Luahloh Run by Zirsangzela Hnamte

Chu Jeep tawng tawh taka pa pakhat, leilung dana lungleng thei em em mai chuan ngaihtuahna ding fahran maiin an zinkawng kama hnim hring phe zut zut chu ngawi rengin a thlir reng a. Kawrchung rawng pawl da lam tawh a hak hnuaia a Kamis var tial hak uk dal tawh tak leh a Jeans kekawr dumpawl zuih tak mawi taka Beatle shoe a bun leh a kawnghren savun chuar khawk niah mawi tak maiin a sam chuan a beng a khuh thak a. A mitmeng hmuh theih hauh loh a Sunglass dum bun phenah chuan eng nge a ngaihtuah tih reng a hriat theih loh! A hmuihmul leh khabe hmul buang thang kara a hmuiah chuan nui hmel ni lovin khawhar ngawih ngawih nun zu han lang hial a maw le! 

Thlasik lai anih avangin khua a vawt tawh hle a, zanriah ei hun hnaih tawha Khawzawl dai an thlen lai tak chuan kawngkama buh an lak zawh tawhna hmun bul lawka In ram pakhat lo ding an tlan pelh dawn lai tak chuan chu pa chu vawilehkhatah a te thawt a! A chuanpui ten mak an tih em avangin rang taka chhuanlam siamin zunram thiar a duh thu a sawi ta a! A zinpuite chu an chhuk sap sap a, mahse chupa chuan zunram thiar reng a ngaihtuah lo! Chu kawngkama In pakhat lo ding sawp niah chu a thlir ta ngawih ngawih mai a ni..................................

Chu hmun chu Buai laia Khawkhawmna hmunpui pakhat a ni a, chu hmunah ngei chuan a ni Zofate manganna hmunpui, kumkhuaa dai ngai tawhlo kha a lo thlen ni! Khaw ram a ni tih hriat theihna tur sulhnu hmuh tur a tam em em tawh lo! Chupa mit la bertu erawh chu In ram, meiin a kan avanga ut khawro ruam tawh, Ban ril bak engmah hmuh tur awm tawh lo chu a ni. Chupa thinlungah chuan zawhna chhan sen ruallohte chu Furpui ruah ang maiin an lo haw zut zut a, Ama nun a chhui kir vawng vawng a. Khawlkhawm a zawh hnu khan engtin nge kan pipute kha an inthen tak hlawm a, khawiah tak chuan nge maw an kal darh tak hlawm ni? Hla lungrun leh lungkuai lutuk, hringnun thawnthu lungchhiatthlak em em chanchin chu a lo piang ta a ni! 

“A khi chhak zo bawm romei zing riai, Zokhawsang lentu chawivel ah khian; Thiah loh buk thlam iang a ding liai e, Chhawlthing hnah nem te bawm chi chiai in” - Chupa rilruah chuan suangtuahna hlimthlate chu darthlalanga kan hmel kan hmuhchian tluk zetin an rawn inlar chiangkuang ta a. Khawchhak tlangsang pui pui kara romei zam chiai mai chu a thlir vawng vawng a, a lungleng lutuk chu khawvawh vang ni hauh si lovin a mur ta sung sung mai a!  

He hla phuahtu hian a suangtuahna ram pilril takah chuan min hruai ta vawng vawng a!

In ram lam chu an hawi leh a, chu In chu sak anih hlimchhawna chhungkuain lungsi taka an luahlaia hahchawlhna In duhawm anih zia a hai lo! In leh lo tha ber berte chu hmanraw changkang ber ber leh tunlai bungraw tha ber bera thawm ropui an ni lo tih a hmuchiang em em a. In leh lo tha ber berte chu Thing leh Cement leh rohlua cheimawi chawp ni lovin In luahtute Thinlung hlimna intawm atanga lo piang a ni tih pawh a hai bawk hek lo! 

Tunah erawh chuan enkawltu neilo tih hriat fahran hian tlak lam hawiin awn takin chu In chu a thle nghial tawh a. Zamzo leh Sappui leh Derhken par chul tawh, an parmawi hmuh tur awm lova an hlimthla chauh hmuh tur awmte chuan thlam chung leh bangte chu an bawh chiai chiai bawk a. Thlam leikapuiah chuan Rimenhawi par chuai tawh te pawh an bawk rem hle tih a hmuh hmaih mawlh lo! 

Vawilehkhatah Pangparte hi an chuai mai lo va, nimahsela parmawi chhan an neih tawh lo va, Siamtu hringfate hlimna thlen tura a siam chhan an bawhzui theih tawh loh chinah erawh Hringfa liam rualin an chuai ni maiin he hla phuahtu hian zuk hmu hial a maw le! 

“Zankhua a tlai in lengzawngte chuan, Runin tap tualah senmei an chhi; Mahse chu run ram thim riai ah chuan, Naunawn aw rawl reng a thang ve lo” - Pa berin thlansa phulkaiin phur tak maia ban khur a chawh lai a, Nu berin naupang awi paha pa ber mamawh a lo phuhruk lai a, an fanu nula ber hova an fate lo chiar nak nak tur chu a mitthla-ah chiang takin an rawn lang thar a. Hringnun mawina chu lungrual taka thawh hona, hlim taka nuih za-na avang lo thleng a ni tih reng a hai lo!

