Saturday, July 12, 2014

Questioning the Creator


Lalpa, i hmangaih Zoramah hian inpawngnekna thleng hi i hmu lovem ni?
Khawlohna thleng tinreng leh inrawkna thlengte hi i chhinsan em ni?
Inrawkna leh tualthahna te hi engtia rei nge i dawh dawn?
Dikna fam mek leh rinawmna boral mek te hi kan hnamzia em ni?
Lalpa ka zawt nawn leh a che,
Danin kori a tu lova, Rorelna thu a chhuak lova, 
Mifel a dingchang lova, mi suaksual erawh a tlai si,
Bukna dik chuan lawm a hlawh lova,
Buk tling lo erawh ngaihsan leh chawimawi an hlawh te hi,
Nang Mi Thianghlim, sualna ngai thei lo leh,
Sualna hmu thei lo khawpa mi thianghlim a,
Sualna kaihhnawih hmu thei lo hian,
Engati nge i ngawih reng a, sualna lo lian chu i enliam reng theih?
Lalpa chhanna:
Nikin ni chu nghak rawh,
Rei deuh pawh ni se, dawhthei takin nghak rawh,
A hun a lo thlen ngei dawn avangin hun ruat chu a tlai chuang lovang,
Ka mi fel erawh Rinnain a nung ang!
Ka chhanna:
Lalpa ka ring a, ka nghak ang rinnain,
Mahse a awl mawlh love,
I kawng ruat leh remruat hi!

Please forgive me.


Duhber, englai chiah khan nge ka ke hi,
Ka chhehsual tan ka hre thei ta lo!
A rei ve thawkhat tih erawh ka hai ngai lo,
Ka ke chhehsual in a hrin i rilru natna,
Ngawi renga tawrhna i chunga ka thlen,
Ka hriat bakin a lo va tam em!

I hmangaihna atanga chhuak zilhna leh ngenna,
Dawhthei taka i nghah thin thlen thei lo ka nihna,
Ka hai mawlh love, a kawng a chhuk chho em a ni!

Ka sual, felloh, thatloh, phatsanna zawng ka hai lo,
Khati taka dawhtheihna kha khawi a i neih nge?
Hmangaihna thinlung atanga chhuak a ni lo thei lo,
Chu hriat tharna chuan lawmna thuruk min pe a ni.

Thiamthu sawi tur ka dap kual ngial pawn,
Ka hmu zo ngang lo, ka thiam lo tawp ka hria e,
Ngaihdam phu lo ngaihdam hi a har tur zia ka hria,
Min ngaidam rawh tih tawngkam aia hniam,
Tawngkam reng ka zawng hmu zo lo,
Mahse voikhat chiah zawng ka han dil leh a che.

Khawvela ka tawn zingah hian,
nang ang reng,
Ka duhthusam ka la tawng lo,
Tawn leh tur pawh awm se ka thlan a dang chuang lovang,
Min kalsan lul suh ang che,
Ka aw hi van mi aw, dawt tel loah lo ngai mawlh ang che aw!

Friday, July 11, 2014

Confused World of Mine!

Kei chu ka hrethiam thei nganglo a ni,
Khuanu rel mah nise, the longer the waits,
The sweeter the reality an tihte hi dawt mai em lo ni?
Ka awmdan hi a mumallo anih pawn,
Tu chuan nge min dem chuang ang a,
Tu chuannge ka thu leh hla chu ngaithlain,
Khawngaih leh lainatna bengin lo dawngsawng chuang ang?
Ka engkim ka pein, ka theihna zawng zawng ka sawrchhuak love'm ni?
A bak hringmi tih theih piahlam awm pawh nise ka ti tho si a,
Chuti chung chuan hei hi ka chantawk a ni si a,
Kei zawng, hringnun kalphung hi ka hrethiam mawlhlo a ni!

Ar ang vaihna Zotlangsang


Ka chungturni a liam Kawl rawnah,
Hraileng zawng siangah lawi chhung kimten,
Kei zawng ka riang chuang mang e,
Ka lenna Zotlang sang tawnah mahriak ar ang ka vai!

Khawnge ka lenrualte thawm ri va?
Thenrual hlim zaivawr thawm khawnge?
Nau ang nui ri thawm hriattur khawnge?
Ka D te nui ri thangkhawk pawh hi?

Mahriakten ar ang vaihna khua a sei em mai!
Min hnemtu reng ka tawng si lo,
Ka lenna Zotlangsang atang hian,
Engtikah tawnni herchhuak leh ang maw?

Hmana hlimten kan lenna Chhim tual,
Sam ang thenni a rei em mai!
Dawnin thinlai ruk a riang vawng vawng,
Aw, ka duhtak tawnah ngei chuan!

Mangtha Lenrualte U!


Har teh mahse, suihlunglen thu dawn lovin,
Sam ang then nan chawnban i hmer ang,
Hleiten kumpui sul a lo vei leh ang a,
Dar ang tawnni awm leh na ngai e.

Dam takin leh, hal lo te'n sam ang inthen ang,
Vangkhua zau mahse chhingkhual kan iang,
Lunglam ka vai, tuantul reng ka tum nem maw,
Hrilh lai puan ang hian i bang lawng aw.

Zaleng tinkim te'n kan lenna Leitlangpui hi,
Par ang a chul lawng khua rei mahse,
Min lo nghak la, lam ang ka lo let leh ang,
Hal lo te'n len za ka rel dawn nia.

Most Wonderful Place


Hringnun chenna hmun duhawm ber,
A mi leng ngaihtuahna tham vel,
Chunglam nen inpawlna thianghlim neihna,
Hringmi duhawm ber thinlunga riak reng,
Chung hmun ngei chu a lo ni e!

Do not rush


Hmanhmawh takin engmah bawh rum rum suh,
Pathian chakna thuruk chu Dawhtheihna a ni si a;
I chanvo leh chanpual zawng zawngte chu,
Hun ruat a lo thlen hunah chuan tihfamkimin an la awm dawn si a!

Ideal Life


I hringnun zawhlai siamtha tur leh,
Dinhmun duhawm zawkna hmuna ding tur chuan,
Nangmah ngaihsakna reng nei miahlo, 
Um zui duan duan tawh lova,
Mahni chauh pawha hringnun hman,
A tha zawk tih i hriat hun hunah,
I duh ang ngei hringnun i hmang tawh ang!

