Saturday, May 30, 2020

๐–๐ข๐ฅ๐ฅ๐ข๐š๐ฆ ๐’๐ก๐š๐ค๐ž๐ฌ๐ฉ๐ž๐š๐ซ๐ž










    
 
    
    Engtin nge mi pangngaiin kum 24 chhรปng lekin khawvela thu leh hla ropui ber ber, drama , sonnet bakah hla hril a phuah theih mai chu le? Khawvelin an zir luih luih lemchan; Tragedy 10, Commedy lam hawi 17 leh History behchhan 10 zet a ziak a.

    Heng bakah hian Poem (hla hril thawnthu) 5 bakah Sonnet 154 zet a ziak bawk a. Kum 18 chauh a la nih laiin Anne Hathaway, amah aia kum 8 zeta upa chu nupuiah neiin kum 1616-a a boral hma chuan an in\hen lo a ni. Heti taka mi ropui hian eng ang hringnun nge a paltlang a, eng ang tawnhriat nge maw min hnutchhiah chu le?

    Kum 1589 leh 1590 inkรขr hian a Lemchan hmasa ber nia hriat Henry VI a ziak zo a. Chuti a nih chuan kum 25 erh awrh chauh a la ni tihna a ni ang. Tichuan, kum khat pawh chawl mang lovin a kutchhuakte chu a ziak chho ta par par mai niin a lang a.

English thu leh hlaa a pawimawhna.

    William Shakespeare-a hian English thumal thar diai, tun thlenga kan la hmanzui tak hi 3000 (ลฃhenkhatin 2000 an ti) chuang vel chu a phuaha ngaih a ni a. Tin, a ลฃawngkam 17000-29000 vel zet hi chu mi pangngai titinaah hian an lam chhuak ลฃhin nia ngaih a ni bawk. Hetiang mi hi a nih tlat avangin Poet dang zawng aiin ngaihhluta chawisรขn a hlawh pawh hi thik rual a ni lo.

A kutchhuak.

    A kutchhuak zingah chuan Comedy of Errors kha a tawi ber a, tlar 1770 chauha sei a ni. Chutih laiin thumal pakhat a hman zinga sei ber erawh Love’s Labour Lost lemchana honorificabilitudinatatibus tih a hman kha niina awmzia nia Collins Dictionary-in a tarlan chu ‘Hneh rual loha zahawm lohna ropui’ (invincible glorious honarableness) tih zu nia!

Shakespeare-a hun vakvai (Lost year of Shakespeare)

    Shakespeare-a dam chhรปng hunah hian mak tak maiin khawvelin engtin nge a hun a hman tih an hriatpui miah loh, hun biru an tih mai a awm a. Kum 1585 aลฃanga 1592 inkรขr hun chhรปng khan eng nge a tiha khawiah nge a awm tih hi tun thlengin finfiahna nen thlapa hria an la awm miah lo! Rinthu an insawisiak vel mai mai a ni ber.

William Shakespeare – III

Shakespeare-a hun laia ziaktu lรขr.

    William Shakespeare-a hun lai, Renaissance Period chhรปnga ziaktu hmingthang ber berte hi an hraw tlang nelh nawlh hlawm hle a. Christopher Marlowe, Ben Johnson, Michael Drayton, John Fletcher, Thomas Dekker, John Lyly, Thomas Nashe, Thomas Kyd, Thomas Heywood,  Sir John  Suckling bakah amah Shakespeare-ate an ni nawk a ni.

    An hun lai hian lemchan hi nasa taka a vul lai niin nitin tih theih mai turin lemchan tur mamawh an awm reng a ni ber e. Chuvang tak reng chuan lemchan ziaktute pawh a huhova hna thawk an tam hle reng a. Ben Johnson-a leh Shakespeare-a erawh mahnia maltlat nun nei mi an ni thung. Philip Henslowe-a, Elizabethan Lemchan enkawltu diary-a a inziak ang chuan ni khatah Poun 6/7 vel lemchan ziaktute hia an hlawh ลฃhin.

Shakespeare-a ลฃawngkauchheh.

    Eng ang takin nge Shakespeare-a ลฃawngkauchheh hian sapho nun a nghawng tih hi kan la chhiar zen zen kher lo ang. A nihna takah phei chuan engvanga mi hian heti em ema an ngaihsan tih chhanna pรชk tur hria pawh kan tam kherin a rinawm loh. Chuvang tak chuan Shakespeare-a hriatchian hi kan tรขn pawh a pawimawh lo thei ta lo reng a ni.

    Samuel Taylor Coleridge-a (1772-1834) khan Poetry hi tihian a lo hrilh fiah tawh a. ‘ลขawngkauchheh ลฃha ber, kalhmang ลฃha bera rem’ tiin. Hei vang tak hian Shakespeare-a ลฃawngkauchhehte chu theihnghilh rual an nih lohzia a tarlang chiang hle awm e. Bernard Levin, chanchinbu mi hmingthang tak chuan a hnuaia mi ang hian thu a lo ziak tawh reng a ni.

    “Ka titi kalphung hi i hrethiam lo a nih a, ‘Greek a va ang ve’ tia i sawi mai chuan Shakespeare-a thu ziak i sawi chhawng tihna a ni ang. Suahsualna ai pawha suaksuala i inchhal a nih chuan Shakespeare-a thu i khar chhawng tihna mai a ni. I in leh lote chu boruakah an thamral i ith pawhin Shakespeare-a thu tho i sawi tihna a ni……..” tiin.


    Thu inang lak kawih thiam, fiamthu chimawm leh thumal lam dik loh (bawdy, pun & malapropism) thiam ber a ni.

    Khawvel thu leh hla sawi apianga a hming lam loh theih loh khawpa mi chungnung William Shakespeare-a chanchin tlem azawng, kan la chhiar loh tur awm ang in bih dawn teh ang.A thih hnu kum 150 a liam khan Shakespeare-a kutchhuakte hi ama kutchhuak ve reng an lo ni chiah em tih thuah inhnialna nasa tak a lo piang ta a.

    Mi thiam leh Critic hmingthang tak takte chuan Christopher Marlowe-a te, Edward de Vere-a te bakah Francis Bacon-a hmingte an rawn vawrh chhuak ta a. Heng an mi han vawrh chhuahte hi an pianna khawvel bakah an hringnun khawvel an han thlir pawhin Shakespeare-a thu leh hla fing leh ril tak takte ziak thei tur awmah an rawn ngai a ni ber.

    A chhan pawh Shakespeare-a kha a pian leh murna a chiang lovin a chanchin chiang taka hretu an tam lo hle mai si a. Dan ang takin Holy Tinity Kohhran leh Stratford sawrkarah Shakespeare-a hi ziaka chhinchhiah ni mah se, lemchan thiam leh lemchan ziaktu anga chhinchhiah a nihna reng reng ziakin a awm bawk si lo nen khawvelin a buaipui ta hle reng a ni.

    Kum zabi 19-na a lo thlena Shakespeare-a kutchhuak ngaihsan vung vanglai hun a rawn inher chhuah phei kha chuan amah puhmawhna hian a vanglai tak a tawng kan ti thei awm e. Mi tam tak chuan Edward de Vere, 17 Earl of Oxford kha Shakespeare-a thu leh hla ziaktu dik tak zawk a ni tiin thu an vawrh darh nasa mai a.

    A kutchhuak ni ngeia pawm harsa an tih chhan berte chu Shakespeare-a khan zirna kawngah leh thu leh hla thiam tura inzirna a neih awm reng reng an hriat theih lohna lai takte hi a ni. He mi zulzui hian Holywood chuan film hmuhnawm zet mai, Anonymous tih a tichhuak nghe nghe a, en manhla tak zu nia!

