mahse,
Duhtak, i nihna ang lo piansualna nun erawh nei hlek suh ang che"

Quote Collections

"Min hmangaih let nachang hre lotu laka,
Hmangaihna tawp lo nun neih zawng;
Khanghu kung kuah ang mai a ni si a,
Kan kuah nghet tulh tulh a, kan na tawlh tawlh a ni si maw?"

"Hlawhtlinna chuan i lu-ah parchhuang lo sela,
Hlawhchhamna phei chu i thinlungah chamtir hlek suh ang che"

"Kan nunkhaw nawm lai zawng chuan,
Mite hnenah rilru ngaihtuahna ni lovin;
Thinlung ril ber atangin pechhuak thin nun kan hmang thin si a"

"Kan chhiat vekna duh khawpa rilru hrisel lohna pai tam zawk chu,
Kan lakah chuan thiantha ber leh chhungte angin an rawn inlar hmaasa a ni si a"

"Mi thenkhat chu hmangaihna khur a pildun tur an awm ngei a lawm,
Mahse nupa kawpchawi rem taka nung tur erawh chuan remruat sak an ni leh thin si lo"

Tuesday, August 19, 2014

Hmangaihna Quotes

"Hmeichhe thinlung no em em na tluka,
Mipate aikaih theitu thiltithei an awm ka hre si lova!"

"O, tlai ni nem thlifim thaw heuh heuh,
Zan tlai nema Chung si-ar ten an thuam mawi tinreng ai pawn;
I thiang hlimin, i mawi chungchuang hle si a"

"Hmangaihna chu leilung dan hmangin kan khuahkhirh ang maw?
Amah leh amahah hian dan thuneihna sang ber a awm a ni zawk si a" 

"I tawna hmangaihna hlan tur hian,
A chhan a awm a ngai lova, a vang zawn tulna lah ka hre bawk hek lo;
Engvang nge tih zawh ka ngai lova, ngun thluk taka ngaihtuahna sen pawh ka mamawh bawk hek lo,
Midang hnen atanga thurawn lak ka mamawh lova,
Chhungkuaa thutlukna siam tlan a ngaihna lah ka hre hek lo;
Ka thinlung duhthusam leh ka thlarau mamawh chhanna,
A taka chantirna ka rawn lantir mai a ni zawk si a"

"Mipa zawng zawngte duhthusam ram chu,
Hmeichhe thinlung ril ber a tlak vawng vawngna;
Chelh dingtu leh chhanchhuaktu reng kiantir vekna chu a ni si a"

Beauty Quotes

"A rilru inhawng tih hriat fahrana a han nui hawk hawk a,
A hmaifanga thisen zam lama lawmna lantirtu hmeichhia chuan,
Retheihna tawp pawh inbel mahsela,
A duhawmna leh mawina reng a bo lo ve"

"Engkim mai hian duhawmna an lo nei vek a,
Nimahsela, mi zawng zawng erawh chuan an hmu thiam si lo"

"Hmuntin hmun tang i fan chang ni chuan,
Khawvel mawina leh duhawmna tinreng i hmu thin;
Nimahsela, mawina leh duhawmna hi,
Thlalak en atanga hmuhfiah i tum erawh chuan,
Hlawhchhamna bak chan reng i nei si lovang"

Monday, August 18, 2014

Duhthusam Mipa!

"Duhthusama tha mipa chuan mei a zu lova, 
Zu a in ngai lova, damdawi lah a rui ngai hek lo;
Chhia a chham ve mai mai ngai lova,
A thin pawh a rim ngai bawk hek lo;
Chutiang ang duhthusam mipa chu he khawvelah hian,
A pian pawh an piang ngai bawk hek lo"

Thla Hminga Phuah

Thitin Thla, i lo dam maw?
Mimkut Thla pawh a tha zel ang chu maw?
Khawngaih takin Khuangchawi thla hnenah khan,
Sahmulphah thla-in Ramtuk thla lo thlen hma ngei hian,
Pawltlak thla leh Pawlkut thla a lo thleng phawt dawn a ti lo ti la,
Vau thla pawh Tau thla-ah inneih a hmang dawn tih ka lo hria a,
Tomir thla leh a fate an tha maw?
Nikir thla hnenah khan chibai mi han buk ngei ngei ang che,
Tin, Vawkhniakzawn thla hnenah khan Thitin thla a lo thlen leh meuh chuan,
Ka fans zawng zawng ten he thu leh hla hi an lo chhiar ve ngei tih i lo hrilh mawlh mawlh dawn nia!

Life Philosophical Quotes

"Mi za chuang zingah Pasaltha chu an piang ngai a,
Mi fing pawh mi sang chuang zingah chuan an piang bawk e,
Mi sing chuang zingah meuh pawh HLENTU erawh an vang si a"


"Finna pai mi chuan sawi tur a neih avangin a sawi thin a,
Mi mawl erawh chuan sawive a duh avangin a ka a ang thin"


"Ngaihdan hi hriatna leh mawlna daidangtu a ni"

"Hmangaihnain a tawh achinah chuan,
Mi tupawh ama tawka hlaphuah thiam a lo ni mai thin"


"Sawiselbova thilte thamte tih hi,
Fello taka thil tam tak tih zul ai chuan a tha hle si a"


"Mipate khawvel chu chi thuma then a ni a,
Finna leh hriatna ngaina mi an awm a,
Dikna leh felna zawngtute an awm leh a,
Hlawkna ngawt um pawl an awm bawk a ni"


"Mipa tan chuan amah leh amah a inhneh hmasak tluk a,
Hnehna chhuanawm leh zahawm a awm chuang lo"


"Lawng pu in tuipui a hrechiang ang hian,
Hmeichhia chuan amah hmangaihtu chu a hai ngai si lova"

Daniela Hapta Awmzia

Hmanni TKP Fellowship-ah Rev Dr Raltawnga ruaiin Daniela Hapta chungchang sawihona kan nei a, tlem a zawng han thual ve ka duh deuh tlat mai. Daniela 9:24-27 chhung bik kha kan sawifiah dawn a ni. He chang 4 chhung lekah hian Daniela hun atanga Khawvel tawp hun inkar kalchhoh dan tur a infun vek ti hialin an lo sawi tawh thin a, chu chu tawite, kimchang tak siin sawifiah kan tum dawn a ni.

‘Bawhchhiatna tikin tûr te, sualna titâwp tûr te khawlohna thianfai tûr te, hmun thiannghlim ber chu hriak thih tûr tein i mite leh i khawpui thianghlim tân hapta sawmsarih ruat a ni e’ Daniela Hapta hian Hapta 70 a nei a, Hapta 69 chhung a thil thleng tur zawng zawng chu a thleng vek tawh a, Hapta 70 na lo thleng mai tura kha a lo thlen tak si lovah chuan tun thleng hian ti hian khawvel pawh a awm chho ta nawk nawk a ni ber a. Enge a chhan ni ta ang? Hapta awmzia chu 7 tihna mai a ni a, Hapta 70 pawh hi kum 490 chhung tihna mai a ni bawk. 

Bung 9:25 (a) ‘Chuvângin, Jerusalem tung ding leh sa tha tûra thupêk a chhuah atanga hriakthiha, lal a lo awm thlengin hapta sarih a ni ang, tih hre fiah thiam ang che’ Hapta intanna hun chu B.C 445 kum a Persia lal Artazerzian Nehemia hnena Jerusalem khawpui sak that phalna a pek hun kha a ni a. Hei hi Ezra Bu mi nen khan ngaih pawlh hauh loh tur a ni, a chhan chu khawpui din that leh chungchang a lang ve tlat lo.