Boy Vrs Man


Mipa naupang chuan a nula chu midang a thik tir thin a,
Mi puitling erawh chuan a nula chu midang zawng a thik rawn tir thin!

Second Chance


Hun remchang vawikhat pek leh i nih a,
Hun hmasa lama i tihsual atanga,
Zirchhuah nei chuang si lova,
Hun tha i tawng anih chuan,
I tan chaw dangral hun mai a chang dawn si a.

Vanneihthlaka hun tha pek i nih leh hlauh chuan,
Hlawhtlinna thuruk chhar thiam ngei tawh ang che!

If they miss you


An ngai che anih ngat zawngin,
An rawn be thin ang che.
An duh che anih chuan,
An sawi ngei ngei ang.
An ngaihsak che anih chuan,
A takin an lantir bawk ang.
Nimahsela, i laka a engamah an tih si loh chuan,
An tan i hun hlu tak seng bik suh!

Selam Buaina ka hmuhdan

Date 23 May 2013 tlai lam khan Selam panin Human Rights Hotunu Ruatfela Nu leh Prism hruaitute nen kan va kal ve a. Kalkawngah hian MSU lam leh News lama thawkte nen kan intawk nual a. Selam kan va thlen ve meuh hi chuan buaina a lo tawp fel vek tawh a, mahse kan duh ang ang zawhna zawh tur an lo la awm tho avangin zan kan va riak a, a tukah mipui nen inkawmna tawite neiin zingah kan rawn haw leh ta a ni. Hawn kawngah hian sipai lam leh sorkar lamte nen pawh inbiak hona tha tak mai kan nei thei a. Heng ang buaina chhuakah hian lehlam pawl chauh thu hriat hi a khingbai duh ang reng hle a, sorkar lam thuneitu ten tha taka min dawnsawn zel avang leh kan duh ang min hrilh zel theih avangin a lawmawm hle a, thudik ka hriat ang ang ka han tarlang dawn a ni.
Buaina intan chhan bul ber ni lovin buaina lo alh chhuah chhan ber chu a ruka thingzai, a ruk veka sorkar lamin ruk chhuah an va tum vang a ni. Kum 2010 khan sorkar leh Selam mipuite hian inremna neiin Selam khua hi Lengteng Sanctuary atan sorkarin a la ang a, chhungkaw tin hnenah Nuai 10 theuh a pe ang. He an inremna ang chuan 2012 ral hma ngeiin sorkar hian a chanpualte hi a ti hlawhtling tur niin ziak a ni. Hei bakah hian sorkar hnathawk an duhna hmuna sawnchuah te, Biakin hmun tur pek tih thlengin a awm a ni. Sorkar lam hian engtin nge maw Selam ho hi Nuai 10 leka an bumthluk theih tih hi a mak viau reng a. An inremnaah hian an VC member pakhat chuan seal a lo chhut hnan tawh a, hepa hi a inchung Selam mipuite hian an vawm pawh sak vek a, amah pawh hi an hnawtchhuak nghe nghe a, tunah chuan Aizawl lamah a awm tawh nghe nghe a ni. Hei hi Selam mipuite hian an zep tlat a, mahse a tawpah chuan a lo lang chhuak ta tho tho a ni.

Inremna atan hian chhungtin tih theih hian an hming an sign ngei bawk a, chubakah mi thenkhat chuan Gas hial an dawng tawh bawk. Mahse kum 2012 ral hnua sorkar lam atanga engmah an la dawnloh avangin Gas pawh hi an pekir leh ta a, hemi hnu hi chuan an harchhuak tlat tawh mai a, inremna siam zui pawh an duhtawh lo a ni. Lengteng Sanctuary atan hian sorkar lam hian thil a lo ti nasa hle mai a lo ni a. An khaw thenawm Ngopa te, Tualcheng te etc leh an ramri puite hnenah tanpuina thil chi hrang hrang a lo pe tawh a, mahse heng khua ten sorkar an pek ram ho hi Selam ram nen chuan a that dan khaikhin chi pawh a ni lo. Chhe tak tak vek hlir a ni a, chuvang chuan heng khuate nen hian zai khata luantir chi an ni lo niin a lang. Sorkar hian Builum mipuite kha nasa tak maiin a lo bum tawh a, chumi chhunzawm nan chuan Selam mipuite pawh hi a theih ang angin bum a lo tum tih a chiang hle mai.

Buaina lo chhuah ni khan E&F Staff te khan a rukin khawdai, hla ang reng tak a thingzai ruk kha a rukin an va phur ru a, feh hawng lamin an lo hmu si a, khaw mipui an va pun a, buaina a lo chhuak ta a ni. He buaina-ah hian E&F Staff te an tlawm hnua Selam mipuite chetdan hi thiam chi a ni lova, an demawm em em zawk a ni. Thingzai neitu mi tam vaklo te hian he khua hi an thuhnuaiah an dah tih a chiang hle a, an thu leh hla tello phei chuan ro pawh an rel tha ngam lo hial reng a ni. Mahse engvangin nge E&F, Tualcheng hian a ruka thingzai va lak an tum, engvangin nge an hriat reng thingzaitute hi an man ngam loh? Tualcheng a E&F hotute hi zu heh tak tak an ni tlat mai a, kan va tlawh lai pawh hian an rui viau reng a ni. Engvangin nge sorkar hian hmasawnna chhuanlama a ram mi leh sa dik takte hi bum a tum tak mai? Engvangin nge sorkar lam hian an inremna anga Nuai 10 hi pe mai lo nge a nih?

MSU lam ten an tarlan Allocation ngaihtuah rang rawhse tih hi Selam mipuite duhdan a ni tawh lova, an khua atang hian chhuah an tum tawh lo hle mai. Sorkar hian 120 Bigha atangin 80, 60-ah ram kan la ang ti mahse, a tira an inremna ang tho khan Map hi 60 biala siam danglam a la ni lova, Paihte awmna khua anih avang hian sorkar hian a ngam tih a lang chiang hle bawk. Sub-Hqrs YMA nen inremna kan nei an tih pawh hi an mi leh sa an man, an lo chhuah theih nan tan lo lak an tiamna kawnga inremna a ni a, sorkar nena an thubuai lama inremna pakhatmah a la awm lo tih kan hriatpui a tha awm e. Chuti anih chuan buaina hi a la tawp dawn lo tih a lang reng mai.