    William Shakespeare-a kha a dam lai hunah ngaihhlut a hlawh hman meuh lo a. Kum 1598 khan Puithiam leh Ziaktu ni kawp Francis Meres-a khan Englisk ziaktu ropui rual zing ata thur chhuakin, Comedy leh Tragedy lemchana ‘Mi chungchuang ber’ tiin a rawn fak ลฃan a. Parnassus Lemchante ziaktu rual, St John’s College, Cambridge lama mite pawhin Chaucer, Gower leh Spenser-ate nen huang khatah an rawn dah tan ta bawk a ni.

    Kum 1660 chhoah leh kum zabi 17 tawp lamah pawh Classical thu leh hla kha an zir dan leh ngaihdan a la tlanglawn hle a. Khang hun laia Critic ropui tak takte pawh khan Shakespeare-a hi an la dah hniam hle reng a ni. John Fletcher, Ben Johnson-te ai pawha ngaih ropui a hlawh lo zawk a ni.

    Mahse, kum zabi 18 a rawn inher chhuak ta a. Mi thiam tak tak, Samuel Johnson leh Edmond Malone-ate’n an kut chhuak an zirna chuan nasa takin Shakespeare-a a rawn vawrh lar ta a. Voltaire, Geothe, Stendhal leh Victor Hugo te rualin a nihna ang taka Shakespeare-a an rawn tarlan tak hnuin a hmingthanna hian chuai lam pan lai reng reng a nei ta lo a nih hi.

    Kum zabi 20-naah phei chuan Shakespeare-a kut chhuakte chu a thu inhlawm dan (structuralism), hmeichhe chanvo chawisan tumna lam hawi (feminism), hun kal ta chhui dan kawng thar (new historicism), African-American lam hawia zirna leh mi danglam bik a nihna ang (queer studies) angin khawvel hian Shakespeare-a kut chhuakte chu azir ta tluk tluk mai a ni.

    A ropuizia tarlan nรขn Harold Bloom-a thuchang hi tarlang tai la. ‘Shakespeare-a zet hi chu Plato aiin a hrawl zawk a. St Augustine-a ai pawhin a ropui zawk. A thu leh hla bulลฃhut pawimawhna leh ropuina kan han hmuh thiampui takah chuan, a kutchhuakte hian min tuam vel vek a lo ni’ tiin.

๐–๐จ๐ซ๐ ๐๐ฅ๐š๐ฒ ๐ค๐š๐ง ๐ญ๐ข๐ก ๐š๐ฐ๐ฆ๐ณ๐ข๐š ๐ž๐ง๐  ๐ง๐ ๐ž ๐ง๐ข ?



    ‘๐‘ฏ๐’‚๐’“๐’‰๐’‡๐’Š๐’Ž๐’Š๐’ ๐’‚ ๐’†๐’Š๐’“๐’–…’ tih leh, ‘๐‘จ ๐’”๐’‚๐’˜๐’Š๐’”๐’†๐’๐’•๐’–๐’•๐’† ๐’Œ๐’‰๐’‚๐’ ๐’„๐’‰๐’Š๐’ƒ๐’‚๐’Š ๐’‚๐’ ๐’ƒ๐’–๐’Œ ๐’๐’†๐’‰ ๐’…๐’‚๐’Š๐’‰ ๐’•๐’‚๐’˜๐’‰!’ tih thu chheh mawi tak, Zephyr Lemchan hnuhnung ber kaltlanga Mapuia thluak themthiamzia lo lanna hi lo thlir ta ila. Thu chheh hmasa zawkah hian, eiru tih thumal kha harhfim tih hmangin a chhaih (play) kual ta a. A dawt lehah thung chuan sawiseltute tih thumal kha, sarcastic tak bawkin a chei kual (play) a nih hi. Hei hi Word Play chu a ni ta mai a ni. 

     Word Play nรขn hian thu leh hla cheina hmanraw hrang hrang (Literary Terms) hman an ni ลฃhin. A hmasa berah chuan thumal inkhing dun anga lang, lak hran ve ve chuan thumal indo ni si, hmun khata han daha awmze thรปk zawk nei thu fing rawn piang hi Oxymoron an ti a. Romeo & Juliet-ah Shakespreare-a khan ‘๐‘ถ ๐’ƒ๐’“๐’‚๐’˜๐’๐’Š๐’๐’ˆ ๐’๐’๐’—๐’†! ๐‘จ๐’˜ ๐’ƒ๐’–๐’‚๐’Š๐’‘๐’–๐’Š๐’‚๐’˜๐’Ž ๐’‰๐’Ž๐’‚๐’๐’ˆ๐’‚๐’Š๐’‰๐’๐’‚ ๐’„๐’‰๐’Š๐’Ž๐’‚๐’˜๐’Ž ๐’•๐’Š๐’‰ ๐’•๐’†, ‘๐‘ถ ๐’๐’๐’—๐’Š๐’๐’ˆ ๐’‰๐’‚๐’•๐’†! ๐‘จ๐’˜ ๐’‰๐’Ž๐’‚๐’๐’ˆ๐’‚๐’Š๐’‰๐’๐’‚ ๐’‰๐’–๐’‚๐’•๐’•๐’‰๐’๐’‚๐’๐’‚’ tihte a hmang nual a nih kha. Hmangaihna thumal kha a cheibawl (play) thiam ngang a nih hi.

     A dawt lehah chuan Mafaa’n, ‘๐‘ด๐’‚๐’‰๐’๐’Š ๐’•๐’‰๐’‚๐’˜๐’‰๐’“๐’Š๐’Ž๐’๐’‚ ๐’“๐’‚๐’‰ ๐’‚ ๐’Ž๐’‚๐’ ๐’Ž๐’‚๐’๐’‚ ๐’Ž๐’‚๐’ ๐’Ž๐’‚๐’๐’‰ ๐’Ž๐’‚๐’๐’‰๐’•๐’–๐’•๐’†…’ a han tih ang thumal ‘M’ ri hman phei diat diatna, sapin Alliteration/Consonance an tih mai, Consonant thumal inang hmanga thu chheh inzawm pawh Word Play nรขn hian hman a ni ลฃhin. Shakespeare-a pawhin Romeo & Juliet-ah khan Alliteration a hmang rim hle a, ‘๐‘ต๐’๐’˜ ๐’๐’๐’… ๐’…๐’†๐’”๐’Š๐’“๐’† ๐’…๐’๐’•๐’‰ ๐’Š๐’ ๐’‰๐’Š๐’” ๐’…๐’†๐’‚๐’•๐’‰-๐’ƒ๐’†๐’… ๐’๐’Š๐’†; ๐‘ญ๐’“๐’๐’Ž ๐’‡๐’๐’“๐’•๐’‰ ๐’•๐’‰๐’† ๐’‡๐’‚๐’•๐’‚๐’ ๐’๐’๐’Š๐’๐’” ๐’๐’‡ ๐’•๐’‰๐’†๐’”๐’† ๐’•๐’˜๐’ ๐’‡๐’๐’†๐’”’ tiha ‘D’ leh ‘F’ thumal lam rik phei diat diat angte hi entirna an ni.

     Vowel ri inang inlalawn ve thung hi Assonance an ti a. Mafa-a’n,  ‘๐‘น๐’‚๐’Ž๐’—๐’‚๐’„๐’‰๐’‚๐’ ๐’‘๐’‚๐’”๐’‚๐’ลฃ๐’‰๐’‚ ๐’‰๐’Ž๐’‚ ๐’•๐’‚๐’Œ๐’‚ ๐’—๐’‚๐’„๐’‰๐’‚ ๐’‘๐’‚๐’„๐’‰๐’‚๐’…’ a han tiha, vowel ‘๐‘จ’ ri phei diat diat ang hmang hian Word Play an rem ลฃhin bawk. A dawt lehah chuan thumal pakhat ni si, awmze hrang hlak pahnih nei thei, Double Entendre kan tih angte hman a ni leh a. A bik takin Shakespeare-a hian mipat hmeichhiatna kaihhnawihah a hmang nasa zual a. Venus & Adonis Poem-ah khan, ‘๐‘ฎ๐’“๐’‚๐’›๐’† ๐’๐’ ๐’Ž๐’š ๐’๐’Š๐’‘๐’”, ๐’‚๐’๐’… ๐’Š๐’‡ ๐’•๐’‰๐’๐’”๐’† ๐’‰๐’Š๐’๐’๐’” ๐’ƒ๐’† ๐’…๐’“๐’š; ๐‘บ๐’•๐’“๐’‚๐’š ๐’๐’๐’˜๐’†๐’“, ๐’˜๐’‰๐’†๐’“๐’† ๐’•๐’‰๐’† ๐’‘๐’๐’†๐’‚๐’”๐’‚๐’๐’• ๐’‡๐’๐’–๐’๐’•๐’‚๐’Š๐’๐’” ๐’๐’Š๐’†’ tih kan hmu a. Tuikhawhthla mitthlaah a lan reng laiin, hmeichhe thil hnรขwm chap mai mitthlaah a lang tel lo thei lo a nih hi!