Pa berin a thawhrim rah senga Favang tlai ni nema chhungkuaa chu In an luah tirh chuan Nu berin tapah mei a nun khu vung vung a, maian bai vil paha hlim taka dap chhuata an fanu neihchhun hova naupang infiam ri chul maite chu ngaihnawm ti takin pa ber chuan chhuata thu thluang duai pahin a ngaithla dauh dauh hian a va ring tehlul em! 

"Hringnun khawvela kan chakna phuhruk tute hi,
Insengso tak taka kan neih an nih laiin,
Hringnuna lungawina min thlentu tak takte erawh,
A thlawna kan neih an ni si thin - Hmangaihna, Hlimna leh Nuih"

Mahse chu hmun tlan pela Khaw hnai ber an luhlai chuan khua a lo hnim tawh a. Chu in ram hmun an pelh dawn lai chuan tlai lam zanriah ei a hnaih tawh avangin a suangtuahna a vak kual nasa lutuk tlat! Chu In ram chu a reh hian a reh vawng vawng a, Nu ber chaw chhum mei nun thawm hriattur pakhatmah a awm tawh lo va, naupang hlim thawm lamin a reh hian a reh vawng vawng a ni si a! Tun hmate kha chuan chutiang chuan an khawsa lo, Hlimna chu khawiah nge a liam tak a, lawmna thangri pawh khawiah a ral zawh tak ni le?

“Hmanah chuan hlimte’n laichhuat an maw, Siali hel vala chham ang zal e; Tualvawk rawl so ri bawharkhuan nen, Chiar nghin nghian run kha a chul zo ta; Sawnni awm thei lo runin khartung, Senmei dawhtling pawh rial ang dai e” - An tunhma hunah kha chuan Zanriah an eikham chuan chu Khawkhawmna tlang mawitu tlangvalte chuan tihtur dang em em an neihloh avangin nula awmna tiin chu Run tlawm tak mai chu an pan sang sang thin a. Nula awmchhun ber rimin chhuatah an thu ther fung hlawm a. Nula in Vaihlo zial a lo zial lawkte chu tui ti taka pak khu luih luih chungin chhuatah an bawk a, titi an vawr suau suau anih kha! Nula ber pawh chuan tlangvalte titi chu a ngaithla kham mawlh lo! 

Chu In hlutna chu a va hmuchiang tehlul em!

"Hlutna nei chin reng reng,
Hmuh theih leh hmuh theih loh thlengin;
Awlsam taka va neih ngawt theih an awm lo,
Awlsam taka neih theih reng reng ten;
Hlutna tak tak an nei ngai si lova"

Vawk chaw chhum so bawrh bawrh pah chuan an Nula rim chuan a thiam ang tawka mawi leh nalhin a inleng tlangvalte chu a lo chhawn ve thin a. An thawm mawi tak maiin Chhiara Ar lo ri nak nak nena inchawih tak maia hlimna leh lawmna parchhuak aia hmuhnawm dang he leiah hian an awm bik lo tih chu he hla siamtu hmuhchhuah taka chu a ni! 

Pa berin a fanu hnenah thu tha tinreng a fah lawk a tin ni, chu nula chuan nunchang mawi tak  nena a Pa thurawn  a zawm ni, 

"I chhingmit mawi chungchuang ngei chuan,
Midang nunah Tha hmuh tum tlat la;
I heh no duhawm chungchuang ngei chuan,
Ngilneihna pai thu chhakchhuak thin ang che;
I taksa pianphung khairual tawk takin,
He khawvelah hian malin i leng ngai lo;
Tih hriatna ril pai chungin i ke chhep thin ang che"

Tunah erawh kawngkapui ber chu nawr tawlh rual lohvin a chhe tawh a, kumkhuaa pawh tawlh leh tawh ngai loh turin khar a ni zo tawh. Tapchhakah lah meivap bak hmuh tur reng an awm tawh bawk hek lo! Thil engkim mai a hmuhte chuan nung tawhlo nun a ni an hmihtir ni! 

“Engvang kher hian maw runram i chan, Awmlai leng hrang in bel che em ni le; Nge tuan tul vang a tlang dang belh nan, Chhungkim darang len i kham zawk le” - Eng nge a chhan, engvang nge, eng nge lo thleng ta mai, khawiah chuan nge, tih zawhna zawng zawng mai chu To ruah inmung ang maiin he hla phuahtu rilruah hian an rawn inzial tup tup a! A rilru ngaihtuahna pawh chu pan hnai la ang maiin heng zawhnate hian an tur ut ut a ni ber mai! An chhungin natna vangin Rihsang mual an liam ta mai em ni? 

Nge ni, Pa berin eizawnna dang a thawh tak avangin khaw dang an pan ta zawk? Chung zawhna avang chuan he hla phuahtu hi ngawi rengin eng dang ngaihtuah lovin a ding ngawi vawng vawng ngei hian ka ring a ni! Amah leh amah a inchhang a, chhanna hnuhnung apiang a duh khawp si lo! Chu a chhan leh vang a hriat loh tluk zet chuan hringnun kalphung, khuannu rorel a chunga lo tla a hriatthiam theih ngang loh chu a suangtuah ta vawng vawng a ni!