Sorkar hian Selam mipuite hi an ram neih hlut zawng te, an in leh lo hlut zawng te, an thlai ilo hlut zawng te chhut chhuah sak lo hian an zavai hian Nuai 10 in a hrut rual vek a. Chu chu inbumna lian tak a ni. Development a kal dawn chuan mipuite hian kan tawrh chin a awm bawk tur a ni ngai e. Mahse ram changkang, Communist ram ni lo angah hetiang a mipuite dikna palzut a ni fo mai hi sorkar hian a ching dawklak tih kan hriat a tha a.  Saikhumphai ho pawh kha Vaphaiah in rang va tur dah a ni vek tawh e tiin ziak meuh in order an chhuah ngam a nia. Chubakah Builum ho khawpa hnenah khan Nuai 100 pek intiam reng chunga tun thlenga pek loh a la ngah zia mipuite hian kan hriat a tha bawk. Hmasawn a duh chuan dik takin hmasawn tum mai rawh se.
Mipuite hriat chak intihbuaina hi tlem tarlan ka duh bawk. Selam mipui bei tura sorkar heti tak maia a thawkrip hi a mak kan ti tlang viau mai a. Motor an hal ni hian driver hi Selam mipui, naupang thlengin an khawih na viau mai a, E&F Force lam pawh an tlawm chiang hle a. Chu chu sorkar lama an report na-ah an sawi na viau a ni mai thei e. Khawchhung intihbuainaah hian Police lam hian a tirah mitangte hi man mai a, buaina chhuahloh nan tan an la viau a, SDPO Khawzawl pawh a hmalakna kawngah a fakawm viau a ni. Mahse, mipuite hi an intiamrual laklawh a, Police riltamte eitur tak ngial pawh lei an phal lova, tui intur pawh an pe duh lo hial a ni. Tha taka thu hrilh an theih tak lovah chuan sipai an thawk ta reng a, an thawkrip chungchuang khawp mai!
Video atanga a landan chuan Selam mipuite hian a hmalamah hmeichhia leh nunau an dah a, mipa lam a hnungah an awm tlangpui a. Sipai lam zingah zui rui kam nam an lo awm bawk nen an duh ai chuan an inkhawih na ta a ni ber a. Hmeichhe thenkhat hruai hranga an vuak tak pawh an awm a, pitar thlengin kut an thlak tih an hliam atangin a chiang khawp mai. Chutih rual chuan mipuite, a bikin hmeichhia te hian sipai lam pawh hi an bei nasa ve hle tho! An buaina chungchangah chuan ti khan duhtawk phawt mai ang. 
Selam mipuite hian Dan leh Hrai an hriatlohna hmachhuana pawi an khawih hi a pawi em em a, thiam tur pakhatmah an awm lo. Sorkar lamin Selam mipui mawlna leh hriatlohna avanga bum a tum hi a pawi em em a, ching tawh lo sela a lawmawm hle ang. An thilsual tih avanga man an tawk hi hrethiam sela, sorkar pawh hian Lengteng Sanctuary siam zui zel a tum anih pawn ngaihtuahna thar hmang rawh se. Pu Hawla tawngkam hi dikna lai awm mahse, mipui bum an tum tih hi mipuite vek hian i hriatpui ang u khai. Builum lama Nuai 100 pek an tiam pawh pe tha thei hlei lo khan tunah hian Selam mipui Nuai 10 pawh an intiamna angin an pe thei lo tih kan hre si a.

ARTICLE 370 Chungchanga Inhnialna Hi!

Tunhnaiah India ram inthlanpui neih a ni a, BJP chuan hneh takin Sorkarna siam in party mal a sorkarna a siam theih bakah an thawhpuite nen phei chuan MP an ngah mah mah a ni lo maw tih turin Sorkarna an siam thei a. Hei vang hi nge ni, an Sorkar atanga ni rei lote ah Prime Minister’s Office enkawl tura ruat Jitendra Singh leh Jammu & Kashmir Chief Minister Omar Abdulla te thu a inhmu lo nghal pang mai a, an thu a inhmuh lohna ber chu Article 370 chungchangah a ni.

       PMO enkawltu tura ruat Jitendra Singh, Minister of state hian India ram hmun dangte anga Central in J&K a thuneihna pumhlum a nei lo chu ngaimawh awm a tih thu sawi in, he Article hi siam that a duh thu a sawi chhuak a.

Hei hi chhangin J&K Chief Minister Omar Abdullah chuan, Article 370-na hi awm lo se chuan J&K hi India ram bung pakhat zingah a tel lohna a rei tawh ang a ti ve thung a. Hei hian India ram ti ti a luah nghal. Mi hrang hrangin Article 370 na chungchangah hian an ngaihdan an sawi chhuak hlawm a, BJP te thulakna leh an chakna hnar ber pakhat RSS hotu chuan Article 370-na hi a awm emaw awm lo emaw, J&K hi India ram bung khat ani a, a ni reng bawk ang. Article 370-na in a humhalh avang chauh a India ram a awm an ni lova, India ram bung khat an nihna hi eng mahin a ti danglam ngai lovang a ti hial a ni.

Hetianga mi 2/1 tawngkam avanga India ram politics leh mithiam te ngaihdan hrang hrang lo irhchhuah theihna Article 370 na hi engnge a nih chiah lo thlir hmasa i la. India ram ropui takah hian Mizote hi hnam dangin an duh duh a an tlawh pawh a, sumdawnna leh thil dangte an rawn tih mai mai theih lohna turin a bika humhalhna dan (ILP) kan nei a. Hetiang hian Jammu & Kashmir pawh hian in hung bikna dan an nei a, chu chu India constitution a Article 370-na ah ziak a tarlan a ni a. He dan avang hian J&K ah hian Central hian a duh duhin hma a la ngawt thei lo thin a ni.

India ramin British awpna hnuai atanga zalenna a neih chiah khan Pakistan pawhin a nei ve nghal a. Jammu & Kashmir hi India ram a rinluh a nih laiin a mi chengte leh Pakistan te chuan a duh lo hle a, hei vang hian India in Independent a hmuh hnu a Indona a hma chhawn hmasak ber chu J&K inchuh a Pakistan nen inbeihna kha a ni a. India hian hnehna changin, J&K pawh hi India ramah rinluh a ni ta zel a. Mahse khatihlai a India Prime Minister Jawahar Lal Nehru leh J&K a Lal, Maharaja Hari Singh te chuan J&K Chief Minister tura ruat Sheikh Abdullah te nen J&K chungchangah hian inremna neiin hei hi India Constitution 370-na ah tarlan a ni.