    A dawt lehah chuan  thumal lam rikin a taka thil an tihlan fiahna, ‘๐‘ฒ๐’‰๐’–๐’‚๐’Š ๐’‚๐’ ๐’‘๐’‰๐’– ๐’Ž๐’–๐’“ ๐’Ž๐’–๐’“, ๐’‰๐’‚๐’๐’‘๐’–๐’‚๐’‰ ๐’‚ ๐’‘๐’–๐’‚๐’Œ ๐’…รป๐’“ ๐’…รป๐’“, ๐’”๐’‚๐’๐’‚ ๐’ƒรข๐’ ๐’„๐’‰๐’†๐’Œ ๐’“๐’Š’ tih ang chi Onomatopoeia an tihte pawh hman a ni ลฃhin. Shakespeare-a hman thiam รชm รชm thumal, a awmzia ang ni hauh si lova thumal hman sual Malapropism hi, Much Ado About Nothing ka lehlin laia min tibuaitu ber pakhat a ni bawk. ‘…๐’‰๐’‚๐’—๐’† ๐’Š๐’๐’…๐’†๐’†๐’… ๐’„๐’๐’Ž๐’‘๐’“๐’†๐’‰๐’†๐’๐’…๐’†๐’… ๐’•๐’˜๐’ ๐’‚๐’–๐’”๐’‘๐’Š๐’„๐’Š๐’๐’–๐’” ๐’‘๐’†๐’“๐’”๐’๐’๐’”’ a tihte hi han en ta ila, suspicious hmanna turah auspicious a hmang hlauh ang hi a ni.

    Heng bakah hian Literary Terms chi hrang hrang, thumal lam tawi dan (Acronym) te, spelling te leh ลฃawngkam bungraw hrang hrang Word Play nรขn hian hman a ni ลฃhin. Hei bakah hian min zawh ngun รชm รชm thumal rik dan inang (Rhyme) chungchang hi lo sawi ta bawk ila. Rhyme hi chi hrang hrang an awm a, hetiangin lo sawi fiah ta ila :

     ๐„๐ง๐ ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž – Hla tlar tawpna thumalte ri inang, hla phuahtu tam ber ten an hman tlanglawn ber a ni. ‘๐‘ฏ๐’Ž๐’‚๐’๐’ˆ๐’‚๐’Š๐’‰๐’๐’‚ ๐’Œ๐’‚๐’ ๐’•๐’Š๐’‰ ๐’‰๐’Š ๐’Ž๐’Š๐’‰๐’“๐’Š๐’๐’ˆ ๐’๐’Š ๐’”๐’†, ๐‘ฐ ๐’‰๐’๐’†๐’๐’‚๐’‰ ๐’Œ๐’†๐’Š๐’Ž๐’‚๐’‰ ๐’Œ๐’‚ ๐’“๐’‚๐’˜๐’ ๐’Œ๐’‚๐’ ๐’‚๐’๐’ˆ ๐’†’ tiha ‘๐’”๐’†’ leh ‘๐’†’ a tawp rik dan inang hi a ni. Sap ลฃawngah chuan commits leh befits hi an  in rhyme a. Commits chu lam hnih a ni a, befits pawh lam hnih tho niin, a lam hnihna fits in rhyme hi end rhyme a ni ta a ni.

     ๐ˆ๐ง๐ญ๐ž๐ซ๐ง๐š๐ฅ/๐Œ๐ž๐๐ข๐š๐ฅ ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž – Hla tlar khat chhรปnga thumal lam rik inang awm ลฃhin hi a ni. ‘๐‘ฏ๐’๐’–๐’Œ๐’‘๐’–๐’Š ๐’„๐’‰๐’‚๐’‰๐’๐’‚ ลฃ๐’‚๐’‰๐’๐’‚ ๐’“๐’–๐’‚๐’Ž๐’‚๐’‰’ – han tiha ๐’„๐’‰๐’‚๐’‰๐’๐’‚ leh ลฃ๐’‚๐’‰๐’๐’‚ in rhyme ang hi. ๐๐ž๐ ๐ข๐ง๐ง๐ข๐ง๐  ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž – Hla tlar bula thumal in rhyme ang hi a ni. ‘๐‘ป๐’‰๐’๐’‚๐’˜๐’ ๐’๐’๐’—๐’Š๐’ ๐’๐’‚๐’๐’ˆ ๐’๐’†๐’ ๐’๐’†๐’๐’ˆ ๐’Š๐’๐’‚, ๐‘ซ๐’‚๐’˜๐’ ๐’๐’–๐’๐’ˆ๐’“รป๐’Œ ๐’ƒ๐’Š๐’‚๐’‰๐’›๐’‚๐’Š ๐’Ž๐’Š ๐’‰๐’๐’‚๐’ ๐’“๐’‚๐’˜๐’‰’ tiha ‘๐’•๐’‰๐’๐’‚๐’˜๐’’ leh ‘๐’…๐’‚๐’˜๐’’ ang chi hi.  

   ๐„๐ฒ๐ž/๐•๐ข๐ฌ๐ข๐จ๐ง ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž – En thuaka in ang รชm รชm, rhyme hauh si lo an awm thei. Wind tih leh Bind han tihte hi in ang tak, rhyme hauh si lo an ni. Chak (strong) leh chak (eager) han tih ang chi hi Eye Rhyme chu a ni e. ๐’๐ข๐ง๐ ๐ฅ๐ž ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž - thliak leh tliak tihte an awm a, double rhyme lungngui leh lungvui an awm bawk a. ๐“๐ซ๐ข๐ฉ๐ฅ๐ž ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž - sa tin an hnawl tih leh iangin an zawl tihte a awm a, ๐๐ž๐ซ๐Ÿ๐ž๐œ๐ญ ๐‘๐ก๐ฒ๐ฆ๐ž - chungtlak leh chungtlak thlengin an awm bawk.

   A nih leh Word Play leh Pun kan tih hi eng nge an danglamna? Entirna hmangin lo sawi fiah dawn ta ila. Shakespeare-a lemchan ‘Richard III’ kan chhiar chuan, ‘๐‘ต๐’๐’˜ ๐’Š๐’” ๐’•๐’‰๐’† ๐’˜๐’Š๐’๐’•๐’†๐’“ ๐’๐’‡ ๐’๐’–๐’“ ๐’…๐’Š๐’”๐’„๐’๐’๐’•๐’†๐’๐’• ๐’Ž๐’‚๐’…๐’† ๐’ˆ๐’๐’๐’“๐’Š๐’๐’–๐’” ๐’”๐’–๐’Ž๐’Ž๐’†๐’“ ๐’ƒ๐’š ๐’•๐’‰๐’Š๐’” ๐’”๐’–๐’ ๐’๐’‡ ๐’€๐’๐’“๐’Œ’ tih kan hmu ang. He thu-ah hian Lal ber Richard-a hian York fapa a nihzia a insawina hi Pun chu a ni a. Son tih aiah Sun (Ni) tih hmanga intielin thlasik leh nipui sik leh sa chu hun hlimawm loh leh hun nuam takah chhuahin, Word Play mawi tak kan hmu ta a nih hi.