“Khuai ang rauhsan run aw nang ang hian, Luahloh run min chan ka rual duh ten; Hlimten lenlai in karlam hla an, Tuanzai an rel ta min ngai loten; Tuan zai an rel ta min dawn lo ten” - Naupang tualchai lai an nih atanga a thian tha ber ber, tleirawl hawklak an nih laia a sual ruk pui zawng zawng, nula rim rual an niha a lenpui thin a thian thate zawng zawng, tingtang nena zan thla eng lawma a zaipui thin zawng zawngte chuan chhan hrang hrang avangin mual an liamsan a, hmun dangah an inbelbel san ta tih a hria a, a lung a awi mawlh lo! 

"Hriau benga lazai thil tlang ang mai hian,
Lenrual ngaihna chuan ka thinlung a vit ngawih ngawih mai!
In tello ka hringnun chu hmuntinah a darh vel chiam a,
A ngaihna hre lo mitmeng chuan thlir reng bak tih theih a nei si lo!" 

a ti ngawih ngawih mai a ni. 

A thiante a thlakhlelh tlukin a thian thate khan an lo thlahlel ve lo em ni zawk? Tuanna mual dang kara biahzai tawnni reng awmlo chu engtin nge a ngaihthiam theih ngai dawn ni? Engmah sawi lova chuti taka awlsam a hmun dang an pansan theih tak mai Dan chu eng Hrai nge ni ngai le? Khaw lam hla takah chuan amah ngai hauh lovin hlim takin tual an chai thei bik ang maw? A hrethiam lo, a hrethiam thei ngang lo! A chunga khuannu rorel thu vuakthlakah lawmna reng a nei si lo va! 

"An awm reng laia thinlunga,
Anmahni ngaih avanga natna lo thleng a ni love,
Nun chhungril atanga bo hlen an nih avanga,
Ngaihtuahna lairil bera an sulhnu cham reng,
Chumi ngaihna avang zawka natna tawpkhawk lo thleng a ni zawk e"

Lenrualte Hmangaihna leh thlakhlehna leh Hritlang khuh ri chuan eng anga thawm zawi pawh chhuah mahse, Haider theih rual lohvin thu an sawi ring a ni si a. He khawvelah hmun pahnih, bik em em an awm a, Tuemaw rilru ngaihtuahna luah veng vengna hmun nuam ber leh Hmun a zawng a hmun him ber A milengin min tawngtaisakna ngei chu a lo ni e. Mahse inngaitlawm tak chungin ti hian ngenna thu he hla siamtu hian a chhakchhuak ta tho a ni.

“Nang ngaih che hi tawrhna a ni si maw?
Tawrh ai chuan ka ngai lo mai ang che,
Tawrhna chu nang ngaih loh vang che-in;
Thlasik anga khel lovin a lo thleng tho si maw?
Chuti anih si chuan In ngaihna chu tawrhna,
In ngaih loh pawh tawrhna tho a ni tihna em ni?
Thinlunga hlimna chu nang ngaih avanga lo awm maw?
Chuti anih si chuan hlimna chu tawrhna a ni lovem ni?
Tawrhna chuan hlim lohna a thlen a ni lawm ni si?
Chuti anih ngai chuan,
Hlim lohna chang tur chuan ngaih che ka ngai tihna emaw,
Tawrhna chu ka ngaina tihna emaw,
Hlim uchuak lutukna avangin tawrhna a lo thleng tihna a ni ngei ang!”

In ram chhe ve tawh tak mai hmuh avanga ti teh hrepa hla mawi leh lungkuai rawn piang hi zawng, a ngaihna ka hre tawh bik lo! Hringnun mawina leh lungchhiatthlakna hi khawiah pawh hian a hmufiah tan chuan hmuh tur a lo awm zel zawng anih ngei dawn hi! 

Phengphe Nunnem by Zirsangzela

‘Phengphe Nunnem’ hi Zirsangzela phuah niin Autograph ang ema thu un hmang lovin mawi tak maiin Hringnun Philosophy min kawhhmuh a. Tun tum chu ka Philosophy ka pawlh nual dawn a, a sei zual mai thei. Tin, literary piece pawlh hlek hlek ka duh dawn a, in lo hrethiam dawn nia! 

 He hla siamtu hian Khuavel dana Khuannu ruat anga hringfa lo piang tawh phawt chu hmangaih dawng tura duan leh din kan ni tih a hriatna nun atanga a ngaihtuahna kal zelah Khawvel leh a chhunga awmte erawh an za-in hringfa hlimna atana siam an ni tih a han hmuchhuak a! Nimahsela, Hringfa ten hmangaih tur haiin, khawvel tawna luangliamin, Hmangaihna leh kan engkim kan hlan si thin tih a han hmuhchhuah meuh chuan, chumi duh khawp lohna ngei chu Hringnun buaina bul a lo ni tih a hai tawh mawlh lo! Chumi ngaihtuahna atanga Hringnun hriatthiamna lo thleng chuan he hla siamtu hi a vel a ni mai lo, a tina ngawih ngawih thei nia maw le! 