(b) ‘Tin, hapta sawmruk leh pahnih hnuah chuan hriakthiha chu tihbo a ni ang a,a tâwpna thleng pawhin indona a awm ang, chhiatnate chu a inruat sa a ni’ Helai a Hriakthiha tih hi Lal Isua sawina a ni a, Anderson-a chuan Lal Isua Jerusalem khawpuia Lal anga a luh ni kha 6 April A.D 32 niin a chhut a, hei pawh hi pawmdan tlanglawn ber a ni bawk. Tichuan Jerusalm din tha leh tura thupek a chhuah hun B.C 445 atanga A.D 32 inkarah chuan Hapta 69 (kum 483) a tla ta chiah a ni, a ni ang zawng chuan ni 173,880 (677360=173,880) tihna a nih chu. Hapta 62 hnuah chuan Messia thah a ni a, Jerusalem khawpui pawh Isua khenbeh atanga kum 40 A.D 70 kum khan a lo thleng ta a, tichuan Hapta 69 chhunga thil thleng tur chu an thleng famkim ta!

Hapta pawimawh ber Hapta 70 na, kum 7 chhung awh tur chu a lo thleng ta mai si lova, Kohhran Hun an tih hi a tlazep ta a, hei hi Daniela kha chuan a hmu tel ve ta lova, a hun rei zawng tur pawh tuman an hre ta lo a ni. Mahse Hapta 70-na hi chu a lo thleng ngei ngei dawn si a, helai tak hi kan hriatthiam a tul ta a ni. Bung 9:26 ‘Tin, hapta khat atân mi tamtak hnênah thuthlung nghet tak a siam ang a; tin, hapta chanveah chuan inthawinate leh thilhlante a tibâng ang; tin, titiautu chu tenawmna thla chunga chuangin a lo kal ang a; tin tâwpna, lo thleng ngei tûra ruatsa thleng chuan thinurna chu titiautu chungah chuan leih buak a ni ang, a ti a’

Hapta 70-na hian kum 7 a awh ang a, mi thianghlim lawr hnu, Isua ropui taka a lo kal leh hma si hun chhung sawina a ni. Hapta 7 na lo thlen hma hian mi thianghlim lawr a lo thleng phawt dawn a, Sakawlh rorelna hnuaiah ringtute chu kan awm ve dawnlo a ni. Sakawlh kan buaipui em em lo lan hun tur leh a rorel hun chhung tur a ni dawn a ni. He Hapta chhunga thil thleng tur chu Thupuan 6-19 chhungah hian khungkhawm vek an ni bawk. Mi thianghlim lawr hnu lawkah hian he Sakawlh hi a lo lang ve nghal dawn a. Amah hi lal hmel tak leh hlauhawm hmel tak a ni dawn a, thusawi thiam leh mi hneh thei, Politics khel thiam em em leh sipai hotu ropui tak a ni.

He kum 7 (Tribulation Great Tribulation an tih, Rapthlak Eltiang an tih bawk hun) chhung hian thil chi hrang hrang a thleng dawn a. 1. Hapta khat atan (kum 3 leh a chave) atan Israel Sorkar nen inrem siamna a nei dawn a, chu inremna avang chuan Juda mipuiten an biakin hung chhung leh inthawina an hlan theih tawhloh thlengin an ti thei dawn a ni. 2. One Currency leh One Church a awm dawn a, chu chuan One World Order kawng a rawn hawng dawn a ni. 3. Kum 3 leha chanve hnuah Inremna bawhchhiat a ni ang a, Judate chungah Sakawlh a kawlh over dawn a, Judaten a tawpah Isua chu an Messia-ah an pawm ang a, Lal Isuan Harmagedon Indona ropuiah Israel Hnamte hi a rawn chhan dawn a ni.

He hun chhung hian Martar-na hi awm tur leh awmlo tur anga sawi a awm thin a, hunin a rawn hril mai turah ngai ta ila.

Public Accounts Committee (PAC) hian enge a thawh ?

Kum tin hian Comptroller and Auditor General of India hian kumtin Sorkar hmalakna leh sum hmandan (Report) a tarlang thin a. CAG hian dept zawng zawng an chhui ngai lova, tun tumah pawh hian Dept 12 vel chiah an Audit hman a. Heti zat lekah pawh hian diklo taka sum hmanna tling khawm hi Rs 1012857.51/- lakhs lai a ni a, hmasawnna tura hna thawh theihna tur sum a tam hle a, mahse heng pawisa zozaite hian kawng an bo nasa khawp a an awmna pawh hriat hleihtheih an ni lo, mahse heng pawisa te hi mipui chan tur vek a ni a, kan thil neihte hi hlutna chang kan hre tur a ni a, thinrim nachang kan hriat a tul em em tawh a ni.

Department endik te chu : Health, Education, PHE, Horti, P&E, Revenue, GAD, AH&Vety, Environment, Forest, Home ten an ni. Kan sorkar sum hmanna leh hmuhna hi chipchiar taka ziak a, sawizau a chakawm rualin hriatthiam a har vek bakah ninawm a chang thei a, chuvang chuan Sorkar hian sum a hmang thiam em tih leh sum thawhchhuah a thiam em tih chauh tunah chuan ngaihtuah rih mai ang.

Mizoram Sorkar hian sum hman a thiam em? Revenue Receipt hi kum 2009-2010 ai khan 2010-2011 khan Rs 2855.37 crore zetin a tlem a, Revenue leh Capital Expenditure erawh Rs 553.54 crore leh Rs 41.91 crore in a pung thung. Loan pekchhuah hi Rs 4.93 crore in a pung a, pawisa hmuhlet leh hi 0.66 crore velin a pung bawk. Public Debt leh Receipt te tlemin a pung leh a, Cash Balance erawh chu Rs 95.47 crore laiin a kiam thung. Primary Debt (ba) kan neih hi Rs 445 atangin Rs 725 crore-ah a pung chhova, Fiscal deficit (pawisa puk leh lakluh) inthlauhna hi Rs 311 atangin Rs 1019 crore zetin a pung bawk.

Kum 2010-11 chhung khan Total Grant atangin Rs 4312 crore hmanral niin Rs 793.21 crore Savings a awm thei a. Kum 2010-11 tawp khan Grants 5 atanga Savings kan neih zat chu Rs 316.88 crore niin heng pawisa te hi a kawltu Dept ten Sorkarah cheng khat mah an pe lut lo! March 2011 thleng khan Rs 2232.38 crore draw chhuah a ni a, Rs 1188.46 crore lai mai hmanna Utilisation Certificate erawh hmuh tur emaw thehluh emaw a awmlo bawk! Autonomous Body ho phei chuan UC hmuh tur pakhatmah an neilo.

Mizoram Sorkar hian sum enkawl leh hman a thiam lova, Expenditure Management a thiam lova, sum hmanna atanga sum hmuhlet dan a thiam tawklo bawk. Pawisa puk a thiam em em lova, Investment lamah lah a hlawk zawng a sum tihpun a thiam tawklo bawk. Sorkar sum bat hi Rs 311 crore atangin Rs 1019 crore zetin a pung bawk a ni. 