   Word Play chu thu leh hla hmanrua hmanga thu chaih kual a nih laiin, Pun erawh ลฃawngkam bungraw pangngai (Figure of Speech) niin, Word Play ang bawka in ลฃawng elna, Word Play chi khat a nihna kan hmu ta a nih hi. Hei hi ka sawi fiah thiam ve dan niin, aia thiam zawkte mit kan timim ang tih hlau tak chungin, ka han ziak ve ta duah a nih hi. Kei ai thlawta sawi fiah thiam leh dik zawk leh ลฃha zawka ziak thei an awm tih hre reng chunga min chhiarsak pawh ka duh hle a ni.

   Roluaha’n, ‘๐‘จ ๐’•๐’–๐’Œ๐’‰๐’–๐’Ž๐’‚ ๐’‰๐’“๐’Š๐’Œ ๐’‚ ๐’›๐’–๐’Œ ๐’Ž๐’‚๐’’ tih hmanga hmeichhe er thei tak chungchang a han chei kual te, Lalnunsanga’n Computer Virus chungchang a sawinaa, ‘๐‘ฝ๐’‚๐’Š๐’‰๐’ ๐’Š๐’๐’…๐’‚๐’Š๐’‰๐’›๐’‚๐’Š๐’›๐’Š๐’‚ ๐’‰๐’Š ๐’„๐’‰๐’– ๐’‚๐’˜’ tih hmanga Vai tih thumal a han cheibawl kual te, inthiarna paha online a hratzia, ‘๐‘ฒรข๐’“ ๐’Œ๐’‰๐’‚๐’• ๐’„๐’‰๐’‰รป๐’๐’ˆ ๐’‚ รจ ๐’๐’’ tia a han chei hlimawm te, pa pakhat thingtuah alh duhzia, ‘๐’‚๐’๐’‰ ลฃ๐’‰๐’‚ ๐’…๐’–๐’‰ ๐’•๐’‚๐’Œ ๐’‚ ๐’๐’Š, ลฃ๐’‰๐’†๐’๐’‰ ๐’๐’ˆ๐’‰๐’‚๐’ ๐’„๐’‰๐’‚๐’“ ๐’„๐’‰๐’‚๐’“ ๐’‚ ๐’๐’ˆ๐’‚๐’Š’ tia a han chei nuihzatthlakte hi Word Play hriat thiam nรขn chuan a
ลฃha hle awm e.  

Thursday, May 28, 2020

A ngaihna reng hre lo kohhran hruaitu kan mamawh !

Kawmiti leh rorel a lo thleng hnai a, hman remchan hunah fianrial tawi tรช neiin ro min rรชlsak turin Pathian kan au zuai a! Kan han ลฃawngลฃai zo ta chu, kan thinlung ngaihtuahnaah kalphung leh rorel dan tur ลฃha tak tak nia lang a lo lang nghal zut zut tawh ลฃhin.

 

Rorelin kawmiti kan han nei ta cheng a, rinna avanga thiltih ropui leh Pathian inpuan chhuahna lam hawia ke penna lam kawng reng reng kan zawh leh ngam tak si lohzia hi kohhrana inhmang chin chuan kan hre vekin a rinawm!

 

A ngaihna kan hriain ruahmanna siam hi kan thiam lulai teh a nih hi! Inkhawmpui huaihawt leh mikhual hmuah, ruai buatsaih leh thil engkim mai hi kan zeiin kan hnehsawh em em vek tawh a nih ber hi. A nih leh kan nun hi?

 

Jehosaphata lal lai khan ลฃum khat chu le, an siak leh ngho lawr tut chungin a maka maka tam, Moaba leh Amona thlah, ลฃiau vaivut zata tamte kha Israel fate bei turin a siruk lain an rawn thawk chhuak ta a nih kha! An thawmah ringawt pawh Jehosaphata kha a zam chhe der nia!

 

Khati zata tam hmelma beih dan tur lo ruahman ngaihna reng reng hria leh, buaina lo hmachhawn dan tur ngaihtuah chhuak thei pakhatmah an awm ta lo. Van Pathian thiltihtheihna mak mai lo chu innghahna chhan an nei ta lo tih an inhre ta a nih kha.

 

Tichuan, Lal Jehosaphata chu Lalpa hmaah inngaitlawm taka ลฃhingลฃhiin Pathian hnenah a ngaihna a han dil ta a nih kha! “ A tih ngaihna reng reng kan hre ta lo, i lam kan lo hawi mai a ni” a han ti kha chu Chungnungbera hian a han lawm mai mai khawp a!

 

Rang lutukin mipui zinga Jahaziela chungah a Thlarau leihin, “Indona chu Pathian indona a ni” a ti chawpchilh ta nghal reng a nih kha. Korinth khuaa mite hnenah, “Mi fing finna chu ka tiboral daih anga, remhre remhriatna pawh ka paihthla ang” tia a lo sawi ang khan!

 

Tun huna a kohhrante zingah hian fing tak tak leh remhre tak taka inngai hi kan tam ta em em mai a. Pathian remruatpuina pawh mamawh tawh lo khawpa intodelh kohhran kan ther ta fรผk mai a nih hi! Hei hi a ni Thlarau Thianghlim hnathawh daltu, a chet velna tikhawlhkham zotu chu lo ni!

 

Hawh u, Lalpa kohhrante u i inngaihtuah chiang teh ang u. Kan ram damlohnaah hian mawhphurhna lain rinnaa Lalpa vuan tlat chung leh mihring remhriatna hmang tawh lo hian thisen chhuak khawpin sual i bei tawh ang u khai!

 

Nitina thlan khur lama mi an liam zawih zawih tawh hunah hian a kohhrante hi kan ngawi reng dawn em ni? A seh theih apiang seh zawt zawt rengtu hmelmapa, hmun tina a inlรขr mek lai hian Lalpa hmaah ลฃhingลฃhiin a lam kan hawi mai thei lawm ni?

 

Ka Lalpa hian rawngbawltu atรขn mi fing leh remhriat a mamawh lo ve. Chuti ni lo se Jeremia kรข hmangin, “Mi fingin a finna chhuang lovin mi chak chuan a chakna chhuang hlek suh se. A chhuang apiangin Lalpa chhuang zawk rawh se” a ti lo tur!

 

Rawngbawlna kawnga finga inngaite leh mi bengvar intite chung chu a pik e, tiin Isaia chuan a lo sawi daih tawh a ni zawk. Tun huna kan ram dinhmunah hian lungawi tak kan awm tawh lo va, kan ram hi nasa takin a damlo mek tih kan hre vek awm e.

 

Lalpa’n kan ram damna dawi min kawhhmuh hi hawh u, i ngaituah tawh zawk ang khai. “Inngaitlawm taka min zawn a, an nuna sual an hawisan chuan an sualte ka lo ngaithla ang a, an ram chu ka tidam leh ang” a tih hi a taka kan nunpui, kan ram dam nรขn a ngai ta a lo ni e.


Zu hi engvangin nge Pathianin a siam tlat chu le ?

            He zawhna chhan tum reng reng hian Zofate hi kan buai tawh ลฃhin. A chhan eng nge kan tih pawhin, kan hnam nunah zu hi themtleng tรช zawk ang maia pipute’n an lo hman ลฃhin, tun thlenga mi tam tak buaina ber, kohhran pawhin a do ber a la ni ta fan a. Genesis han en ila, ‘A tirin Pathianin lei leh van a siam’ tih bak engmah a chuang si lo. Mahse, chu leiah chuan engkim mai hi a awm kim biai tih tur a ni lawi si.