 “Leng der der thangvan zauvah, Partin zu lawr phengpheleng; Thlum tin chhim tlaini lengin, Zal nan run a chham si lo” - Phawngpui tlangsang mawitu Phengphehlep rualte chuan Ruahtui tlak a zawh a Nipui a lo thawtin, an thla zap hulin luidung an zawh chho. An theih tawp an chhuah hnuah Phawngpui tlangsang chung a Van boruak thiang takah thla an zar a. A pa in a Nu pawl a tumna kawngah, Van boruaka thlawk sang bertu ngei chuan, Phengphe La thianghlim lakah thang a chhuah a sin! Chu nunah chuan in itsikna leh elrelna reng reng hmuh tur a awm lo! Lungawi loh avanga titau an awm lo va, lunghnur taka rual khat atanga tal hran tum tlat pawh an awm bawk hek lo! An va mawiin an va duhawm chungchuang tak em ve aw!

Zalenna zau tak mai inpek a hrehlo a, a thinlunga a vei ang ang hrithlak kawnga insum ngai lo mi anihna hi amah ka duh em emna pakhat a ni. A thil tawn leh vei a sawichhuah chang ni a a inhnemna lian tak pakhat lo ni ta chu : 

“Tu nu hrin chuan nge i chungchangah thutlukna siam ngawt thei?
I chan, i tawn leh i paltlang hriatna nei lo fa chu tunge anih?
Thlangthang titi leh thawnthu zawng an hria a ni thei e,
I thinlung chhunga thutak hriatna an neih si loh chuan;
Eng dikna leh nge hmachhuan tur nge i lakah chuan an neih bik?”

Hmangaihna partlan a hlim tak maia an inchhai zawh chuan Phawngpui tlang bawmtu Pangpar tinreng mai ten Parzu thlum tinreng mai an chhuahte chu hlim em emin an tlan za a! An pum a tlai a, an thinlung pawh engthawlnain a khat si thin! Chu hmun thlifim lengkara hmangaihna rimtui tak mai te, lungawina thlifim thaw heuh heuh te, lungrualna ni zung rawn tle siar siar thinte chu he hla siamtu hian a hmuh hmaih mawlh lo! Puar hnapa Pangparzu an tlan zawh chuan lungrual tak maiin thing hnah tinreng vul karah lungrual tak leh lungawi em emin zan mu an chhing ta a, hmuhnawm a va tih teh lul em! Chu hmuhnawm atang chuan a ni,

“Phengphe nunnem zingthla zar insing sa hian,
A thlazar rawng hrang inchhawih mawizia hre lo mahse,
Hringmi mit erawh chuan thilsiam mawi duhawm anih a hai mawlh lo!
Nang pawn hmeltha nihna phena duhawm infawkkhawm,
I tualchaina mualah hmu thiam lo mah la,
Val rianga mit chuan mi bik i nih reng a hmuh hmaih thei love!” a han tih tak na chu!

 “Theih chang ve se lenthiama’n, Tuangtuah par an vullai ni; Chhunrawlah va ring ila, Hringnun sual hnutiang chhawnin” - He hla siamtu hian Mihring lo piang chhuak tawh phawt chuan Hlimna ka nei thei dah law maw tiin Kiltin kiltang a dap ruai thin tih a han hmufiah chho zel a! Tleirawl thisen lumlai chuan Hlimna chu, Hmalam hla takah awma rinna lianpui a nei thin a, Tar upat tuanfum hnu erawh chuan Hlimna chu, Hun kaltawha mi bak awmin a hre chuang si lo! Ngaihtuahna a kal thui vawng vawng a, tah a chhuak ngawih ngawih a, lungawina chu khawnge maw a tuan zawh tak ni le? Eng nge kan lungawina chu ni a, eng chu nge kan hlimna chu ni ta? 

Mihringin a duhber leh thlakhlelh ber chu Hun a ni a, a hman thiamloh ber pawh Hun tho a ni. Kan hun neih ang angte hi hmang thiam tlang ni ila, he khawvelah hian Sualna a tlem thin tur a ni si a! Kan duh ang taka hun kan hman liam atanga sualna lo piang thin, tlanchhiatsanna kan zawn kawnga kan hah si zia he hla phuahtu hian a hmuh hmaih mawlh lo! Chumi hriatna ril tak atang chuan a ni he thu hi a lo pian tak ni!

"Hrungnun a ni emaw Sumdawnna a ni emaw a lem chuang lo,
I hun peipun tuma i hun hmanralna i thlan kawngah;
Fimkhurna leh hriatchianna nen lo chuan hmalakna nei hlek suh,
Pawisa khawhral mai mai ai chuan;
Hun khawhral thlawn hi a pawi hle zawk si a"

Chuvang tak chuan Phengphehlep nun itna chuan vawilehkhatah a nunah nemenlovin thu an sawi a. Phawngpui tlangsang mawitu Fartuah par leh Kawihthuam par kara va len a, thil siam tinreng parvulna, leilung mawina tinreng lan theihna hmunah ngei chuan khua han chuan a, ruahmanna fel tak hnuaia engkim chawrno kara, leilung nen chauha hun va hman reuh reuh a, khawvel buaina leh manganna tinreng hre chang lo leka hringnun hman a chak ta ngawih ngawih a ni! A duhthusam ang khawvel hian Imagine a tluk lohna a awm chuang dawn em ni? Chu hmun atang chuan a lawm he thu hi a hmuhchhuah tak, 

“Hringnun hi a chang chuan mal taka,
Hman liam atan chuan a hreawm thin a,
Hringnun tho hi a chang chuan mal taka,
Hmanral atan pawh a duhawm lutuk fo thin!”