          Chuta an tarlan danah chuan J&K hi India ram hnuaia a intulut pumhlum tawp lovang a, hun engemaw ti chhung atan Jammu and Kashmir ram chu an mahni a rorel inrel theihna (temporary provision) leh thuneihna a hranpa (Special autonomous) a pe a ni. India state dang a dan hman tam tak pawh J&K ah chuan hman ve a remchang lo a ni.

Central Sorkar in J&K huam chhungah hian Defence, Foreign Affairs, Finance leh Communications bakah chuan hma a lak dawn reng reng pawhin Parliament in J&K Sorkar remtihna a la hmasa tur a ni a, chutiang a nih loh chuan hmalak ngawt a rem lo a. Hei bakah hian J&K mipuite hian an duh chuan Dan hran an hman a phal sak a, J&K huam chhungah reng reng an State mi leh sa lo tan Hmun lo ram leh Bungrua neih ve ngawt theih pawh a ni loh bakah; Central Sorkar hian a duh duhin J&K ah hian Emergency a puang thei lova. Emergency a puang dawn a nih chuan State Sorkar rem tihna a lak hmasak a ngai a. Financial emergency pawh a puang thei lo a ni.

He Article 370-na hi tihdanglam emaw, paih emaw a nih dawnin India President in J&K State Assembly remtihna a la hmasa ang a, chumi hnuah chuan tihdanglam emaw paih emaw a theih chauh dawn a ni. Jammu & Kashmir mipuite hi keini Mizo te ang bawka Indian inti hreh tak mai an ni a, Indian Union hnuaia awm ai chuan zalen hi an thlang zawk reng a. Hei vang hian khatih laia India Prime Minister khan an ram an neih theihna tur a nih hre rengin zalenna zau zawk nen a India hnuaia an awm theihna turin ruahmanna a lo siam pui tih hi a hriat reng mai. Hei hi thlak danglam emaw, paih emaw a nih chuan an ni chuan India lak atanga inlak hran hi an cho at reng mai a ni.

Hetianga J&K in anmahni a inhumhalhna dan an lo neih hi BJP Sorkar chuan thiah a, India ram a State dangte ang bawka Central in thuneihna pumhlum nei tura dah an chak em em a, Prime Minister Office a luah atanga ni 2 na lekah Jitendra Singh pawhin he dan, hun rei tak lo hman tawh hi tih danglam a, paih mai tha a tih thu a sawichhuak nghal hmiah mai reng a ni.

J&K in inhung bikna dan, India Constitution ah pawh chiang taka tarlan hi tihdanglam a nih dawn leh dawn loh a la hriat lohva, BJP sorkar hian chak hle mahse he dan hian an State mipuite remtihna la hmasa lova tih danglam emaw paih emaw a remtih loh avang hian tuna Chief Minister nimek Omar Abdullah hun hi chuan an remtih a rinawm loh. Amaherawhchu, tun MP inthlan khan Omar Abdullah kaihhruai National Conference hi an che chhe hle a, MP lak an nei miah loh avangin an ram Assembly inthlan leh hunah Sorkarna an siam leh ngei ang tih a chiang tawh lo a. An inthlan leh hunah BJP in an thawhpui theih party ten Sorkar na an siam a nih chuan he dan hi thlak danglam emaw, paih emaw pawh an hnial lo mai thei ve tho bawk a ni.

BJP hian Jammu & Kashmir in State dangte aia danglam bikna leh inhung bikna an neih hi an ngaimawh nasa tih a lang reng mai a. Hei hi \hiah a, India ram State dangte ang bawk a awm tir ve an tum a, Indian Union ah hian rilru khingbai tak nilovin, a zawng zawng ramin intulut se tih hi an duhdan a ni. Hetiang a nih avang hian inhung bikna nei Mizoram hi kan dinhmun atha bik chiah em? State dang a miten kan ram an rawn luh mai mai theih lohna turte, Sumdawnna te nei a leh hna an rawn thawh theih lohna tura ILP kan neih hi mi an thiah sak duh mai ang em? Tun rum rumah an ti lo a nih pawhin an Sorkar a insawhngheh deuh chinah chuan an ti duh lovang tih a sawi theih loh a ni.

Central Sorkar hian kan inhung bikna ILP hi min hlihsak tum ta se kan Sorkar thuneitute hian J&K Chief Minister thusawi ang hi an sawi chhuak ve ngam ang em? Lo sawichhuak ve ngam ta pawh nise mahni thawhchhuah a la inchawm zolo, Central puihna tel lova awm thei lo Mizoram te ang tan hian tan reng hi a harsa viau mai lovang maw? Heng zawng zawng hi rinthu mai, a tak a lo thleng ngei dawn e tih a ni lo. Amaherawhchu, Central Sorkar in J&K inhung bikna a ngaimawh dan atang hi chuan thil thleng thei chu a ni reng mai.

By-Election Result leh Mipui Rilru........

Chalfilh Bial By-Election chu sawi neuh neuh (controversial) karah zawh fel a ni ta a, Rulling MLA Dr Ngurdingliana chuan hneh takin (vote 2834)  thlantlin a ni ta a, By-Election a  awm apianga Rulling MLA hlir thlantlin an ni thin tih pawh dawt mai a ni lo tih kan hre chiang leh ta bawk. Muanna hnuaia Inthlan hlawhtling taka neih hlutzia kan hrethiamlo, Manipur leh State dang a kan awm a, inthlan boruak hahthlak kan tem te anih ngawt loh chuan han hrethiam chi ziazang kan ni lo bawk lah tak a, chuvang chuan Mizo mipuite hi kan vannei em em a ni tih i hre thar leh theuh ang u. 

Mimal taka lawmpuina lo hlan ve hi ka tihtur a ni lemin ka hrelo, mahse he inthlan boruak atanga ka thil hmuhchhuah leh hriatte (findings) hi mipuite hriat atana ka duh ve tlat avangin tanlam nei miah lovin (tanlam neia ngaih ka ni thovang!) ka ngaihdan tlang takin ka sawi dawn a ni.