 

            S. America tlรขng chhip aลฃanga tuikhawhthla mawi leh turu lutuk lo khawhthla ringawt ka thlir chรขngte hian, Sam ziaktuin, ‘A pindan chungnung ber aลฃangte khian, tlรขngte chu tuiin a chawm ลฃhin a’ a lo tih dikzia ka ngaihtuah ลฃhin. Mihringin kan nin รชm รชm hlobet ka kai chรขngte hian, ‘Hlobet chu rante tรขn a ลฃotir ลฃhin’ a lo tih diam tawh avangin, awmze nei lova siam an nih lohzia a lo lang leh ลฃhin.

 

            Heng ka  han sawi hian, a thil siam leilung leh hnim hnah chungchang sawina chauh a la ni a. Mihring chungchang sawina reng reng a la lang ta chuang lo. Ran angin ei tur kan mamawh tih ka ngaihtuaha, ‘Mihring thinlung tihchakna chhang nen…’ a tih ka han hmu ta a. Enkawl ngai tak vun kan neih ka ngaihtuah telin, ‘A hmai tihmawmna tur hriak nen…’ a lo ti thlap si, a va ngaihtuah kim รชm!

 

            Zu chungchang ka ngaihtuah ta a. Zu sawiselna chhiar tur hlir hmu mah ila, zu lo awm chhan erawh ka hmu mai si lo. Ngun zawka ka han ngaihtuahin, ‘Mihring thinlung tihlawmna uain nen…’ tih chu Sam ziaktu thu min keuh thlukpuina a lo ni reng a. He thil zet hi chu hmansual awl tak a ni ngei dawn tih hriain, ‘Chu mi (uain) buma awmte chu an fing lova ni’ tiin Sam ziaktu vek hian a delhkilh ta a lo ni zawk.

 

            Zirtirna dik tak hnuaiah chuan, Genesis han en hian Pathian thilsiam tinrengte hian ลฃhat lohna pakhatmah an lo nei lo, van boruak zau tak, Setana leh a hote chenna hmun a siam ni tih lohah kha chuan. Zu tlem tรช han ina thinlunga nguia, ลฃap ta ruah ruaha, mite tihbuai tum zawnga hmanhlela, suahsuahna fa-a insiam ta hi ka la hmu lo. A hmang sualtute zawng zawng erawh, ‘Finna tlachham, mi mawl an ni’ tih a lo ni mai zawk e!

 

Speaker Lallungmuana thu sawite hi…

 

            Mizo Kristian zinga a tam zawk hi chu, huau huau lawm tak, Isua hun laia Pharisaite anga chhinchhiahna phut tlata Pathian thu ngaithlaa, thiltih mak lawm รชm รชm kan ni a. Chuvangin, tihdam rawngbawlna thuchah kengtute aia lawm rawngbawltu kan nei lo.

 

            Zanin Sermon kan ngaihthlak erawh chuan, khawvel leh Zoram damloh chhan, Pathianin kan laka a phut tlat a rawn sawi leh ta a. Hrite hi Pathian thua lo lรชng a nih ring lo hi engzat tak awm ang maw? Speaker thu sawi aลฃanga lo lang chiang รชm รชm chu, ringtu pui hmangaih kawngah kan pachhe hle a. Riangvaite hnen thleng phak si lo rawngbawlna kalpuitu kan ni bawk.

 

            Nizan lamah khan tim ang reng takin, kan biak inte hi lo ropuiin, kan thawhlawm pawh pung thur thurin, kan inkhawmpuite chu urhsun eng ang mah ila, Lalpa hmangaih riangvai leh chanhaite lam hawi rawngbawlna, mi tinin kan kalpui si lohzia a rawn sawi a.

 

            Zanin lamah pawh a khat liam ngang a ni ang, a la sawi belh tak deuh deuh a! Frederick-a hun hman zawh meuh kha chuan, Zoramah harhna a thleng, ruihhlo ngai an dam, kan ti sup sup a. Mahse, dawrkai lama thil lei theih hun an han hawn chiah khan, duhamna leh mahni hmasialna maia khat kan nihzia kan hmu lawi si a nih kha!

 

            Inngaitlawm taka Lalpa zawn hun a ni a. Lalpa hmaa ลฃhingลฃhia ลฃawngลฃai hun niin, kan sualte sim hun a ni bawk. Tichuan, Lalpa’n kan ram hi a tidam leh mai dawn a. A chhรปnga thil ลฃhate pawh kan chanah a dah mai dawn tih kan

 

 

 

 

 

 

 

 

Isua khan vaivutah eng nge a ziah ang ?

 

            Chanchin ลขha dang zawngin an ziak hmaih, Johana’n bung 8-a uirenu an man chanchin a ziah hi i chhiar ve tawh fovin ka ring. Lehkha ziaktute leh Pharisaite hian he uire hi an han man chiang khawp a. A lo chetsualpuipa nena an lo thopa inzuan zak zak lai an man ni ngei tur a ni!

 

            A vawrtawp an hnaih dun lai takin an man pawh a lo ni thei. Pharisaite leh Lehkha ziaktute lah kha, tuifinriat mawnga lunghlu ลฃha mi chhartu ai pawhin an lawm zawk ta ve ang chu! A chhan pawh, bible chuan, Isua hekna tur hmu ta riakah an inngaih thu a ziak tlat a ni.

 

            Lal Isua tรขn pawh thil buaithlak tak a awm ta tlat a. Mosia dรขnah chuan uire chu tihhlum satliah mai ni lo, lunga den hlum tur a ni tlat. Lal Isua kha rei tawk fรกng chu a ngawi ta reng rรชng a. An lo tur ve sek bawk si avangin, a kuna, a kutin leiah chuan thil a ziak ta ngawt a nih kha.

 

            Vaivutah chuan 7 a zuk thai ta a nih hi ka ring alawm. Mosia dรขna a number 7-na chu Uire suh tih a ni tlat. Lunga den hlum ngei ngei tur tih a nih avangin, Isua pawh khan, ‘Khai le, han deng hlum ta poh che u’ a ti ta a. Mahse, chu mi hma chiah chuan Isua kha a kun hniam leh a, vutah bawk chuan a kut a zuk thai leh zeuh a.

 

            No 7 thaichhiain, No 6 a thai leh ta niin ka mitthla ta a. Mosia dรขn kan en chuan, ‘Tual i that tur a ni lo’ tih kha a chuang kalh mai si a nih kha! Aw ka ti ลฃhin! Mihring anga lo piang Lal Isua fiah tum reng renga hmanhlelte khan, a naupan lai zawnga Pathian thu a zir nasatzia kha lo hria ni se, ti mai khan Isua kha an nuthuri zuam lo ang, tih hi ka ring ลฃhin!

 

            Eng nge lo thleng ta? Mipuite kha an kal kiang ta diak mai a nih kha. Lal Isua kha lo tho chhuakin, ‘Kal la, tisual leh tawh suh’ tiin min ngaidam ta a nih hi. Mahse, Zoram hi chu, tihsual nawn nuam ti รชm รชm kan ni si a!

 

 

 

 

 

 

 


Zoram Kohhran : Ringtu pui/Rawngbawltu hmuhsit chingtute hi !

            A zawng a za chuan kan ni hauh lo. Dik tak phei chuan, zah nachรขng hre lo zual, Pathian thu chhiar fumfe ngai lo chunga Pathian thu hria inti ve tum hrangho, Pathian aia kohhran hmaizah ti nรข, kohhran thlavang hauh chu Pathian zuitu ลฃha ber nihna nia inhriatna nei chung si a, an lawina kohhran dang ni lo zawng erawh hmuhsit ching riau mite chanchin a ni kan sawi tum chu ni.

             An inkhawm ลฃhin avang te, thawhlawm thawh lama ลฃhahnem an ngaih avang te, kohhran an belh avanga midang ngaithei lo tawk chauha Setana thuhnuaia kun, an ringtu pui lo lei kang deuh apiang sawiselna nena lo chhawn ching, mite hmuhah erawh Nun Farisai dik tak nun nei hi he Zoram zimteah hian an ลฃhahnemin, inrawlhna lah an ngah phian bawk!