“Phengphe nunnem leh zaidam, Vahkhuai, tho leh hmiripa’n; Parzu dawnza thlir changin; Hringnun hi ka tahpui thin” - Chuti tak maia Pangparzu tlan za a, Van mite ianga induhsak tawnna tinreng leh innghirnghona awm hauh lova Phengphehlep te, Fanghmir te, Khawivah leh rannung tinreng an tlaza a han hmuh chuan hringnuna innghirnghona, tah leh ha thialna, in itsiktawnna, elrelna, chapona, duhamna, mahni hmasialna, inpawngnekna tinreng maite chu a mitthla zut zut a. Siam kan nih chhan anglo lutuka kan khawsakna chuan he hla siamtu thinlungah natna tawp a thlen a, mangang lutukin thinlung lamah a tap chhuak ta ngawih ngawih mai a ni! 

"Tahna Mittui reng tla tur a awmloh chinah chuan,
Mitmeng a lo chau tihna a ni a,
Thinrimna awrawl reng chhuak tur a awmloh pawh hian,
Thinlung a lo chau zo ta a lo ni e"

Hringnuna nat vawng vawngna leh Hahna namemlo lo thleng avanga Buaina, hmanhlel reng renga khawsakna, Sawtpuina awm si lo lo thleng thinte hi Chhungril ngaihtuahna atanga lo piangchhuak Hringnuna a taka kan thlentir an ni fo thin! Ngah nge nau ang kan nuihza mai theih lohva, ngah nge lungrual taka kan tleiza theih loh? Hringnun hi a hahthlakna thlir chuan a va manganthlak tehlul ngai ve le! Chu nun atang chuan he thu hriatthiamna hi a takin a lo thleng ta nghal bawk a,

“Hringnun chuan tahna mittui a chhuah fo thin a,
Tahna Mittui erawh a far chhan a in ang lo thin,
Hringmi tahna mittui a zawnga Na ber erawh,
Mit atanga luangchhuak, biang a luang thla chu a ni si lo,
Hringmi tawna tahna mittui lungchhiatthlak ber zawk a chu,
Hmuh theih lova thinlung chhungril tahna mittui.
Ngaihtuahna zawng zawng bual huh zo vektu ngei chu a ni zawk e!”

“Chhun nipui sensa hnuaiah, Thlir chang thinlai tihlimtu; I sakruang ze tin tial mawi, Par zawng nen an mawi mange” - He hla siamtu thinlunga lawmna lo thleng, thil siam tinreng ten mawi taka Siamtu an chawimawina chu mawi tak leh lungrun takin he hla siamtu hian a han fak zui ta a! Phengphehlep nungchang mawi a hmuh hmaih hauh lo va, a sakruang mawina pawh sawi hmaih a tum bawk hek lo! A mit hi a fingin, a ngaihtuahna hi a ril mang tak e aw! Awhna a zawnga awhna itawm ber a ni lovang maw?

Mihring thinlunga hlim veng vengna chu khawiah nge a awm? Hausakna, nawmsakna, ropuina tinreng kan neihah hian an awm mawlh lo! Retheihna kar pawha lungawina, chhehvela mite ten inhne rem tak maia tualchaiza-na atanga thinglung hlimna leh lawmna lo awm a ni tih Thilsiamte khawsazia leh an nunphung atang hian a hmuchiang em em a ni! Chu chu a ni mawi a tih em em zawk chu ni! 

“Phengphe nunnem Lenthiami, Lo leng leh la kan runah; Kei ariang leh parmawiten, I ngaiin kan kiu vawng vawng” - Mihring atanga lo chhuak tawhah chuan ngenna a zawnga ngenna ngenngawl ber, ngenna a zawnga ngenna zahawm ber, ngenna a zawnga ngenna beidawnthlak ber mai chu he hla siamtu hian a tawp tlarah hian a chhakchhuak ta! Hringnun mawiten an lo vul leh a, Siam kan nih chhan ang taka inhmangaih tawn dial diala kan nun ve theih chu a duhthusam ni mahse, he khawvelah hian a thleng ngai dawn lo tih a hria! 

Chung Pathian hian he ngenna tlawm tak hi rawn ti hlawhtling ni sela, he khawvel buaina leh harsatna karah hian Hlimna chuan par a chhuang thin tur a ni ngai a sin!

Nimahsela, hringnun chu duhthusamna ram a ni tih a hai lova, a duhthusam ramah chuan a takin cheng thei lo mahsela, ngenna siam chu phal a ni tih pawh a hai bawk hek lo! Hetiang tak maia hringnun thatna tura luangliam hi tunge maw kan neih tawh ngai a, chuti ema hringnun sualna chu tahpui tawh ngai le? 

Chamrih Rawh Kan Vangkhua-an by Zomuanpuii

He hla hi hman atanga ka duh em em, tunhnai lawk atanga hmanlai kan Nulate chan min ngaihtuah chhuah tir ziahtu a ni. A hlathu hi ‘Cham rih rawh.......’ Zomuanpuii sak ka ngaihthlak atanga ka lak chawp a ni e. 