Kum 2010-11 chhung khan pawisa awm reng si, mahse hman miahloh, a chhan sawi tur awm chuang si lo, Rs 549.75 lakhs lai a awm a. Heng pawisate hi Law&Judicial, GAD, H&T Education, Animal Husbandry, Transport, Minor Irrigation leh Information & Communication Tech ten an kawl a ni. Actual Savings ve thungah chuan pawisa dawn aia tam Rs 6663.16 lakhs (2.52%) lai Savings an ni. Rs 10 lakhs aia tam, pawisa hmanloh, a chhan sawi tur awm bawk si lo Rs 20839.03 lakhs lai mai Dept 17 ten an nei a, Rs 4684.49 lakhs lai Sorkar Dept 30 atangin Sorkar-a chhunluh (surrender) tur a awm bawk.

Sorkar hian Accounting System (Performance Based-thawh that a zir) a hman a ngai a, Monitoring chak taka kalpui a tul bawk. Hnathawh hmasak tur a thlirthiam tur a ni a, Pawisa hmanna tur mumal tak, pawimawh dan a zira pawisa pek hmasak leh ngaih pawimawh tur a thliar hrang thiam bawk tur a ni. Kan sum lakluh (Revenue) a pun theih nan chuan Tax, Non-Tax lamah nasa taka tanlak a ngai a, Pawisa puk pawh a fimkhur thei ang bera ruahmanna a siam a ngai bawk. Private Corporation hnenah nasa leh zual a Investment a tih a ngai a, Investna tur pawh thlan uluk a ngai a ni.

Tin, State Implementing Agencies hnenah hian G.O.I hian Rs 984.09 crore zet mai direct-in a rawn pe a, hei hian nasa takin sum hmansual theihna chance a siam a, heti zat sum rawn pek kan nih hmanna hi mumala hmuh tur zu han awm hauh lova! Heng sum zawng zawng hi Department 53-ah sem darh vek an ni a, an pawisa hmanna erawh hriat vek a ni lo.

CAG te hian thamna tam tak an la tih hriatchian a ni tawh a, chuvang chuan an Findings te hi Actual Figure (pawisa hmansual) zawng zawng a ni lo tih a chiang a, dik taka Audit neih ni ta se engzat fakauva tam nge pawisa kawngbo awm ang tih hriat a har hle reng a ni. Engvanga Dept zawng zawng Audit lo nge an nih tih pawh zawhna lian tak a ni. Mipuite chan tur pawisa Budget-ah a tlem tawh nak alaia hetiang mai mai a pawisa kawngbo an awm ta mai hi mipuiten kan auchhuahpui a va ngai tawh tak em! 

Kum tin mipui pawisa kawngbo awm thin hi PAC hian an hre lutuk. Mahse engvanga tun thlenga hmala ngai lo nge an nih a, thilsual tihna avang man emaw hrem tuar emaw pawh an la awm hleih theih miahlohna chhan? Anih leh an hotuten emaw mi thiltithei ten an kut an hnungkhirh anih chuan CBI emaw hetiang chhui thei tur hnenah chhuichhuahna hna hi an hlanchhawng ngamlo em ni zawk? Zawhna a tam lutuk. Tin, Auditor te hi an hausa haw hnawk zel an ti bawk!

Ti khawpa chianga sum hmansualna hmuh tur awm reng si, mahse hmalakna awm thei tlat thin silo hi Zoram thanmawhbawk lian tak a va ni em! Corruption hi Vantlang mipuite hian kan  haw tak tak lova, sorkar pawh hian a ngai pawimawh em em lo tihna a ni mai thei ang em? PAC ten hma an lak duhloh emaw lak theih si loh chuan engtin nge kan tih dawn? Mipui zingah hian High Court hial thlenga PIL emaw FIR emaw thehlut ngam kan awm dawn em? NGO hrang hrang tang khawm hian kan ti ngam dawn em? Hmanni lawkah an inhmukhawm a, tihian an reh hlen ta vang vang rih a nih hi!

Hetianga thilsual tihna kan ngawihbopui zel chuan Zoram tan hian khua a var thei dawnlo niin a lang. Ka chauha Corruption Do thin engzat fakauva tam nge awm? A hminga pawl din ve ngawt, tanpuina pawisa dawn tumna hmanrua atan baka ti si lo, pawisa an dawn pawh anmahni tan veka hmanral ching pawl hruaitu engzat nge awm? Kum tin hian Rs 10,000/- lakhs vel Mipui chanai pawisa eiruk a ni ziah hi (CAG Report) a na kan ti lo em ni? Kei chuan na hi ka ti faih faih khawp mai. A tul anih chuan FIR thehluh pawh hi tih mai tawh tur, nih loh chuan kan huangtau lutuk dawn e.

Kan MLA te hian Legislature an nihna angin ram hmasawn duhin hma an la ve thin a, mahse sorkar hnathawk Executive ho kutah pawisa pek a ni thin si a, chuta tang chiah chuan a ni Eirukna hi a lo chhuah tan thin ni. Chutih reng lai chuan kan MLA te pawh hi eirukna-ah an bang bik chuanglo tih a lanchian em em na chu kum 5 chhung leka an hausakna 878.73% (avg) lawiha a pun danah hian a ni. 

Kumin Budget pumpui hi Rs 5,32,724.67 lakhs a ni a, Zoram mipuite hi 10,91,014 vel kan ni a, kan Budget hi mimal tin ten Rs 48,828 in kan inchan sem thei.Mahse Budget pumpui atanga Rs 2,87,536.32 (53.97%) chu Non-Plan atan a ni a, Rs 2,30,000 lakhs (43.17%) chiah mipui chan, hnathawhna atana hman tur a chu a lo ni ta a ni. He sum hi an han thendarh leh ang a, chung atang chuan eiruk tur ringawt zawng pawl, sorlar hnathawk an lo awm leh teuh dawn. 

Engtikah nge Sorkar hian a hnuaia hnathawkte lakah FIR an thehluh emaw CBI te hnenah an zualko dawn tih mipuite hian kan ngaichang reng a ni tih i hria ang u. PAC pawh hian din anih ang ngei hian hnathawk bawk rawh se.

POLITICALLY INCORRECT

                  Politics lam ziah hi chu ka la ti ngai lo a, mahse vei deuh ka neih hi ka upbo thei nganglo a ni ber e, puak chhuak ve phawng mai teh ang. Kan ram kalphung dikloh vang a mipui, a bikin thingtlang mirethei ten an tuar nasat zia han en hian ngawihbo mai mai a hun ta lo. Kan ram dinchhuahna bul ber tur hi kan ram hruaitu te kut a awm a ni ber a. Mahse mipui pawn chanvo lian tak kan nei vet uh erawh kan hriat a tha. Kan ram Politics hi han thlir vang vang ila, politically hian improvement hmuh tur reng reng a awm lo ka ti tawp mai teh ang. Ram hruaitu ten a an tlak chham em em mai chu he khawvel than rual a than ve an thiam tlat lo hi a ni.

Rambuai hma leh rambuai hnu a kann ram awm dan thlir chiang a chhut chiang tan chuan kan ram hruaitu, khawi Party a mi pawh he advance khawvel than zawng a  thang thiam kan Politician te zing ah hian an vang hle in ka hria. Kan ram than mawh bawk chu kan politiciante hi an ni tlat. Khawvel kal phung mil a, kan ram kai hruai thiam kan nei lo hi chu a vanduai thlak teh zawng a nih hi ! Khawi Party hruai tu te pawh hi han en teh, tun hma a mite pangngai tho kha an la nia, mi thar em em han hmuh tur an awm lo tlat. Chumi in a a hrinchhuah chu hei tun a kan ram  dinhmun hi a lo ni ta a nih hi. 