             Mi hlate tรขna ลฃawngลฃai rual an tiha ลฃawngลฃai thuai thuai thei, mi bote chungchang sawinaa sawi tlawr hluam hluam thei, fel leh ลฃha ber niawm taka biak in leh a chhehvela nungchang fekfawn tak pu ลฃhin, miin ลฃhahnemngai taka Pathian a faka a chawimawi apianga, chung mite kahna thal hmawr zum thlah mai tur kawl reng mi hi rin phak baka tam kan awm a.

             Chu kan nihna dik tak chu, he hun thim kan paltlang mek lai hian nasa taka tihlanin a lo awm mek a nih hi. Heng mite hi hun hnuhnunga nuihsantute a tihte nen danglamna an awm reng reng kei chuan ka hre lo. UPC, Salvation Army, IKK an lo phelte khan, kohhran mi inti tam takte chuan an lo nuihsana, fiamthuin an lo chhu zui mawlh mawlh duh a nih kha!

             Hei hi kan tรขna fiahna chu a ni – Khang hun lai khan, heng Pathian kohhrante hi an inzawm khawm leh theihna tur atรขna, Pathian hmaa an thubuai thlentu kohhran mi inti fekfawn zingah hian engzat nge awm ang? Rawngbawlpui ngai loh an lo pianthara, an lo leikana lo chirhtheha, lo sawisel zung zung ลฃhin mite lo la tamzia hi kan hmu chho mek a!

             Krista thisena din kohhran hi, mi tam tak hian nasa takin an hmang sualin, an tithangtlawm ta mek a nih hi! Anmahniah hian Lal Isua zia pakhatmah hmuh tur a awm lo chungin, lei dรขnah erawh kohhran mi hliah hliah, kohhran neitu bera ngaih theih turin an khawsa lawi si. Anmahni i hriat duh chuan awlsam zetin i finfiah thei e.

             Pathian thu vek hmangin anmahni han sawisel teh – Zawlnei Mika’n mihringte laka Lalpa’n a phut; ‘Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh, i Pathian nena thuhnuairawlh taka lรชn dun’ a tih hi an nunah a awm miau loh avangin, perhte an sawi ang maiin, i beng nat poh leh an rawn do let nรข tulh tulh mai ang che!

             Zoram kohhrana ลฃhat ngawlvei zingah Pathian thu ngaithla thiam reng reng lo hi kan va tam ta รชm! Miin Pathian thu hmanga zilhna leh fuihna an sawi reng reng, mahni nuna la lut thiam reng reng lo, lak luh tumna chhe tรช pawh nei bawk hek lo, mite ngaiha thiamchan tum ran chunga Pathian thu sawitute zawk lo khing char char duh kan tam lutuk hi a ni, sim kan ngaih รชm รชm chu lo ni!

             Rawngbawltu apiang lo chirhtheh ching, lo ei lo mai ni lova lo bei let duh mi hi Zoram leilung vang dap kan awm ta emaw tih mai tur a ni mek a! Mihring ve mai niin, chauh chรขng nei leh chak lona nei mi an nih kha maw, tia rawngbawltute leh mahni ringtu puite tha tichak tur leh thla lo veng tura Thlarau Thianghlim chenchilh kohhran mi dik tak hi kut chรขng chhiar tham lek kan awm em ni, tih mai tur a ni zo ta!

             Zanin aลฃangin Pathian thuchah kan ngaithla leh tawh dawn a. Tun kรขr lo awm tur hi Pathianin hun ลฃha min pรชkah ngai la. Eng mi pawhin thu lo sawi se, a thu sawitu ni lovin a thu sawi zawka i nunah lak luh tum la, i mamawhna zawn zela nangmah siam thar lehtuah che hman tum ag che. Pathian hriak thih chin tawh chu tu pawh an ni thei, Lal Saula ang pawh an awm ngei ang! 

            Mahse, Lal Davida pawh khan, ‘Lal atรขna hriak thih ni mah ila, vawiinah hian ka chak lo a ni’ a ti ve lรกwm lรกwm tih pawh chhiar ngai lo rualin, Pathian hriak thih an han sel biaih biaih mai hi chu, an lรป chunga meiling chhek khawltute mai an lo ni!

            Hei hi i tรขna vaukhanna, i zawm loha i chunga lo thleng ngei tura chu a ni e, ‘Lalpa hriak thih chunga kutthlaka thiam chang thei tu nge awm thei ngai ang?’ tih hi!

 


Pvt Sikul sum lakluh tamzia leh duham sizia !

Pehhel kal buai lovin sawi tlang nghal hrawih ila. Sikul din hi miin sumdawnna hlawk tak a ni tih hriain, kan mamawh aia tam mah tur Pvt sikul kan indin siak sup sup a ni ber a. Chuvangin mipui ngaihdanah pawh Pvt sikulte hi chu sumdawng dik tak an ni reng kumkhua dawn tih hi, anmahni ngei pawhin in pawm ngam tawh se, a lawmawm ngawt ang!

 

Dist lian pahniha sikulte ka han belhchian aลฃanga ka hmuh chu hei hi a ni. Sikul ลฃhenkhat chuan Admission-ah mi pakhat tรขn zel cheng 5000-7000 an la a. In luah manah ringawt cheng 40,000-80,000 thla tin an chawi bawk. Heng bakah thla tin tui, kawlphetha, ei leh in etc senso hi sikul lamin thla tin pรชk tur an nei tih, kan hriatpui nghal mai bawk ang.

 

Hostel awmna manah mi pakhat zelah cheng 1500-2500 an la tlangpui a. Heti chung hian zirlai thawmhnaw a thlawna pe theite an la awm deuh deuh a. Tichuan, heng sikul ka han sawiah hian zirtirtu 15-25 bawr vel awmin, thla khatah ringawt an hlawhah cheng 100,00-350,000 sen a ni chungin, zirlaite hnena Fee khawn miah lovin, heng sikulte hian zirtirtute hlawh hi an la pe thei tlat a ni!

 

Dist hrang hranga heng sikul-te hi Admission leh thla tin Fee la tam lo pawl an ni a. Anni pawhin hetianga an mi chhawr leh innghahna zirtirtute an chhawmdawl theih lai leh, harsatna tawk miah lova sikul an la luah chhunzawm theih laiin, anni aia Admission leh Monthly Fee la hnem zawk zingah, zirtirtu hlawh pawh pรชk tum lo leh, nu leh pa harsatna pawh hre thiam lova Fee an la khawn dรป dรป an awm hi chu, a tenawm thlak ngawih ngawih a ni ber!

 

Aizawla Pvt sikul tam zawk hi Admission Fee-ah cheng 15,000-25,000 chuang la an ni fur a. Thla khat Fee pawh cheng 2000-2500 leh a aia tam la an awm ลฃeuh bawk. Hostel aลฃang ringawta an sum lak luh hi thla tin cheng 300,000-500,000 dawn la lut thei pawh an awm ngei niin sawi a ni. Elementary zirnaah pawh thla tin cheng 1500-2500 Fee lan saw a tam zawk an ni bawk. Mahse, Pvt sikul tรช deuh chinah chuan thla khata Fee cheng 1000 leh a aia hniam la an awm lo kan tihna a ni lo. Admission Fee pawh tam tham tak an la vek kan ti lo.

 

Mahse, tun huna a duham fal zual leh sawrkar ruahmanna pawh zawm tum lem lo, sawrkar nawrtute hi a hausa sa leh neinung sa, mi duham zual an ni zawk a. MSU leh MZP ngenna pawh pawisa lo ngam an awm hial a nih hi. Kan sawrkar nep รชm avangin 50% aia sรขng lo Fee khawn tura tih an nite hi an la vanneihpui ngawt mai. State dangah chuan heti mai maiin sawrkarin hma a la lo tih, a hmain ka ziak tawh a nih kha.