Hmanni lawk khan Lance Amstrong-a, American Cyclist ropui tak, khawvel infiamna  rothap ber zinga ngaih Tour de France a vawi 7 ngawt lo champion tawh chu US Sorkarin Court-ah a khing mauh mai tih kan hriat vek kha! Engvang teh ngawt chuan nge he mi ropui leh khawvel in an lo ngaihsan em em thin, Cancer natna hial pawh ngamtu hi US Sorkar hian a khin tak ur ur mai? Dawt a sawi vang a ni. 

Dawt lo sawi pawh ni ta se, US hming a lo tih that ve tawhna avang tal pawn engvanga ngaidam thei mai lo nge an nih chu le? Mipui hma-ah pawh a thiamloh thu leh thupha a chawi tawh chuan US mipuite pawn Amstrong-a hi an ngaidam thei mai lovem ni? Engvangin nge pawisa maktaduai 30 chuang pe let leh tura an khinna kha Midang tana a lo thawhtawhna (cancer trust a neih kha) avang tal pawn an ngaihdam mai loh? 

Ni, an thei hlawllo! Engtikawng zawng mahin DAWT sawi a khawvel bumtu hi America leh khawvel hian an ngaidam thei ngai lovang!  

Tun By-Election avang khan Suangpuilawn a Inrukbo chungchang kha Zoram mipuite hian kan han hre thar leh ta kha a ni a, kha thilah khan tute nge lo inhnamhnawih tih pawh kan hre chiang hle tawh a ni. Mizoram a Inthlanna neih tawhna-ah chuan Suangpuilawn Inthlanna a Mipui pawisawina aia pawisawina lian a awm tawh kher lovang. Kha Inthlanna-a inhnamhnawih kan hriatchian em em te kha Zoram mipuite hian engtikah mah kan ngaidam thei lovang kan lo tih mek laiin kan lo ngaidam thei lutuk zawk a lo ni ta si a, hei hian kan rilru sukthlek chiang takin min rawn tarlan sak kan ti lo thei lovang! 

Inrukbona lem avanga Inrukbona tak tak (mi 5 rukbo hi) lo thleng ta pawh hi kan thiamloh vang a ni thei mai ang em? Khang hunlaia Candidate te kha engtikahmah ram hruaitu atan an ding ngai tawh lovang a, Political Field-ah pawh an ring an rawn rawlh tawh ngai lovang kan tih mek lai hian a tu Party mah hian chutianga hmalak tumna an nei si lo! Pu Vaninmawia (MNF), Pu H. Laltanpuia (MPC) leh Pu Ngurdingliana INC) te hi kan ngaidam turah ka ngailo! Kan ngaidam anih pawn Politics chhungah hi chuan awm ve tawhlo se chuan sual kan huat leh huatloh a lang ngei ang.

Watergate Scandal kha kan la hre vek em? US President Nixon-a khan dik tak chuan thiamlohna a nei lo, a hriatloh laia a thuihhruaite hmalakna kha a tuar ve a ni zawk tih pawh khawvel hian a hre reng, mahse President atan thlan nawn a ni leh ngai tawh lova, Political Field-ah a chanchin hriat chhunzawm tur pawh a awm tawh ngai bawk hek lo! Amah anga hmingchhiatna nei, Politics huang dai ngai tawhlo mi tam tak an awm teuh bawk. Party dang zawngte chuan Suangpuilawn MLA an Candidate te kha inthlan chuh turin an vawrhchhuah loh laiin Rulling Party in an MLA atan an rawn thehchhuak kha mak kan ti tlang viau a. 

Congress lam khan Ngaihdamna rilru nena rawn ti an nih thu an rawn sawi ta reng a, mipuite pawn kan ngaidam a, MLA atan kan lo thlang tling ta a ni! Pawl thenkhatin mi hmingtha chauh MLA atan an duhna chu a thlawn chiang hle a, chutih ruala thilmak dang leh pakhat chu Inthlanna felfai leh mi tha thlang chhuak duh inti MPF te hmalakna kha a ni. Mipuite hian MPF hmalakna (hmalak lohna) avanga Kohhran hruaituten thlei bik an nei a, ngam chintawk an nei a, Pathian an ti hmingchhe bawk an lo ti anih pawn kei chuan awm ka tihpui viau ka ring! 

Mizo Culture-ah hian entawntlak tak tak Kalphung leh Tihdan (systematic approach) kan neih lai hian thenkhat erawh thlak danglam hun tawh leh thlak danglam ngai tawh kan nei chho ve ta zel a, mahse tun hma pawn emaw kan lo tihdan-ah chuan tih lianpui nei vek an ni hlawmin kan hre ve em? Ram siamthat kan duh chuan kan Party chhungkua atangin siamthat (reformation) hna hi kan tan ngam tur a ni a. Hminghliauna leh hmingchhiatna nei tawh te tel lova Party kal theilo tura kan in ngai anih erawh chuan kan thlenchin hi a sang thei lo hrim hrim! Indian Politician zinga Criminal Case nei an tam em em a, chu chu kan entawn dawn tihna em ni ta? 

India in a chai len em em chu Criminal Politicians te hian Corruption an tih tlem phah nge an tih tam phah tih hi a ni. Indian State dang Data te hi keini tan chuan tehfung dik berah kei chuan ka ngai thei chiah lova, chuvang chuan engmah sawilan ka tum lemlo. Rajya Sabha member zinga 23% lai te hian Criminal Background an nei! March 13, 2003 khan Supreme Court chuan Political Candidate tur reng reng chuan an Criminal Records an tarlang ngei ngei tur tih thupek a chhuah a, chu chuan danglamna thlen a rawn thlen nangin kori erawh a tu lutuk lo!

Kum 1996 Parliamentary Election neih anih khan 1,500 candidates te chuan Criminal Records an nei a, an zinga 40 te chu 11th Lok Sabha-ah khan thlantlin an ni. Rampum State Legislatures thlanna-ah pawh sitting Member 4072 zingah Member 700 chuangin Criminal Records an nei bawk. Kum 2004 khan mi 1071 in Candidate zinga Candidate 286 te chuan Criminal Records an nei tih an Affidavits atangin a hriat theih a, tlem chuan an tlahniam deuh.