Ka sawi awmzia hi in hrethiam em aw? Kan UT lai a an politics khelh dan kha an la chhunzawm reng a, hmasawn zai reng an rello. An ngaihdan pangngai te khan ram hruai an la tum a, mahse khawvel a lo in thlak danglam nasa tawh si a, kawng engkim ah khawvel ram tin ten hma an sawn dual dual lai in engtiang in nge in adjust tur tih hi an man pha tawh tlatlo. Tun hun hi thalai te hun a ni tih hi an pawm duh tlat lo. Ngaihdan thing tak an neih bak kha ngaihdan thar ram tan a tangkai an nei thiam tlat lo. Hei hi mipui te pawh in a kan hmuh hmaih a ni tlat, mawh kan phur ve tho. Kan sorkar system hi a in thlak hma chuan hma kan sawn mawh khawp ang. Chumi in thlak tur chuan ram hruaitu te an in thlak a ngai tlat hi kan problem lian ber mai chu a ni. 

Kan ram hi chu a danglam bik a nia, state dang kan anglo lutuk. Kan ram a kan politics ah hian pawl pathum an awm tlat. Sorkar, kohhran leh YMA. An  zing a pakhat khian a mal in ram a kai hruai thei tlatlo. A thil tih a piang ah a dang khi an lo inrawlh ve tlat zel. Kan hruai tu te hian ram pawn nghawrnghing than khawp a ram kal siam an thiam tlatlo. Kan CM Budget te hi han en chiang teh u, financial and development impact state dang ah a nei eihlo ram chhung pawh tih tawh nak lai in. A ni chauh hi a ni lo, CM & Finance Minister lo ni tawh zawng zawng te pawh kha an ni vek. An Adviser te hi an nep hlawm awm ka tia lawm maw le.Tun Indian Annual budget in a ram chhung state hrang hrang a financial and development impact a neih pawh hi an hriat thiam ngut pawh ka ringlo e. Ni lo se zawng thil in thlak danglam kan hmu ngei ang kan CM Budget pharh tak ah khan ! 

China ram in a hmanni lawk a a ka an ang a, khawvel kalphung danglam nghal pawh kha chhut thiam an awm ngut lo ang. Kha ringawt pawh khan US policy kal phung a nghawrnghing dawt tih te phei chu a hriat hian an hriat ka ring hlawl lo ! Tiang hi nia kan dinhmun dik tak chu ni. An mahni buai buai hian kan ram hruaitu te hi ram tan a hmasawnna ni lo hian an buai ve em em ringawt mai a ni. Tun a kan central Finance Miniter ang hi ni kan mamawh ni. Thalai te khawvel kal phung hria a politics khel thiam kan mamawh. Kan Pute ho hi an tar a zo tawh, mahni pumpui enkawl bak thiam tak tak an neilo. An ha a bal hlawm vek tawh  a ni ber awm e. Engvang in nge thalai te hmasawnna tur a ram an hruai thiam tlat loh, thalai te tello in ram in hma a sawn theilo tih hi an pawisa neih tluk hian hria se chuan kan var uar ngei ang. Kut hnathawktu te u in va han riang the lul em! 

In thil thar hralhna mai mai pawh sorkar in a ngaihtuah thiamlo hi chu a ho lutuk. State dang a awm ve a ni tih hi an hre ringawt a, mahse enge a chhung ah awm tih an hre derlo. Awlsam tak a tih theih mai pawh harsa tak in an ti theilo leh zel nen. A chinchang hria tan chuan aw kawng awlsam lutuk mahni hma a lunghlu awm reng hi hmuh hmaih a thianglo. Mahse kan hruaitu te hian an hmuh hmaih tlat si. An rambuai thluak hian a man pha  thlawtlo a ni ber mai. Sawhthing ringawt atang pawh a kan ram in sum a lakluh hnem theih zia hria pawh an awmlo a niang, kan Minister ho te zing ah hian. Delhi tlang ah ka kal e ek e bal e an tia ram tan a thawk tha ni awm fa hran in central chuan min lo tuipui hle tih te mipuite an hrilh  thiam tawk a nia, mipui lah chuan kan ngaih kan lo ti tha ve em em zel te hi! 

Central puihna tello hian kawng a sut kuak theih reng tih te hi an hai der nge an hre leh peklo! An mahni hrilh fing a kai harh tur hian pawldang pahnih te lah hian hma an la thiam der leh bawk si lo. Vision nei ran a ram hruai thiam an awm der lo. Financial year tawp thla a nih a piang a sorkar hnathawk ten a hlawh kum tin an la tlai te hi engvang mah a ni lo, an Pu ber leh  a hnuai a thawk Officer leh Staff ho ten a an hna an thawh zawh loh leh thatchhiat vang tih loh theih loh. Pending tih reng mai ! Khawvel kal phung zantin kan en atang hian a ni he tiang a ka sawi ngam na chhan ni. Mi ram te chuan sports, finance, govt, tax etc analyst an nei a, kei ni chuan Tete a sports analyst kan nei ve tawk a, a ni vang ringawt a mipui in a kan  football khel thiamte kan support na chhan te hi chhut chian a ngai a sin, A ni hian a subject hi a hriat in a hria a ni mai lo, mipui ngaihdan nghawrnghing dawt khawp a mi hriat a tarlan a thiam vang mai ani, mi pangngai ve tho mahse Vision nei ani tlat. 

Tiang mi hi hruaitu a kan neih a hun tlat tawh. Agriculture Minister hian a portfolio hi a hming ringawt in a hre tur ani lo, a hnuai a mi te hi a tat hriam in thingtlang lo nei mi te hnen ah a thu mai ni lo, office atang mai ni lo, a hmun ngei atang a a inzir chhuah thiam a, a officer leh a staff te a chet chhuah tir thiam hun ah lo chuan hmasawnna a awm theilo ang. Minister zawng zawng hi an ni vek. Mahse tumah hian an kut hi an lek leh thiam chuang si lo ang. Thalai Msc Agri te hian enge in tih? Kan thingtlang mi mawl zawk te hmasawnna lam hawi zawng a kawng kawh hmuh thiam in awm na nge? Nihna hman tangkai tum si lo in ngah nge lehkha I zir a, Master degree I neih? Tiang bawk in midang ho pawh. Ram hruaitu te rintlak leh hrilh fing tur hian kan khawsa zawk tur a ni dawn lawm ni?  Sawitur a la tam lutuk, mahse hun dang a sawi ah khek hrih phawt teh ang. 

                                                                                           Lalremliana Pachuau
                                                                                     Infosys Campus, Bangalore

POLITICIAN HUAISEN

                     A thupui a tan khian hruaitu huaisen han tih ka chak viau lai in rem lohna awm tlat a   ka hriat avang in Politician ka han ti ta mai a, hei leh chen Hruaitu hrang hrang hnuai a kan awm tawh hnu pawh a eng kan an theih loh avang leh Leadership hi enge a ni tih kan hriat fiah loh a ka hriat avang in ka ti Politician ta mai a nih khi. Leader chu tu nge? Leader chu mi dang zawng zawng hma a ding ngam, a hma zawn a thil awm reng reng tu mah in a an la zawh leh dai ngai loh dai ngam a mi dang in an kal ngam loh na hmun thleng a kal a hnehtu hi a ni Leader ka tih ve chu ni. 

A chang chuan mahni chauh a mal tlat a ngaih chang a lo awm ang. Mi in a an dem leh mawh zawng zawng an phurh tir hun pawh a a din na ngai a la ding tlat mi, mi huaisen hi a ni mi in a a Hruaitu an lo tih thin chu ni. Nelson Mandela khan kum 26 chhung teh meuh mai tan in a tang in  zalenna a sual a, mi chuan mi a ah an ngai a, mahse a tawp a khawvel in a an ngaihsan leh khawvel lawman hlu ber Nobel Peace prize hmutu chu kha mi mi in a an nuihzat leh a ang a an ngaih kha a ni tlat! Khawvel ah hian a mah hrelo an vang khawp ang. Ram nitla senglo a roreltu hnehtu pawh vai cher ve tak pakhat mai a ni. 