I duh ang pasal i tan neih a thiang lova, nu leh paten an thlan leh hmel duh chu i tana tha tur an ni a, i hnial a mawi lo tihna hunlaiah i kir vawng vawng teh ang aw! Nula tana ngaihzawng ruk neih zawng a thiang a, pasal atana thlan erawh nu leh pa remtihna lo chuan a rem lo. Nula tan tlangval va biangbiak hmasak pawh a mawi bawk hek lo! Thinlung takin a duh chu a thiannu tawna a lawi thinna khawvel kha a lungrun na em mai!

“Zan tawnmang mawl em ni, Nge chhingmit vai zawk? A sakhming leh hmelhriat loh, Kan vangkhuaah lo lawiin; Ka thinlai lungruk dartui ang a luangral ta, Engtin min ngai ang maw; engtin min chhang ang maw?” -  Chhiar chiang teh, a va han lungrun ngawih ngawih ngai em ve aw! An khawtlang mawi Tlangval zawng awm ngei mahse, tun khat chauh a ni tum khat chauh tak tak!

Mikhual tlangval lo thleng thar hlimhlawl, hah avanga sam la thur chhap, kawng a thui tham avanga a kawr leh kekawr lama vutin an khuh pawt thur han inthing khu rum rum mai chu kan nula hian ral atangin a lo thlir ngawih ngawih a! Hmuhnawm a va han ti tehlul ngai em! Khawdang reng a hawi thei lo, mawihawih zawng hauh lovin a lo thlek ngawih ngawih a, Kawlphe ang maia rangin a thinlungah hmangaihna chi tuhin a awm ta nghal a! Pa hi a ti ngawih ngawih a, tha hi a va ti chungchuang tehlul bawk em! 

Khawtlangin leilung dan a neih chu a tan bawhchhiat a rem lo, mahse a thinlunga zawhna chu thin thlak mi rual anih si loh avangin chu tlangval hriat tham si loh chuan zawhna a zawt ta ngawih ngawih mai a ni! Mak a inti a, a awmdan pawh dik a ti hauh lo! Sihhnip a inti a, phulo pawh a inti ngawih ngawih a sin! Mahse a insum theih ngang si lohna chu kan tlangvala chuan hria se engtin tak chuan ngai ve ang maw le? Ka va lainat tak em! Hria nise, dem hian a mawi ka ti lul lo! 

“Ni rei cham rihla ngaihlai chhimngkhual di valmawi, Mualzapui liam mai lo la; Aw haw, la cham rih la, Hmangaihnain ka lo thleng ang che kan runah; Damten riahrun rem ve la, Chutin nang pawn i thinlai lungruk biahthu tinkim min hrilh la” - Kan nulate hi a zaithiam avang emaw hla a phuah thiam emaw avanga an khaw nula hmingtha a ni hauh lovang! Mahse rilrua a pai, a thinlung vit ngawih ngawihtu avang zawkin a hmeichhe leili atanga chhuak tawh a zawnga sawmna mawi chungchuang leh duhawm ber mai chu a chhakchhuak ta! 

Thlenna tur melha chu mikhual tlangval hawi kual ruai a han hmuh chuan a tuar zo hlawl lo! Haw leh mai tur anihna pawh a hmuhhmaih thei hek lo! An khawtlang mawi ve tura a ngenna mawi lungrun lutuk hi hria ni se, kan mikhual tlangval atan hian cham chhan tur dang zawn buai a ngai dawn em ni? Thlen nan In chu mikhual tan a tawk. Mahse kan nulate chuan chu tlangval chu an runah ngei hmangaihna a lo thlen a va chak ngawih ngawih tak em!

A chawhmeh tui tihzawng tak han siamsak a, a inbual faina tur tui han lum tluka chak a nei lo! A kutchhuak ngei a awngphah dahthat ruk, a lai taka a thiam ang tawka Love Sign a thui par ngei hnuaiah chu mikhual tlangval hah rimtawng mut tir chu a thlahlel ngawih ngawih a ni si a! Chumi paha hmangaihna ruaipui theh dun a, thinlung inhmu tawn tak maia an titi siam siam tur a suangtuah lai khawvel mawlh mai chu a ni lawm ni, hmuhnawm leh thlakhlehawm ber thin a chu ni ngai le? 

“Duhten buan ang pawmin hmangaih tangah beiin sen nau ang kan nui dun tur, damten riahrun rem ve la; hei hi ka vawng reng ang a, cham rih rawh kan vangkhuaah hian” - Kan nulate hi a duhthawh kan ti anih chuan i tisual palh ang e aw! Ni lo, mikhual anihna ang zawkin hmalam hunah eng nge thleng dawn tih reng a hre lawk lo. A hriat phak ang tawkin chu hun tha chu bawlhpelh a tumlo a ni mai zawk. Titi mai duhtawk lovin mikhual tlangval tanga bei hnap a, duhthawh taka fawh vawng vawng a, a bengbul ngei a, “I cham rei thei hram lawm ni?” tih a chak a ni zawk a. Dem tur kan awm ang maw? 

“A sakhming leh hmelhriat loh, Anka chhawn ngai lo; Zuna uaiin ka thamral a, Engtin min ngai ve ang maw? Ka thinlai lungruk, hria se rei a cham ngei ang, Mahse dan ruallohvin mual liam ta, Dam takin mangtha mai le chhingkhua di Valmawi” - Hringfate chunga khuarel lo thleng chu kan nulate khawtualah pawh lo thleng lehin chu mikhual tlangval, a hming tak ngial pawh a hriat loh, a tawngkam khat em pawh a dawnsawn hauh loh ngei chu an khaw lam panin kir leh tawh ngailo turin a haw liam ta!  