Tun Inthlan result hian a tarlan (reveal) ni a ka hriat chu Zoram Mipuite hian Sual kan haw tak tak lova, Dikna leh Rinawmna pawh kan ngaisang lem lova, min bumtu huat ai chuan an chhungte nih kan chak zawk a, hlawkna leh hamthatna (benefits) kan lo dawn ve theihna tur anih phei chuan eng ang mi pawh lo ding se pawitihna chhetemah kan nei lo niin a lang. Mahse Pu Ngurdingliana hi kan ring tak tak a, a tunhma sual te hre reng tawh lovin mipuite hi kawng dik leh hmasawnna kawngah min hruai dawn tih kan chiang a ni a tih theih tho bawk.

Mizote hi Pathian hminga in ngaihdam ching deuh mai kan ni a, hei hi kei chuan Lemchanna leh sual vulh lenna leh sualin min bumnaah ka ngai nghet tlat a ni. Ram hruaitu chungchangah kher kher hi chuan Inngaihdamna awm turah ka ngai lo. Mipui tam zawk te hi chuan ram siamthat (reforms) hi kan duh tak tak lemlo, hlawkna teltu kan lo nih ve vang pawh a ni ang e. Engkim mai hi Tlawmngaihna leh Pathian hming-in kan pawmzam vek a ni ber tawh a, Kohhran pawh hian sual vulh lenna awm thin hi an ngai pawimawh lemlo hle niin la hria.

Pu Ngurdingliana pawh, hun tlemte nei tawh mahla ram hruaitu atan mipuiin an duh che a, chuvang chuan i kalsan tak i hminghliauna khuhbo vek turin theihtawp chhuah la, sual ngaihdamna hian rah tha a chhuah thei ani tih Zoram Mipuite hriattir ang che. Duhsakna sang ber ka hlan che a, Beidawnna ruam ata hi Chawlhna Luikamah min chawlhtir ngei ang che. Pathian hming erawh i lam zing hle a, mipuite hi i rawngbawlna-ah ngai mai la, Pathian hming lam hi Politician zawng zawngin lam chhen tawh suh u!

Shadow Banking hi kan tuar ve tan em ?

Mark Carney, Bank of England leh Financial Stability Board (FSB) Governor ni mek, khawvel hun awm mek leh lo la kal mek zela sum leh pai harsatna lo thleng thei laka vengtu chuan tun dinhmunah khawvel Economy hmelma lianber chu engdang ni lovin Shadow Banking hi a ni a ti a. Shadow Banking kan tih chu ramtin hian Financial Institution an nei vek a, chung ramtinte chuan Dan leh Hrai hnuaiah mipuite leh a mamawhtu apiangte hnenah pawisa an puktir thin a ni. Financial Insitution ni si lo leh ram khatin an hman Banking System zawm si lova mimal leh pawl anga a mamawhtute hnena sum puktir hi Shadow Banking an tih chu a ni mai awm e.

Kum za liamta-ah khan Shadow Banking, khawvel puma a hlutna chu $26 Trillion a ni tawh a, thangkhat lian an ral meuh chuan $71 Trillion-ah a kai dawrh mai a ni. Chu chuan Effect a neihlen em em chu Bank tam takin Profit an hmuh tur ang an hmuhloh phah a, Investment a tlakhniam phah a, chu chuan ramtin Economy nasa takin a khawih pawi ta hi a ni. Shadow Banking a inhnamhnawih lianber chu China bawk a ni leh tawh a. Chinese Academy of Social Sciences (CASS) ten an chhutdan chuan China rama Shadow Banking hlutna hi $4.4 trillion lai a ni hem mai. Hei hian an Financial Syatem-ah harsatna lian tak a thlen mek a ni.

China ram hian tunkum tir lam khan nasa tak maiin Pawisa Ba (Debt) avangin harsatna a lo tawk tawh a, chutiang bawkin kum liamta-ah khan khawvela Europe leh US Bank lian tak tak, tluchhe thei tawh tura kan ngaihloh te kha Sorkarin a chhanchhuah an ngai nasa em em anih kha. Khami tum khan India erawh kan vannei a, kan Banking System that em em vang ni bik chuang lovin, Shadow Banking liantham taka kan la kalpui ve loh vang zawk a ni. Khawvelin he Banking System hi a ngaihthah thei tawh lova, Financial Flow leh Stability atan hian engtin nge kan hman tangkai theih zawk ang tih lam hawiin Global Shadow Banking Monitoring Report 2013 hial a lo siam ta a ni. 

Khawvel ramdangte chu kan sawi thui tawh lo mai ang a, chipchiar pawn kan sawi tawi thiam hek lovang. India ram pawh nilo, Mizoram chhung i lo bihve thung teh ang. Mizoramah hian Bank chi hrang hrang leh Society hnuaia in register a mipuite hnena Loan pechhuak thei tura phalna nei, Gov’t, Semi-Gov’t, Public leh Private Ltd te an awm a, chubakah chuan Financial Insitution lian tak tak ten min rawn hmu tai a, tun kum khat chhunga Bank lo luh nasat zia pawh kan hriat vek hi. Nimahsela, chuti chung pawh chuan mipui tam zawk hian heng Bank atangte hian an duh duhin pawisa an puk thei chuang tlatlo. 

A chhan a awm a, heng Bank hrang hrangte hian mipuite hnenah hian Security awm lovin pawisa an puktir ngawt ngam lova, an puktir thiang heklo. Chumi piahlamah Mizoram Sorkarin an hnathawkte humhalhnan Guarantor mipui Sorkar hnathawklo tan a tan mai mai a phallo vel bawk nen. Kan Banking Profit hi a sang em em hlawm lova, nuai bawr velah hian kan la tal laih laih fo mai a, hei hi chu kan Financial Position a la hniam avang leh sum leh pai che vel la tlem vang ni pakhat mahse Shadow Banking vang a ni thei ang em tih rilruah a lo lutlo theilo a ni.

Mizoramah hian sumdawng kan tam ve ta hle a, chung zingah chuan lian tak taka sum leh pai mamawh, mahse infrastructure lama la lian em em silo an awm nual a. Distrcit tinah hian chutiang mi chu an awm a ni. Sorkar leh mimal Bank tena an sum hmuh tur ang an hmuhloh nasat lai ber chu Hunpui lo thlen lai hian a ni a. Heng hunpui lo thlen hma lawk hian heng sumdawng tam tak te hian pawisa puk tur an mamawh nasa thei hle a. Mahse an duhthusam anga rang leh tam Bank te hian an pe thei ta thin lova, chutiang hunah tak chuan mimal pawisa nei, pung tam tak awma puktir theitute hnen lam an pan ta thin a ni.