Mahse mi zawng zawng hma a ding in dik ni a a hriat chu thihchilh huam in a bei a, a tuar a, mahse a tawp ah chuan hnehtu a ni tlat. Kan ram dinhmun han thlir hian mi dik ringawt ni lo mi huaisen, mahni ke ngahna a phehthluk theih loh mi kan mamawh ta. Kan hruaitu lo awm zawng zawng tawh te ho kha mi dawihzep vek an lo ni tun a mi thleng hian. An thilsawi leh tum ti hlawhtling pakhatmah an awm loh avang hian. Min hnial a nih chuan khawinge kan ram a development hmuh tur te chu le? Lengpui Airport maw, mini hydel project maw, etc ni lo, a ni lul lo. An manifesto kal tlangpui ngam pakhat mah an awmlo tih hi kan pha thei dawn em ni? Kan lo van dawihzep rei ta em. 

Pawl pakhat han nuar hlek se, a tlawm zawk a tang reng mai Roreltu leh Hruaitu neih hi Mipui te hian kham na chang kan hre tawh tur a ni. Leadership Quality nei hruaitu kan la neilo hi eng vang nge? Enge Leadership Quality chu? Leadership quality kan hmuh theihna chu midang zawng zawng in hna an thawh zawh tawh hnu pawh a hnu chhui a, thil fello eng emaw lo awm palh thei lo veng tur a extra ( English a Extra Mile ) a hnathawktu hi ni hrauitu dik tak chu. Hrauitu dik tak chuan a hnuai a mi te an za vaiin an hnathawh theuh ah te ber atang a lian ber thleng in an rilru ah hruaitu leh hotu an mahni hna ah an ni tih a hriat tir tur a ni. Chu chuan an hnathawh ah mahni ta ang in an hnathawh kha an thawk tawh dawn a lo ni. Chutiang ti thei Mizoram ah hian pakhat mah an la awm lo! 

Thil pawi tak mai pakhat chu mi pakhat in thu a sawi hian midang te chuan a chhan na tur an lo nei fel der tawh thin. He thu hi I hre thiam a nih chuan I chiang kuar ngei ang! Vision nei a ram kai hruai thiam pawh kan awm lo a nih chuan khua a var lo a ni! Hernando Cortes a chanchin hian min hneh khawp mai. Khawvel huap a explorer hmingthang a nia, kum 1519 khan Veracruz, Mexico vaukam rap in Spain tan a ram la tur in a hote nen an kal a. Harsatna tinreng, hmelma, natna leh hmanraw tha neih loh an hmabak a ni tih a in hria a, mahse a hote zing a pakhat hnen ah chuan ti hian zu han ti a, "kan Lawng khu zuk hal darh vek rawh" ! Hei zawng hi a thupek chu a ni. Hlawhchham lam chu a rilru ah a lang eih lo reng reng. Tiang ang mi hi kan Ram mamawh an ni. An tum an hria, hlawhchham in huam pawn an tum  chu an kal tlangpui mai a ni. 

Kan ram hruaitu te zing ah hian Leadership Culture kan neih a van tul em. Leadership Culture ah chuan roreltu lam leh eptu pawl lam pawn neitu chanchang a, a huho a ram hmasawn nan a an thawhho theihna hi a awm tur a ni. Awmzia chu an in kar a harsatna leh in itsikna awmlo a, hmasawnna lam hawi zawng a ke an pen ho dial dial theih na culture a ni ka sawi ni. Sheila Dixit, Delhi CM tla ta kha ka mi ngaihsan zawng tak a ni. Delhi in thlan vote an tlak lai khan ni leng deuh thaw in vote count kha ka lo thlir a, Congress an han chak loh chiah a a thusawi pakhat kha a ropui ka ti, Mipui in duh an thlang a, an  duhthlanna hi rilru zawng zawng in kan pawmpui thlap e zu han ti thei a! 

In sawisel chiah thiam Politician ho kan neih chhung hi chuan kan ram tan hian khua a var mawlh lo! Mipui te pawh hian ngatinge bum a kan awm reng hi kan hne loh. Thil reng reng a bul ber a fuh chuan a dang te hi an fuh lo theilo. Hruaitu diktak nihna chu mi in an nel leh ngam tlak ni lo in thil tha tih hi a ni zawk. A tul hun a tu ma support loh pawh a mah ni a thil tum tih hlawhtlin tir tum a tan la ngam, mi huaisen Politician hruaitu kan va mamawh ta em! A lar lam zawng a mipui tih hlim ai a ram hmasawnna ngaihtuah zawng a tan la ngam kan van mamawh em, an awm si lo kan ti dawn maw? Thil reng reng dik tak leh fel tak ti te chuan sawisel an hlawhlo theilo, mahse hruaitu chuan an critics na te a lo hmang tangkai zawk tur a ni, sawiselna awm lo in hmasawnna a awm thei lo tih te hi kan hriat thar leh a va han tul em! 

Great people build monuments from the stones that their critics throw at them an lo tih hi dik tak ani. He article ka ziah mek lai hian SRS ho in a mi an that kha ka lo hmu in ka lo chhiar ve a, a van rapthlak em! En pawh ka en tha ngam meuh lo, ka rilru a nat mai bak ah ka thin a rim lutuk awmngaihna ka hre lo tawp. Pu Rote engtin nge I tih dawn? He thil hi eng vang a thleng nge? Ram hruai tu te vang a thil thleng a nih hi! Mahni pawh in a an kenkawh zawh loh Dan an siam a, chu chuan kan ram hmel a ti bal zo ta! Lu la hnam kan lo la ni reng a ni maw! Dan hian mi zawng zawng a huam lo maw ? Tunge kan Law Minister? I mawhphurhna I hlen loh vang hian I rilru in chhe te tal in I zak ve em? Nge zak chuang miah lo in office I la kal awrh awrh? 

Dan lek kawh tur sorkar in a siam a, pawisa tam tak an seng ral a, mahse eng pawl thenkhat ten kan ram Dan pawh zah lek lo in an mahni Dan phuahchawp an lo lek kawh a, Nunna hial kan chan ta. Heti chung pawh hian kan Sorkar aw ri he ta tang hian tun thleng in he article ka ziah lai hian a la awm lo! Kan ram hi hei leh chen Mipa rorelna hnuai ah kana wm tawh chung pawn kan la Tribal em em hi chu Nu ho Ruatfeli Nu te ho hian kan ram hi han kai hruai ve chin ta se engtin nge an tih ang aw? Hmeichhe ho kut ah ram enkawl hi kan dah mai  zawk tawh mai dawn miang Kan Politician duhtak dawihzep ho? 

                                                                                                                Lalremliana Pachuau
                                                                                                          Infosys Campus, Bangalore.


                         

Politics Laimu Enge ? (Politician zingah Ram leh Hnam hralh hrehlo an pung ta!)