 

Mahse, duham vanga sikul dintu ni lo, naupang hma ngaia nu leh pa te dinhmun hriat thiampuina nei sikulte chuan, tun hun khirhah hian zirlai hnen aลฃangin Fee la miah lo leh mi nu leh pa, sawrkar hnathawk lo rual, eizawnna mumala kalpui thei lote hriat thiamna thรปk tak an neih piah lamah, an mi chhawr zirtirtute thlenga an lo tuamhlawm tih hi hriain, nu leh pa te pawhin i bengkhawn ang khai.

 

Tuna Fee lak phuta iak iak-ho leh, zirlaite hnen aลฃanga 50% aia sรขng lo Fee lak luih ลฃalh tumho phei hi chu sikul hlรปn tak tak, sikul luah man chawi ahneka an sikul zauh mawlh mawlh reng theite an awm nual a. Tin, kum 10 leh a aia tam Pvt sikul lo kalpui tawh, mi in leh lo hmanga sikul lo dinte pawhin, kum kha leh chen hlawk tak maiin sikul an lo kalpui tawh tih hriat a ni.

 

Chuti chung si a, buai a han niha zirna chhunzawm theih loh a han ni dek dek a, an mi chhawr zirtirtute hlawh pรชk tum miah lo leh pe duh lo an han awm nghalte hi chu, zirlai nu leh pa te hian mahni ลฃanghma hai reng reng mite hnena pawisa pรชk belhchhah hi an bat lo ni teh reng pawh ni se, zahngaihna reng nei lova an zirtirtu chhawr an enkawl dan avang hrim hrim pawhin, Fee hi pe lo mah se, a awm ti fe fe an tam khawp ang!

 

Mizorama sawrkarna lo chelh tawh leh chelh mekte nep lutuk avangin hei leh chen hi, Pvt sikulte hian an duh dan leh lungawina zรขnin Mizoram nu leh pa an lo rรขwk tawh ลฃhin a. Anmahni khuahkhirhna dรขn pawh siam hlei thei lo sawrkar hnuaiah, beka thlantui far zawih zawiha zirlai nu leh pa te thawh chhuah an lo rรปt tawh ahnu hmanah, tun ang hun khirhah pawh 50% aia sรขng lo Fee lak an la tum ลฃalh te, Pvt sikul hlun zinga 100% Fee lak tum an la awmte hi chu, Zoram hian dem ngam ila, kan tรขn malsawmna a ni zawk ngei ang.

 

Chhuanlamah Online ka kalpui an tihte hi bih chiang ta ila. Zirlai naupang aiin an chenpuite buaina thlen tamtu mai a ni zawk mek a. Nitina zirtirna kalpui ลฃhinna nena tehkhina, Fee lak nรขna hman an han tumte hi nu leh pa te pawhin dodal nachรขng hi hre ve teh se. Pvt Sikul-te hian thla 3 leh a aia tam Fee hi la lo pawh ni se, an tlakchhiat phah dawn chuang lo tih hi thu dik tak a ni tih nu leh pa te hian hria ila. Mi duhamte thuhnuaiah hei leh chen kan kun tawh hnuah hi chuan, mi duhamte duh dan tihpuitlin kawngah hian i phรปr hurh reng lo ngam ve tawh teh ang u!

 


Vanlalsailova Tarmit

            Pi Lalsangzuali (Fam) hnu lamah, Zofate zinga lรขr ber, mi en rawn hlawh ber, entawn nasat ber, ngaihsรขn hlawh bawk si, huhรขng ngah tu nge ti ta ila, keia ngaihah chuan Vanlalsailova aia bรปk rit zawk leh khin zawk an awm leh tawh chuang lo ang. A lรขrzia leh huhรขng ngahzia sawina awlsam ber chu, YMA huaihawt thiltihah leh Zoram ลฃhalai pawl lian ber, KลขP-a miin amah an dawnsawn dan hi a ni. Kum 1995 leh a hnu lama lo piang ve dek dek rualin, chuti khati an han ti ve ngawt hi zawng, nu leh pa fing tak nei an ni lo tawp ta ve ang!

 

            Vanlalsailova Sermon aลฃanga Zoram Kohhran hlimthla lo lang hi a fiahin, a lungchhiatthlak hle a. A hma huna kan lo sawi fo tawh angin, Zoram kohhran hian mi fate hi piangthar tur chuan duh mah se, an pianthar hnu khawvelah erawh, zuk tel zui a, zuk ngaihven zui tumna tak tak a nei ngai lo. Zoram kohhran mi tam takte hi chu Davida’n, ‘An kรข chu รขnchhe lawhna te, tihderna te, tihduhdahna tein a khat a’ a lo tih mi suaksual a sawina inhmeh zet zet hi kan tam mai a lo ni!

 

            Pathian thutak sawi chhuak hrรขwk ลฃhin mite chirhthehna ram, thu dik hmanga tlangau ลฃhinte hmuhsitna ramah hun rei tak he zawn chhuah ram hi a kun tawh hnuah, lamลฃang reng reng an awm ngai dawn ta na nge maw, mi ลฃhate kรข aลฃanga siam ลฃhat tumtute sawiselna ri chhuak tinreng mai thla khawng ri, bengin a ngaihthlak ลฃhat ngam tawh loh hnuah, chau taka khumlaizawla mahni chauha khawhar taka รขwrรขwl chhuah ลฃhin mite chu Lalpa’n Vanlalsailova hmangin a rawn kรคn ta.

 

            A ngaihna reng reng hre lova kohhran selna, thinlung chhรปngril bera cham reng ลฃhin, a tawpah Pathian thu chรขng nen lama chung sawiselnate dik sizia lo lang leh ลฃhin avanga, mite huat hlawh leh dem rawn ni tura miin ke a pen ลฃauh ลฃauh lai, a nuna engmah ei tur hmuh tur a awm chuan si loh avanga inthlahrunna nena tlangau lo thei si lo, miin an sawiselna hnaisailo tinreng screenshot nen lama hmuh tur a awm lai reng pawha, lรข khu ang maia chhรปngrila mรปt reh thei si lovin a nawr kalte thlavang hauhna thawm lo ri chhuak ta hi a va mawi รชm!

 

            “Tun lai mite rinna kawnga hma kan sawn theih lohna chhan, kan ngheh theih loh chhan hi, sawiseltu apiangte hmelmaah kan chhuah nghal ลฃhin zel vang a ni. Kan hla sakah, ‘Fakna hi kan tรขn thlemtu, sawi chhiatna erawh kan ลฃhian’ tiin tui รชm รชmin sa dual dual thei mah ila, a tak ramah erawh sawi chhetu leh min seltu apiangte hmelmaah kan chhuah leh hlauh thung si a. Kan hla sak hian kan nun a huaa, kan nun pawhin kan hla sak a haw bawk lawi si a nih hi” tiin, ลฃha leh fel inti รชm รชm Zoram kohhrante chuan Lalpa hnen ata chhuahchhal kan tawk ta a nih hi!

 

            A mak a ni, he thu ngaithlatu tam takte hian, tlawm takin, “Kan fel vang leh tlin bik vanga rawngbawl kan ni lo” ti ti mah se, anni aia sawisel hua reng reng ka tawng ngai si lo. “Thutak fa chuan thu a awih mai tur a ni. Tun lai kohhran hian beih a hlawh reng reng lo. Siam ลฃhat tumtu apiangte a ngaina lo a ni mai zawk! Kohhran rorรชl leh thutlukna ลฃhenkhat, mipui aลฃanga sawiselna a lo awm hleka, ‘Kohhran nek nek hi chu an ro duh, an tluang duh lo’ lo tih fo chi pawh a ni lo” ti meuhin Lalpa chhiahhlawh a rawn au ta.

 

            “Theihtawpin mipui lam aลฃang pawhin siam ลฃhat tumin kan che ve a. Chu chu min ngaina lo a ni mai. Nek thiang lo kohhran pawh a ni lova, kohhran leh ko hrangtu pawh a intiat bawk hek lo. Mihring rorรชl famkim lo lai apiang sawi chhuah hleka, ‘Kohhran i nek’ intih leh ringawt ลฃhin mai” tiin kan nihna ang khawl khawlin hriattir kan ni ta a. Mahse, Inrinni zan sermon ka tlipna ang bawk khan, mi fel rual awmkhawm, sawisel ngai thei reng reng lote chuan, siak lawr tutin mahni insawi fihlimna tur an hre leh tho ang!