Sawi theih a nei ngang lo hi a va lainatawm tak em! Ni, a thinlai duhaisam chu hria ni se, dan rual lohva a khaw lam a panna chu a thulh ve ngei hian ka rin pui ngawih ngawih a sin maw le! Thlahna thuchah a chhakchhuak ngam tawk hi a va na tak em ve aw! Dam takin mangtha tih zawng, thuhnu nei lo inthenna lantirtu a ni tih a hai mawlh lova ni! 

“Ka dawnlungruk duhaisam chuan, Lo let leh la; Hmangaihnain ka lo thleng ang che ka runah, Damten riahrun rem ve la; Chutin nang pawn i thinlai lungruk biahthu tinkim min hrilh ve la” - Duhthusam a zawnga thleng diklo kumkhua tur a ni tih hriatna chuan a dang zo mawlh lo! A thiam ang tawk ri si lovin, a ngen in a ni a ngen ngawih ngawih ni! Rem ni se, phal ni sela chuan a dawnlungruk duhaisam ngei chu vawikhat chiah, mikhual tlangval hriat atan a beng bulah ngei a sawichhuak ve tur a ni si a maw? A va pawi lungrun manganthlak tehlul em!

“Biahzai nemten min hlan kha, Zai hla chawiin ka chhang ang che; Rinawmin lo awm la, dar ang intawh leh hma zawng, Khuanu malsawmin” - He lai thu hi dawn chiang ve mah teh! Hei vang hian a ni he kan nulate hi misual a ni thei lovang ka tihna chhan chu ni! A rilru a tha tih hai rual ni lo! Rilru thianghlim tak, lepchiahna awm hauh lova hmangaihna a hlan lakah chuan Rinawmna a beisei ngam a. A hmangaih ruk ngawih ngawih tan chuan Khuanu malsawmna a dilsak hial zawk a ni!

A va lainatawm zozai em! Khang hunlaia kan nulate chan kha a va na thin tak em! 

Di Hlui by Lalnunsanga

Di Hlui hi Lalnunsanga sak lar leh niin Laldana, Darthuama unaupa phuah a ni a, a hla thu hi a tluang tha khawp mai. A thluk a nalh em em a, a satu hian a thiam em em bawk. Chumi piahlamah chuan nulat tlangval kawnga hringnun lungchhiatthlak lai a phawrh nalh em em a, a tak a tawn ngei a phuah a ni ang tih hi a rinawm em em a ni.

‘A dai hlen ta emaw ka lo ti, Hmàn a ka hmangaihna che’ - Ngaihluat vanga chhingmittui hul zo tawh hnu kha, thinlai leh chuan ngaihna awm leh tawh chuang lova a thinlairuk ngawih ngawih thin, a thawk lak apianga Amah ngaihna thlifimina a chhem heuh heuh tawh thinin, Amah ngaih a zual chuang bik em ni tia mahni a inzawh lai tak mai in, Hnunglama sabarh ang maia he hla siamtu a han thawng hi zawng, thinlung phut zawkna lo thleng a zawnga dawnsawn thiam har ber a va ni tehlul em! 

‘An thámral ta emaw ka ti thin - Nunhlui ngaihawm zawng pawh’ - Vawilehkhatah, thawklak hman rual lohvin he hla siamtu hma-ah Hringnun darthlalang hunin a rawn awm a. Chu darthlalangah chuan Hun liamta a hringnun duhawm ber a lo hman liam tawh ngei maite chu a indawt thlapin an rawn inlar ta sup sup a ni! Hmun tin hmun tang, sulhnu a zawnga sulhnu duhawm ber maite chu chhun eng ang maiin a mitthla-ah an va lang chiang tak em! 

Zing a thawh hlim phat atanga a thinlung kawngka hawnga Hmangaih chibai buk thin tu, zing boruak hip nuam a tih em em chhan, tukthuan tui ti taka vawkpa sutnghak ang maia ei tir thei tu, chhun nisa kara thlifim tleh tir fova, tlai ni nem kawlkil ang maia mawi duhawm a tang bel thintu, zankhua titawi a, a tuk nghahhleh tir leh thintu ngei mai chu ruahsur bana Chhimbal zam chiai ang mai hian a nunah a rawn inlar thar a. Aw, sawi tur a va vang dawn tak em!

‘Mahse, I sakhmel ka tawn changin, Kimte'n an lo thar leh thin’ - A hmui mawi kual raih mai cheimawi nana a hman thin rawng sendang mawi tak mai te, a bahsam mawina tizual tura a Shampoo rim ngainat em em te, a biang tai tak nena inchawih tak maia a mithmul a pawh er thin dan leh a lungngaih changa a mitmeng chuai raih thin leh hlim taka a awm chang a nuih dan zawng zawng, duhsakna tinreng nena a phak ang tawka tha Present a pek laia no lutuk leh hlim uchuak hauh si lova thinlung zawng zawnga a thilpek a dawnsawn thin dan te, ruah a sur chang inphen hulna zawnga a tang a belh dan leh ni a sat chang a hlimthla bela a rawn hnaih thin lai zawng nen! 