Politics hi Dan ang thlapa hrilhfiahna a awm a, tawnhriat atanga hrilhfiahna a awm leh a, a taka nunpuina atanga hrilhfiahna a la awm zel bawk! Heng vang te pawh hian a ni ta ve ang, politics kan khelh dan leh kan khelh chhan te a in an loh theih em em thin. Democracy ramah chuan Sawrkarna hmanga mipui tana rawngbawlna leh mipuite tana hmasawnna hna thawhsak hi politics kan hmelhriat dan a ni tlangpui a, hei hi Dan ang chuan a dik thlap mai. Mahse hei aia ril leh thuk zawk hian politics hi a hrilhfiah theih tih erawh kan hriat reng a tul hle mai. 

Mizoramah hian engtin chiah nge politics hi kan lo hrilhfiah ve tak? Politics chu ei leh bar hmuhna, hausak thur thurna, chhungkhat leh laina hnaite tana malsawmna, mahni tana chakai khawrhna, mimal vision a taka kalpuina, ram hmasawnna aia mimal hmasawnna thanchakna hmun, lal tak leh thunei taka awmna leh Pathian rawngbawlna ni hauhlova pathian rawngbawlna ti ila, he rilru min tawmpuitu hi an tam dawn lutuk tlat! Mahse politics awmze dik tak man an awm anih pawn an rilru leh hriatthiam lantirna engmah hmuh tur a awm chuang lo! Mahse, politics awmze dik tak an man lo a ni lova, an hrethiamlo pawh a ni chuang si lo!

POLITICS LAIMU CHU RAM HUMHALH HI A NI!

Mizoram chhim tawp leh hmar tawp lamah te chuan Khawper a ding sup sup a, a mi chengte erawh Mizote ni lovin Chakma, Tuikuk leh Burma mi kan tih ang hlir an ni. Heng mite hi Manipur, Tripura, Bangladesh, Burma leh Karimganj (Silchar) atanga rawn kal vek an ni. Chung ho khawsakna hmunah chuan VC an ding ve tih chu sawiloh, NGO te pawh zu han nei ve leh zel zul a maw le! Dan anga awm an awm laiin Danlo anga awm hi a tam zawk chu an ni ngei ngei ang tih ka chiang ngam. Chuti anih si chuan Zawhna lo awm ta chu, “Engtin nge Danlo anga Mizoramah mi an lo awm ngawt theihna chhan?” tih hi a ni. 

Kan politics khelhdan a dik tawh lova, chuvang chuan heng thil hi rawn thleng a ni tih leh ngawtah hian kan tang rei ta hle mai hi a lungchhiatthlak tak meuh meuh a ni. Aizawl leh District Capital-a awm Mizote hian hriatloh kan neih pawi tak chu Ramri bula thil thleng thin hi a ni. Kan hriatlohna avanga thiamchang ngawt tur kan ni lo, kan rilru lam chianloh vang zawk leh kan ngaihtuahna hruaipen a a awm vang a ni chung pawh hian thiamlohna chin kan nei dawn tho tho. Aizawl khawpui atanga Thingtlang khua leh ramri hrula thil thleng thin hi han ngaihven em em turin kan nitin khawsak hian a remti meuh tawh lova, mahse chu chuan thiam min chantir chuang lovang! 

Saikhumphai khaw hal chungchanga Sawrkar leh Political Party te an ngawi reng hi a mak em em hranlo! Tiang ang Issue-ah hian vawitam tak ngawih an lo inchuh siak tawh thin tlat a, ngaiah an nei a, chu chu mipuite pawn kan enliam ta mai mai anih tak hi, a va pawi tehlul em! Kan politics laimu hria ni se (duh ni ta bawk se) chuan an ngawi mai mai hian ka ringlo! Kan politician te hian ngawih duhna chhan an nei a, he an ngawihna chhan hi a nep lutuk a, sawichhuah pawh a zahthlak lek lek hial mai! He an ngawih tlatna chhan te hian a lawm mipuite rilru hruai diklo mek chu ni. Ram humhalh aia Roreltu a tlin leh rik ngawt duhna rilru atanga lo chhuak hi Ram Hmelma nihna lian ber a ni. Chutiang ang mi chu tunah hian Party Office tinah an kuh tun a, Assembly House-ah pawh an thu tlim hmur anih mek hi! 

An duh phawt chuan Mizoram chhungah hian lo awm se, anmahni kan mamawhna aia an Vote kan mamawhna a nasat tlat avangin an chungah engpawh lo thleng sela enliam a ngawihsan theih chhung ngawihsan mai hi politics khelh dan dik tak a ni titute hi khaihlum tlak vek an ni. (An tawngka in sawilo mahsela an chetdan leh hmalak dan hian a lantir tlat avangin politics an hmuh dan hi a dik em em ang tih ka ring tlat a ni) Chu hremna chu a na lua kan ti ang maw? Ram leh hnam boralna a nih si chuan rapthlakah kan ngai lui thei tlat ang maw? Mi pangngai i nih chuan he ka ngaihdan hi min tawmpui ngei ka ring a, kei ai hian i duhrum zawk hial mai thei a ni! Vote hmuhna anih dawn phawt chuan Ram phatsan kan hreh ta lo tih hi a lang chiang ta hle a ni lawm ni?

Politician te u, in ngaihtuah chiang rawh u. He khawvel zau takah hian ram pakhat chauh kan nei a, chu pawh zimte a la ni zui. Chu ram zimte pawh chu in la humhalh tha duhlo mai ni lovin hralh hial pawh pawiti tawhlo ang maia in awm te hi zahna chang hre mawlh ang che u. Vaichhia, Chakma, Tuikuk leh ramdang mite thlantlin nih ai chuan kemahni Mizopuite ngeiin duh taka min vote tlin tluka thlakhlehawm hi ram hruaitu inti tan chuan a awmlo tih in hre lo em ni? He Ram leilungah hian Pasalthate leh Mizo thisen a luang tawh a, Ram Thianghlim, Thisena lei a ni tih theihnghilh ngai suh ang che u. Nangni hovin a induh a maka insiam bawlhhlawh mai mai tura Pathianin chenna atana min pek a ni bawk hek lo!

Ram hmangaih a, humhalh tura min zirtirtu tur zawkte zirlai pek in ngai fo mai hi chu a buaithlak ngawt mai. Ram hruaitu huaisen i nih chuan hma han la teh, theihnghilh i ni ngai tawh lovang. Term 4 chhunga a CM thei tih ai chuan Term chanvr chhung lekin Ram tan a takin a nun a hlan a, a theihna zawng zawng a hmangral ti a thangthar tena min hriat hian an nunah thu nasa takin a sawi zawk dawn. Pland Fund chuti zatin Central-ah a dil pung tih ai chuan Pland Fund punglo thei lovin a siam ti a thangtharten min hriat phawt chuan an nunah entawn tur chhinchhiahtlak i tuh zawk ngei ngei ang. Vote zawngin Tuikuk a humhim tih ai chuan tlak phah rawk khawpin ramdang mi Mizoram atangin a umchhuak ta zawk ti a thangtharin an hriat phawt che chuan Roreltu Tha an ti tho tho ang che! 

Chutiang taka Ram humhalh tura ke in pen theilova, ke inpen duhlo anih chuan, ngai reng rawh u, ke pen thei kan awm a, kan la rawn chhuak ngei ngei ang tih thangtharte hian kan tiam a che u! Chutih hunah chuan Ramdangmite kan rawn bitum kher lovang, in hming hnaisailo ti hnaisailo zual turin a ni kan rawn pen chhuah zawk dawn ni. Hun tha in neihlai hian theihtawp chhuah turin kan ngen che u a, Ram Humhalh hi Politics Laimu a ni tih hre reng ang che u.

Pu Buanga leh Sap Upa thusawi..............