Heng mimalte hian Dan leh Hrai zawm pakhatmah an neihloh avangin Risk a sang duh hle a, an duh zat zat a tam a pung an siam mai a, chu chu sumdawng mamawhtu tan chuan hnar hleih theihloh anih tlat avangin tunah hian Mizorama mimal pawisa nei tam tak chuan tiang hian mimal leh pawl hnenah pawisa an puktir mek a, Chanchinbu lamah te hial pawh pawisa pukduh leh puktir thei an in Advertise ngam tawh anih hi! Tun hunah hian buaipui tham em em nilo mahsela, kan Profit te hi a nuai leh vaibelchhia mal lek lek an la nih chhung hi chuan buaipui tham angin langlo mahse, kan Economy an khawih pawi ve pha tlat niin a lang.

Pawisa hi pung tam taka an puk avang leh thlatin a a pung tam tham tak rulh a ngaih tak avang hian thawmhnaw leh dawr bungrua (commodities) man pawh a pung ta reng a ni. A tawpa tuartu chu mipui bawk an ni leh tho tho. Banking Regulations hi Sorkar laipui hian a kan mamawh ang mil hian min thlak danglam sak dawnlo. Mahse State Sorkarin thuneihna sang tak a neih erawh i hre reng ang u. Tunah hian State Bank, Apex leh Rural etc te hian an Loan pek chhuah tur ang hi 50% an pe anih chuan pe sang tak an ni ang. Nimahsela, chuti chung chung chuan Sorkar atanga Transaction leh Depositing Fees atang hian an Target an khum thei tlat si a.

Hmunpui zawk atanga an hotute duhdan angin an kallo ngam mai a, a tawpa a tuartu chu mipui vantlang bawk kan ni leh ta a ni. Hetiang renga kan kal anih chuan nakin lawkah chuan mimal anga pawisa puktir thei an tam tulh tulh dawn a, chu chuan nasa takin kan ram zimte Economy hi a khawih pawi dawn a, sum leh pai hlutna thlengin hei hian a khawih tel thei tlat tih i hria ang u. Sorkar tan hengho hi Regulate theih ngawt a ni lo, mahse a tawpah chuan Bad Debt avangin kan buai tho tho ang a, chutih huna a tuartu tur ber chu mipui bawk kan ni leh dawn a ni. Chuvang chuan Sorkar hian helam hawi hian ngaihtuahna han seng ve teh se. 

Shiboleth vrs Siboleth

( Roreltu 12:6 A hnรชnah, “Shiboleth’ han ti teh,” an lo ti a, tin, ani chuan, “Siboleth” a lo ti zawk thin a; a lam fiah ve thiam si thin lo va; tichuan an man a, Jordan lui kaiah te chuan an lo that zel a: tichuan chu mi tum chuan Ephraim-ho chu singli leh sรขnghnih an that a.)

Helai chang ka chhiar changa ka rilrua thil awm ve fo thin leh Zotawng kan hmandan han tarlan hi ka chak tlat mai. Ephraim hovin thumal pakhat an lam fiah thiam loh avangin mi 42,000 lai te chuan an nunna hlu tak mai an lo chan phah tawh a. Tawng inman loh palh vanga Hnam thi hnem ber an ni hial awm e. An zingah hian he thumal lam dik ni ngeia in ngai, an ngaihdan sawhsawn thei miah lo leh a hranpaa thumal hlui emaw thar emaw an lamdan thlak thiamlo leh tum miah lo mi heti zat hi an han awm teh reng a ni a! An zinga mi 1000 velin Shi tih mai turah Si an tih avanga an thih zel tih an hriat phei chuan thumal lamdan thlak kha damna a ni tih an hre ve ngei awm si a, chuti chung pawh chuan mi 42,000 zette chu an SI luih mau si avangin an nunna hlu tak an chan phah ta a nih hi! 

Ram a thang changkang tulh tulh a, tawng tualleng danglam pui pui kan chherchhuak thar mek reng a, tun hma lama Upa tawng mawi tak takte kha keini tunlai thangthar rual hi chuan kan hmang ngai tawh meuh lova, keini aia la thangthar leh zualte phei hi chuan thumal awmze hriat loh an ngah em em tawh reng a nih hi. Thalai tawngkam thenkhatte pawh Upa deuh tawhte tan chuan a awmzia hriatthiam a har talh tawh bawk. Chutih lai mek chuan Mizo tawng hmangtute zingah hian kan tawng hman dan khalh ngil tum tlat leh tun hmaa kan lo hman dan sahuai thing vawn tlat a, tawng tualleng a hman tum tlat kan awm niin a lang. Chung mite chuan thangthar thuziak sawisel leh ziakdan dik zawk min kawhhmuh an tum ngar ngar a, thangthar tawng tualleng hian an nun chhungril a zuk runin Zonun hi a zuk pawlh dal hian an hre tlat a, an lung a awi thei thlawt lo.

Tawng hi mithiamte chuan incheina anga a hmangtu rilru leh nun nena inzawm tlat anih avangin tawng hman dan lo dang zel leh inthlak danglam zel hi dan chi a ni lova, a theih hek loh an ti. Kan incheina a danglam chak ang bawk hian kan tawngkam hman pawh hi a danglam ngei ngei zel tih kan chian a tha khawp mai. Tun ang Global Village-ah ngat phei chuan kan incheina hi thlakhat chhung lek pawn a danglam nasa thei tawh em em mai a. Chumi rual chuan tawngkam bungraw thar pawh a piang nasa em em reng a ni. Kan incheina a lerh zawh poh leh kan tawngkam hman pawh a lerh nasa dawn tihna a ni a, chu chu lo dan ngawt theih a ni lova, lo dodal eng ang mah ila a sawt chuang hek lovang. 
Tawng leh hnam nunphung hian inzawmna a neih tlat avangin tawng kalhmang leh a awmzia hre chiang tur chuan a zawmpui leh a lo chhuahna hnam nunphung hriat a ngai. Hei vang chiah hian a ni Reader Digest a fiamthu te hi keni tan chuan nuihpui a har em em na chhan chu. Chutiang chiah chuan Chhim leh Hmar a chengte pawh hi kan nunphung a inanglo chho tan em em tawh a, chumi avang tak chuan thil thenkhat kan sawifiahdan leh lam dan pawh a danglam chho zel ngei ngei dawn a ni. Tin, Mizote hian kan Culture kan kalsan nasat poh leh kan tawng a dazat mai dawn tihna a ni thei bawk ang. Kan hunlai mil zela kan tawngkam hmante hi a hmangtu chuan dik berah a ngai lo thei lo tih kan hre bawk tur a ni. 