Aw! A rilru hah changa a hnena thu a sawi keuh keuh lai te, lawmna a chhar thar chhun apiang mai phur taka a hrilh siam siam lai te nen! Mi zinga zakzum tak maia a awmlai a a tang bela huaisenna a chhar thar dan leh a rilru nat vawrtawpa a awma bei paha ngaihngam tak maia a tah hliam hliam thin zawng nen! Aw, a rilru chuan engmah reng a lo la theihnghilh lo a lo ni a! Nimin lawka thil thleng ang maia chiangin a nunah chuan Hawrawppui a ziak ang maiin a chhiar thei a sin! 

‘I khiangawi hnù pawh hi e 'D' hlui, Nghilh ilo har ka ti’ - Chutih rual chiah chuan eng vanga inthen nge an nih tih chu tuma hrilh ngai hauh lovin a thinlungah a chiang em em a! Chutih rual chiah mai chuan mi nupui pawh lo ni eng ang tawh mahsela, hmangaihna mu hnu chu Hremhmun mei ang maia a la mut miau avangin mit hek suh, theihnghilh har a ti ta ngawih ngawih mai zawng a lo ni e! 

‘Thlang khuandimin kärdanah kan leng ta si a, Tawn chang ni pawhin biahthu hrilh a rem tawhlo’ - Thinlung tak maia nitin ka hmangaih che a tih thin ngei mai, hmelhriat pangngai biaka han biak zawng a va har tehlul ngai em! Tawnghmang a thiamlo thar ta thut a ni lova, Khuavel dana ziak loh Dan awm chuan a thinlung ril bera Tuifinriat so ang maia khat liam hmangaihna thuchah chu chhakchhuah tir chu a phal lo a ni zawk si a! A va lungchhiatthlakin a va manganthlak ngawih ngawih ngai ve le! 

‘I lo dam thin maw? Aw 'D' hlui, Tih chauh hi ka zawt ngam a che; Lungkimlo em em chung si hian e, Hei chauh hi ka zawt thin ang che’ - Mahse hawihhawmna tlachham khawpa lungchhiatnain a hneh miau loh avang zawkin phur lohna tinreng maite chu thlauhthlain lawmna reng reng nei hauh chuang si lovin ‘I lo dam thin maw?’’ tih chu a zawt thei ta hram a ni! 
‘Lenlai partlàn a, kan hlimlai khan; Inthen leh hian kan mawilo, Mahse, chantawk khuarel ang zawkin, Kan lo inthen ta maw?’ - Helai hla tlar hian ka lung a ti no zo va, ka rilru a ti na ngawih ngawih mai ka ti! Khawvel tlangchhip chuanin hlimna vawrtawp kan chan ve chhun pawh THENNA bawk chuan min rawn thiah sak si thin lai a hi! Heti em a tlangtin hriat hlawh khawpa induhna chu Khuarel thikthu chhiatna avang zawkin kan inthen si thin a! Chu chu a hrethiam thei lo, zawhna a zawt ta hial a ni! A va thiamawn ngawih ngawih ngai em! Fanau maltluan chawia hmalam hun duhawm tinreng suangtuahna chu vawilehkhatah Romei ang maiin an thamral ta si a! Khuanu rorel sawisel ngam ni ila, he khawvelah hian ang thawm a va ri nasa tehlul ngai dawn em! 

‘Nunhlui leh nangngaih a rùk hlir a, Ka lo túardai tawh tùr hi; Ka dawn khawl changin,lei hringnun hi, Keizawng a sei ka ti’ - Helai thu phei hi chuan min vel lo thei lo! Aw, engan nge maw Khuanu hian lei hringnun a lo duan le? Thamral leh mai tur hian em ni le? Duh vang rengin kan tiam si lo! Ni lo, lul lo! Thenna biahthu nunrawng, Khuanu’n duhlo chung pawha min pek luih zawh hnu lama Lamkawia intawn ni herchhuah puitu hi a nuna va rawng lua em! 

‘Lunglai häl vang a, inthen mah hian; Suihlunglèn thar ni an nei, Duhte a tanglaiah pawm tawh hnu; Nghilhni a har an ti’ - Eng emaw thila rilru a inhmuh miau loh avanga inthente meuh pawh hian nun hlui ngaia kiu vawng vawng chang an nei anih si chuan, induh ngawih ngawih chung si a thenna nunrawng lo tuartu tan chuan Theihnghilh nun hi khawiah nge a thlawhbo tak ni? ti a zawhna a siam anih pawn tuman kan thiam lo love! Hunte an liam thin a, ngaihtuahna pawh a inthlak danglam thin! Thinlung duhzawng hial pawh danglam dawn thin mahse, Lenmoi, nang nghilh ni lo herchhuak thei hian ka ring mawlh lo a ni a ti ta vawng vawng mai a ni!

‘Thinlai thar chäng ni te tam mahse, Damte a tuar tuam zawkin; Kumtluangin e pawmlai 'D' tawnah, Rinawm i tum zawk ang’ - Aw Lalpa, nang hian Hmangaihna chu a chemawi lo lova, a itsik lova, a uang hek lo. Mahni hma reng a sial lova pawh lo ti lo mahla, keini i thil siam a zawnga duhawm berte hian he Hmangaihna Dik ze duhawm ber maite hi chu i tello pawn hmuchhuak ve a mawi kan va ni tehlul em!