‘Thangphunga veng chu an sawn tak avangin an chenna in te chu a ruak ta a, tho leh vaihmite leh uihlit te chu kan inah an rawn insuan a, ninawm khawpin an tam. capt Loch-a ina kan len tumin kan kekawr tlang chu mawza chhunga thun lut turin min lo ti a, a tha khawp mai. Pasaltha inti ve tak tak te pawh vaihmite rualin pindan atanga an hnawhchhuah chang a awm hial a ni’

‘Lehlin hnathawh hautakzia chu leh! Tunah hian Luka ziak kan lehlin zawh tawh chu kan ennawn a, kan lehlin tirh khan Mizo tawng kan hriat ang ang kan dah a, kan han ennawn lehmeuh chuan Mizo tawng kan lo hriat belh leh teuh tawh si avangin kan letling nawn leh hi a ni ngawt mai. Chutih karah vaihmite leh thosi leh rannung seh thei apui an tam si a, a chang chuan bansan daih a chakawm thin hle!

‘Khamliana chuan a tir chuan min pui tha hle a, a rei deuh hnuah chuan lehlin dikloh a ching a, hnathawh harsat lai tak te hian pawnah meizu turin a chhuak daih zel’

‘Sap rama haw turin an thawmhnaw leh mutpuan leh an lukham kawrte chuan Sap rama chawlh la turin an tahawh a! An thawmhnaw te chuan bel an kai nasa tawh lutuk a, fapa tlanbo inthuamna ang mai an hak tawh avangin Sap rama an chhungte hmuh tura incheina tha paawh an nei tawh lo. An kawr tet te chu an bel nasat tawhavangin a tet dang han bel pawh an phur vak tawhlo!

‘Mizo khuaa thusawi lai tibuaitu an tamzia chu hrilhfiah thiam a harsa. Vawk intibuai ngek leh nguk te, kel be ri leh ui bauh ri te, ui note hlau te ri te, ar dawkdawlak leh arpa khuang ri te, nausen tap leh naupang te ri te, nu ho tawng duh tak tak te nen. Chutiang ri nuaih nuaih kara thusawi chu har tak a ni. A chang phei chuan keima tawng ngei pawh hi ka hre thei thinlo! A chang chuan chung ri nuaih nuaih chu a reh thut a, chutah chuan thu theihtawpin ka sawi thin’

Suaka Inlarna Hmuh :
‘Ka hma pen 10 lekah Lal Isua khenbeh intar, ka khawngaih leh theihtawp pawhin a daih loh, ka tah ngawt ngawtna khawp ka hmu a. Ka lo ngaihsan thinloh Lalisua leh a tirhkohte thu khan kan sakhua innghahna bul chhiatzia chiang takin min hriattir a. A va pawi em, a va na em ve aw tiin ka thinlung pai senloh pawi tihna, ka tahpui tlawk tlawk khawp ka tawng a. Lal Isua hmangaihna nasatzia, thatna, ropuina..Ama ta nih lawmawmzia...Heng hi ka lawm senglo, ka thinlung a keh hawm hawmna khawp a ni’

‘Mizo te chu Zawng ang mai kan ni a, hetiang thil harsa tak mai han thiam bel thei ziazang kan ni love tia chhuanlam siamin lehkha an zir duh ngai lo!

Durtlang Dan - Pu Suaka siam :

1. In bulah thlai chin theih a ni a, lo awm thar ten lo awm hmasate remtihnaa insiamrem tur a ni.
2. Tui thianghlim hi hriselna a ni a, tuikhur hnarah insak loh tur.
3. Durtlang khaw mi chu - dawngdah, zu heh, rukru, mi rel hmang, mi kawm, kutkem nei, nun chhia, mi bal, ran sawisak ching, mahni thu duh te an ni tur a ni lo.
4. Thubuai hla buai rem turin Upa, hnam hrang hrang aiawh tur mi 6 ruat an ni.
5. Zu leh zu fang in leh sa chuan kum 1911 June 11 atangin Salam cheng 5 an chawi zel ang.
6. Durtlang zirtirtu chawm na turin in tinin a tlem berah thla kipin Siki thawh tur a ni.

 Pu Suaka thusawi :
‘Kan rama pawisa lakluh dan tur hi ngun taka ngaihtuah a ngai. Kan rama luidung, lawng leh mau puma bungraw thawn theihna zawng zawngah hian huan kan siam tur a ni ang. Serthlumte hi phaiah chuan a hralh a tla hle a. Chhawhchhi, la, hmarcha, mai leh bal te hi vairam-ah a hralh reng theih a. Heng hi uar sauh sauh ila, chung man chu insem rualin kum khatah in tinin leiman cheng 2 hi harsa lovin kan pe theih mahna’

Special Attention

The year was 1966 and Mizo National Front (MNF) started an Independent Movement against the Indian Government. The then Home Minister Gurfare (?) exploded and said, "Mizo marauders shall pay," and so dearly paid by the Mizo people and became an enemy of the country. What followed was bloodshed, raping and burning down the house of each and every village that the soldier came across. On march 5, three jet fighters with their bombs and ammunition flew over Aizawl City and destroyed many house and building and injured many people.

In order to protect her name, Indira Gandhi (PM) told Foreign Newspaper that these fighters were not bombing the city of Aizawl but delivered Ration for the people. This outrageous and shameful act was witnessed first hand by Mr CG Swell, by going to the epic centre and bring back undeniable proof. The lies and misinformation was strongly condemned by him at Lok Shaba sitting and told the truth to the people's representatives.

Till date, no one knows why the proclaimed lover of small state and her citizen, Mrs Gandhi attacked Mizo people so brutally that many lives were taken and became handicaped and homeless. Also why the Home Minister at that time Mr Lal Nanda, who is one of the greatest freedom fighter, brutally attacked the people of Mizoram, who are not very peaceful citizen. And why didn't the Gov't of India never invites the MNF to call for a truce first is still a mystery.

During this time, Mizoram and Meghalaya are one of the district of Assam Gov't and it was MNF who started the Freedom Movement not Garo, Khasi, Jaintia ect. Then, on 2nd January, 1972 Mizoram became Union Territory and Khasi and Jaintia and Garo district are in the State of Meghalaya. Not only that, the Chakma People, who aren't even a citizen of India and Mizoram are given a very large portion of Mizoram land as Chakma Autonomous District Council! Why did the Indian Gov't acted in this manners and so look down the people of Mizoram and her land divided is still a question to tha people of Mizoram.

Will there be any other Nations who would attack her people and leave a permanent scar at the heart of the people? Will there be any other Nation who instead of trying to resolve the problem and straight away use brutal force? The answer is definitely no, but stragely that was what had happened to the people of Mizoram. Yet, no apologies was ever offered to the people of Mizoram and no compensation ever paid.

During the British Rule in India, the people of Mizoram are the most obedient and peace loving people in the whole of India. Long after the British left, even under the Indian Gov't, we are still the most obedient and peace loving state in India, not because the Indian Gov't has given us any special privillage or attention but we just don't want any more troubles and problems that could cause another permanent scars and bloodshed to us and on our mind. Till date, we haven't pose any kind of threat and problems to the Indian Gov't while our neighbouring State like Manipur and Nagaland do so once in a while.

And for this sacrifice and devotion we gave, did we receive any special treatment or attentions, not that i know of and it seems that we won't be getting to soon. In the Indian Administration, people from Meghalaya, Manipur, Nagaland, Garo etc becomes Governor, Lok Shaba Speaker, Union Minister, Chief Election Commissioner, UPSC Chairman etc but never the people of Mizoram. We have many senior people in Central Service, but they are usually confined to Chief Secy but never a higher post. Why is that the Gov't is satisfied with just a Peace Bonus and nothing more? I want an answer to these questions.