 

            “Thutak sawi kawngah pawh rawngbawltute huaisen a ngai ta. Kohhranin min rawih nawn duh tawh loh hlau reng reng hian, thu kan sawi tlawr hluam ringawt zel a. Pathian aiin kohhran hruaitute kan lamลฃangah siam kan tum tawh zawk a nih hi. Anni nena inrem taka kan inthlah haw chinah tawh chuan, kan lung a awi haw ringawt tawh mai! Zahthlak, zahthlak! Sim rawh u!” tiin, he darthlalang zet hi chu a fiah tluk zetin, a hmai hmaah lan fiah mawi tum ngial pawhin, thei lo tur rawngbawltu an va tam ta รชm!

 

            “Rawngbawlna hmuh loh hlau reng renga, kohhran hruaitute tlawn dui reng chunga thu sawi sawi tak mai chu!” tihte hian kan rawngbawltu tam zawk hi kai harhin, kan ramah hian kohhran tinah thutak sawi a nih hun a va nghahhlelhawm ta รชm! Thuhriltuin a ding lama ลฃhute mitmei veng reng renga thu an sawi hmรชlte hi en a ninawm zozai rei tawh lutuk a ni e. Lalpa chhiahhlawh huaisen chuan, “Hetiang thu sawi hi Lalpa’n a duh lo! Thutak au pui ngam mai rawh u” a ti ta hmak hmak a nih hi.

 

            “Thingtlang khua in 150 vela Upate ngam hle a, huai tak taka thu sawi ลฃhin, khawpuiin an ruai ta maw tiha ngawi leh hmรปn, nui dui reng ringawt maite hian kan ze khelh a tilang chiang lutuk! Tu tรขn nge i thawh?” tih zawhna chhang ngam rawngbawltu apiang Lalpa’n Thlarau Thianghlimin a awmpui zel tawh ang. “Miin siam ลฃhat hna an thawh chu, chhel takin tuar ila, dawnsawn tur dawngsawngin, sim tur chu sim ila, rawng kan bawl chhan Krista thisen hi zahin, he thutak din chantir tur hian ลฃan ila tlรขng zel zawk ang u” tih sawmna hi rawngbawltute hian chhang thei vek ni se, Zoram Thar a lo thleng mai lo’ng maw?

 

            “Sawiselna dawnsawn thiam avangin tunah chuan, sam pawh kan khuih pial ve thei ta. Kekawr kap fual pawh a lo chhing ve ta. Zai dan kikawi lutuk pawh a lo mam zo ta. Min sawiseltute hi hmelma angin ka thlir ngai lo” titu hian, rinna kawnga fak hlawh tawh, Rev Chanchinmawiate leh hranghlui mi huai kaltate hnung a rawn dawl ta a nih hi. Tu nge a ruala ke pen ve ngam rawngbawltu lo pen chhuak dawn? “Isua thihnaah kan lawma, a thawhlehnaah hlimin, a thutak lakah erawh kan hรซl lawi si” tiin kohhran chanchin puana awm hi tu nge a dik lo tingam ta ang?

 

            “Pathian thu hril, rawngbawlna aia eizawnnaa ngai ta kan tam lutuk!” tia Pathian thinurna lo irh chhuakte hian, kohhran ban pawimawhte hi a kai harh thei dawn em le? Vanlalsailova ngei hi, a rawngbawlpui leh ลฃhiante chuan, zep nei miah lova a thu sawi ang hi a sawi an hlauhthawnpuia, an venpui hial nia! Mihring ngaiha kawng dik niawm taka lang zawhtu mai an nih avangin, Lalpa Thlarau chuan an thu a va zawm lo chiang si รชm! Pathian pawi sawi ai chuan, mahni mihringpuite pawisawi hlau reng renga rawngbawltu hi an va tam ta รชm!

 

            Paula’n Galatia mite hnenah, “Mihring tihlawm nge ka tum Pathian tihlawm? Mi zinga tlaktlum tum ka ni em ni? Ni ila, Krista bawih ka ni lo ang” a tihte hian kan rawngbawltu tam zawk chu a hneh zo tawh lo a nih mek hi. ‘Zoram kohhrante harsa tih ber chu tih kher kher hi a ni!’ tih a ni leh bawl bawk! Mi ti kher kher Pathian bia, a rawn pian duh dan, rawng a bawl ลฃan duh dan, zirtirte a thlan chhuah dan, thihna kawng a zawh tur a thlan fet dan zawng zawng hre duh lo Zoram Kohhran hi, Lalpa hian ti kher kher nuna hruai luh a duh tlat a ni!

 

            Ngaihnathiamna leh hriat thiamna nun nena hei chen, kan ringtu nun kan lo kal liampui tawh hnu hian, kan thlen chinah ram a buaia, eirรปkna a hluarin, khawi hmunah mah bรปkna dik hmuh tur a awm tawh lo! ‘I lum loha, i vawh hek loh avangin ka kรข ata ka chhak chhuak dawn che a ni’ tia Thupuan-a kohhran a vaukhan kha kan ni tih kan inhre duh lo a ni!

 

            ‘Kan ram ลฃhanmawhbawk, eiru phate eirรปkna khawvela eirรปk pawh ni lo, ei lan pawh zak tawh lote sapatalna khawvelah hi, keini’n Pulpit tlรขng aลฃanga kan hrawk tuarh tuarhnate pawh hian a tikhur zo tawh lo a nih  hi! Hawh u, Lalpa hnenah a huhovin i thlen teh ang u!’ tih hi kan damna tur niin, kan ti ngam ang em?

 

            A tam zawk hi chu tlanchhe sa nghal kan ni! Kohhrana Pathian ni inkhawm hmaih ngai lo zingah pawh, he rawtna duh lotu hi a tam zawk kan ni bawk ang. Chutih laia, kan ramah Harhna a lo thleng ta, la tikawisawi ngamte hi chu zah a hun ta! Harhna ni lovin Simna a ni Lalpa’n Zoram Kohhran lakah hian a phut zawk chu ni!

 

            ‘Kan duh apiang min pรชk laiin, Simna erawh kan duh lo a nih hi’ tih hi Sailova kaltlanga Lalpa thu chhuak chu a ni tlat a ni. ‘Sum tichingpentute hian simna kutkawr bun ngam ula, retheite chanai ei ลฃhintute leh dawt sawi hmanga inphen chingte pawhin simna hmaikawr vuah ngam rawh u’ tia min sawmna chhang ngam hi, kohhran tin aลฃanga chhutin, 10% pawh kan awm ang em ni?

 

            ‘Taksa damna hi kan ngai pawimawh รชm รชm a. Taskforce thu kan awih รชm รชm a, a dam pawh kan dam. Taksa him nรขna sawrkar thu kan awih tiat lek pawhin Pathian thu hi awih ila, kan dam mai ang’ tih hi Lalpa thu a va ni chiang รชm! Nl Mimi-i kaltlangin kan kawtthlerah Simna lo au te chu, mi tam tak hmuhsit leh endawng hlawh a nih mek laiin, Vanlalsailova kaltlangin, Pathian thu a nihzia hriattirin kan awm ta e.

 

           


๐‹๐ข๐ญ๐ž๐ซ๐š๐ญ๐ฎ๐ซ๐ž-๐š๐ก ๐†๐ซ๐š๐ฆ๐ฆ๐š๐ซ ๐š ๐ฉ๐š๐ฐ๐ข๐ฆ๐š๐ฐ๐ก ๐ž๐ฆ ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglรชng thei, lunghnรปr ลฃ hin, thinrim ลฃ hin, lawma nui ลฃ hin etc...