As i mentioned earlier, the Chakma, who weren't even citizen of India are given an Autonomous Council within our land. Instead of becoming a part of Mizo Community, they live a separated community and their liberators creates problems time and time again to Mizo people. Recently, one Mizo Youth was brutally murdered by the Bru (Tuikuk) National Liberators Front in order to cause fear and havoc into the minds of the Mizo people and also to let the Central Gov't and Human Rights Group blame us.

These Bru people now wants an Autonomous within our State and put a heavy pressure to Indian Gov't. Most number of them are in the State of Tripura and wants to become a part of our community. Time and time again BNLF commits crime in the border where protection is not satisfactory. Our people near these borders live in fears and many a time harrased and they may die at the hands of BNLF in order to scare off our people so that they may seize our land. They force their own people from their peaceful area so that they can throw mud in our face.

Not only that, they have been giving false news and information to Indian leading Newspaper and file a complain to Human Rights as well. And the officials believe them and find it unnecessary to come and investigate in Mizoram. And when the State Gov't  initiate their return programme to Mizoram, they don't want to. From now on, i demand that without proper investigation and verifiaction, do not blame the Mizo people for a crime we haven't done.

We may be peace loving people, but there's a limit beyond which we may not be so peaceful. Because of our land invasion, we will take necessary actions to save our land and its people. Nothing and no one will stand in our way to save our land and will never back down from fighting for our rights.

We maybe tribal, but we are one of the most intelligent people in India and have second highest literacy percentage and because of that, our central service officers must be given an opportunity to serve our great nation in Gov't Administration. All we need to show the world that we are trully indian is an opportunity, nothing more. We don't like foreign invaders like Chakma and Tuikuk (Bru) and we don't like to be treated as foreign not Indian.

Just because Mizo National Fronts was heavily defeated doesn't mean that we, the young generation are incompetent. We will take actions and if we do that, it will never be like the old days where the MNF has nothing in their position during the freedom movement to fight back the Indian army. Just because Bru people try to win the Indian Gov't to give them land for living and try to have a name in Mizoram doesn't mean that we, the Youth people will tolerate and do nothing to prevent their goal.

We just want the Human rights and Indian Gov't to come to our place and verify the accusation and take necessary right actions. If not, no one can say what will happen in the coming days. This is not a threat but constructive criticism and do hope that actions will be taken to ensure the safety of Mizo people and that of Bru and Chakma.

Sunday, August 17, 2014

God & Relationship Quotes

"Mahni nihna aia mawl leh zual tum hlauhawmna chu,
An hlawhtling ngei ngei thinna hi a ni"


"Lungngaihna hi hlauhna nen a lo in ang hle tih tuman min lo la hrilh hauh lo mai!"

"Hei hi ka zirchhuah chu a ni -
A lungchhiatna tinreng sawitu chuan tawrna a thlen a,
Engmah sawichhuak lova ngawi renga tawrhna erawh,
Tawrhna a zawnga tawrhna tawpkhawk pakhat a tling si tih hi"


"Nang pawh i lo ni ve reng a maw,
Ka tawh ang tawng ve chu keimah chauh emaw ka nih ka lo tia sin,
Tihna atanga inthianthatna hi lo intan a ni si a"


"Amah ngeiin ngaihdamna nun a nunpui hma chuan,
Ngaihdamna hi rilru ngaihtuahna duhawm tak a ni si a"


"That theihtawp a tumna atang ngawt lo chuan,
Mihring hian a sualna reng reng a hre thei lo"


"Hlimna chhar tura Kristian ni ka ni lo ve,
Zupui leh khawvelah hlimna ngawt zawng ka hmu hle si a,
I nun ti nuamtu atan Sakhua i duh anih chuan,
Kristian Sakhua hi chu i belh atan ka kawhhmuh ngai lovang che"


"Thinlungah chak zawng nasa tak a lo awm a,
He khawvela thil engkim maia chu chakna phuhrukna tur,
Pakhatmah kan hmuh zawh si loh chuan,
He khawvela kumhlun tura siam kan ni lo tihna a ni thei ang a,
Kan tan hmun dang siamin a awm a ni zawk ngei ang


"Mittui hi mihring thluak hriatna avanga far a ni lova,
Thinlung ril ber chetna avanga tla a ni zawk e"


"Zu chungchangah chuan zu hlauhna nei mi tan a pawi zual e,
An chhungrila ngaihtuahna sual ber ber inthup,
Zu in avanga a taka langchhuak tur an neih tlat avang in"

Life, Love & Relationship Quotes

"Hmeichhe Hmelthatna hi tisa nawmna thlentu anih tel si loh zawngin,
Amah ngau ngau chuan mipa hnenah hlimna tluantling a pe thei lo"


"Min pawifak anih chuan ka ring kher lovang che,
Min sel anih chuan, ka ngaina kher lovang che;
Min ngaihsak loh chuan, ka ngaidam kher lovang che,
Min fuih anih chuan, ka theihnghilh ngai tawh kher lovang che;
Min hmangaih anih chuan, hmangaih letve tur che in min tur a ni ngei ang"


"Mipain hmeichhia a hmangaih avangin,
A nun atangin a phal ang tawk a pe thin ka hmu a,
Hmeichhiain mipa a hmangaih avangin,
A zawng zawngin a nun a pe thung ka hmu bawk e"


"Engtin nge hmeichhe hrin hmeichhia chu,
A mipain hmeichhe pangngai ang leka a enkawl luih tlat chuan,
Hlimna tak tak nei tura beisei anih ngai ang ni?"


"Hmeichhiain a biak mawlh mawlh lai che chuan,
A thusawi chu a mitmeng atangin ngaithla thin ang che"


"Fiahna awm lova Ngaihruatna khawvel chu kawppui nunah chuan Tur tenawm tak a ni si a"

"Ngaihdamna tel lovin hmangaihna a awm thei lova,
Hmangaihna tel lovin ngaihdamna a awm thei bawk hek lo"


"Pasaltha chu tupawh an ni thei a sin,
Mi naran ve mai mai, thil ropui tak pawh ni lo,
Mipa naupang dara puanlum sin tir paha thlamuanna thlentu,
Atan khawvel a la tawp mai lo a ni tih lantirtu pawh,
Pasaltha a ni thei si a"


"Kei hi maw? Mi rinawmlo ka nia lawm,
Rinawmna pai lo na pui chu rinawmna vawng turin tu'n an beisei lo,
Rinawm takin mi rinawmte i vil tura ni zawk e,
Engtik hunah nge mawl ropui taka an khawsak dawn tih hriatlawk a ni si lo!


"Tha thona zawng zawngah chuan,
Hmangaihna ang renga mahni hmasial an awm lo"


"Mi chimawm chu mi phutkhat ai chuan an thlanawm e,
Chawlh nachang an hre miau si"


"Zu chungchangah chuan zu hlauhna nei mi tan a pawi zual e,
An chhungrila ngaihtuahna sual ber ber 
inthup,
Zu in avanga a taka langchhuak tur an neih tlat avang in"

𝐋𝐢𝐭𝐞𝐫𝐚𝐭𝐮𝐫𝐞-𝐚𝐡 𝐆𝐫𝐚𝐦𝐦𝐚𝐫 𝐚 𝐩𝐚𝐰𝐢𝐦𝐚𝐰𝐡 𝐞𝐦 ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglêng thei, lunghnûr ţ hin, thinrim ţ hin, lawma nui ţ hin etc...