Hmanni deuh tawhah khan kan Upa pakhat chuan Denchhen tih tawngkam hi thangthar ho hian inhmang leh ngawt thin a, Chhenden tihtur a ni a sin maw le tiin min hrilh a. Thu leh hla lam hre deuh ka han zawh kual pawn Chhenden tihtur an ti fur a. Mahse kan miril JF Laldailova pek khan Bible Thlirna-ah khan Denchhen tih zu han hmang tlat a! Mahse chumi anih avang ngawt chuan chu tawngkam kan hriatthiam dan chu a danglam phahin tawng kan in man loh phah ta em ni le? Danglam lo ve, Chhenden tih hi hman luih talh tum ta ila, thalai tam tak chuan a awmzia an hre tawh miah lo zawk ang. Heta tang hian ngaihdan mumal tak siam chu thil har a ni tawh lo. 

Tunlai chhana Thalaite grammar a kan hniam ta em em hi enge a chhan ni ang aw tih ngaihtuahna chang ka lo hre ve palh hlauh mai hi chu a pawi ka ti khawp mai. Hnehna chan tur engmah a awmlohna hmun a lo inhnuk luh ve hi a finthlak miau loh avangin. Tun hma, JF-a te hunlaia College naupang ten grammar an tuipui ang khan Thalaite hian grammar hi kan tuipui ve meuh tawh lova, thu leh hla thiam deuh ho chanvo-ah kan dah ta mai ni pawn a hriat theih. A chhan chu an eizawnna leh an hnathawhte-ah hian grammar hian han pawimawh em em na a nei lo niin a lang tlat a ni. Tin, thil pawi deuh mai pakhat chu High School a kan zir thin Rapid Grammar Senior/Junior ang kha tunah hian an zir ve tawh lo hi a ni. SSA hnuaia an grammar zir hi chu rundala zir ve mai mai ang chauh a tlem leh ho a ni a, zirlai tan pawh grammar a han tui hluai a har viau reng a ni. Tihtur a tlem em em avang leh a chipchiar loh em avang hian. 

Chuti anih reng lai chuan grammatical rules a leng ve miah lo thumal a tam em em tih erawh chu kan hriat tlan atan a tha khawp mai. Grammar kan neih hma leh grammar kan la hmelhriat hma hauh pawhin heng thumalte hi an lo awm tawhin kan lo hmang tawh thin a, chuvang ngawt chuan grammar kan neih tak avang ngawt a diklo leh famkimlo nih tir ngawt chi a ni bawk hek lo. Heti hi kan nih tak nuaih si-ah chuan chhim leh hmar lama chengte hi kan tawng hman a danglam chho tulh tulh dawn a, chuvang chuan inhriatthiam tawnna kan neih a ngai tulh tulh dawn niin a lang. Kan awmna hmun a hran avang maia thil thuhmun sawi nana thumal hrang kan hman avanga inhmuhhniamna leh inhmuhsitna lo awm chhan hi chu engdang vang mah a ni lo, mahni induh tawk vang leh chapo em vang a ni zawk e. 

Chuvang chuan Nakzanah tih aia Naktuk zanah ti thin tawhtu keini thangtharte tawng dan leh ziak dan chu kan hunlai ang zel atan chuan tawng dik leh tawng tualleng an lo ni mai dawn a ni. Thangthar lo la kal zel turte tawng hman dan tur hi tuma relsak theih a ni ngawt lova, rel sak tum eng ang pawh ni ila, thil sawtpui tur chi niin a lang lem lo. Chuvang chuan keini thangtharte hian kan tunlai khawsak dan milpui turin tawngkauchheh kan nei thar ta mai zawk a ni a. Tawng pawngsual chu kan ni em dawn a mi aw ka ti!

Tu Hnena Insawifiah a, Zahawmna leh Mamawh Hi Enge Anih?

Ka tlawm e, tunah chuan ka chawl tawh rih ang ka tih ka tih pawn in duh lova, in cho va, in rim a, in rimthlu ta nge nge a ni e. Ka rilru-ah hian thuziak sen loh ka kawl a, chu chu nangni chungchang bak a ni lova, ram leh hnam hnuk khawih hlir a ni bawk a, kan nih nih kan ni leh mai a ni ang chu! Secretariat Administration Department (SAD) chuan thuchhuah siamin, minister leh parliamentary secretary-te hman tur motor lei thar chu a tul vang leh mamawhna vang liau liau niin an tarlang. Sorkar hmasa hunlai atang tawh khan mipui tawrh tur hre duh hau si lova, Sorkarna kan chelh lai a lawm tih avanga ramin hma a sawn phahna kawng khat pawh thleng chuang si lova thutlukna mawlmang leh huaisar tak tak siam kan ching hle a. Mipui hnena kan sawi apiang hi a Accountable chu a ni mai tih rilru kan pu a ni ber. Mipui lah kan ngawih theih phian thin avangin an duh ang angin thil an ti ngam reng bawk thin. 

Tunah pawh Motor an han lei ngawt a, Chanchinbu lamah sawiselna a nasat tak em-ah chuan kan duh leh kan lei ang a, zahawmna atana lawm kan lei ti pung pung kha SAD lam chuan chhan an ngai e, tiin inthlahual nan niawm fahran thu an han chhuah ta chu a ni a. A tir atangin SAD thuchhuah hi chapona tello khan motor lei dawnah min hrilh ve mai awm hi a ni a! SAD lam thuchhuah hi chhut chian tak tak chuan belhchian a dawl fahran hauh lo mai. Motor lei thar apiangte hnenah Road Tax kum 15 lak anih lai khan tuna Sorkarna chang mekte hian an sorkar hmasak tirh, 17 April 2009 khan Minister 11 leh PS 6 te tan hian Verna Car 17 ngawt a lo lei tawh a. Kum 5 an han hmang liam a, an motor a han chhe ta tlat mai hi awihawm loh tak a ni. Facebook lamah chuan an Car hluihlawn tur hmelhmang chiang taka tarlan anih avangin an Car hman mekte hi a hlui zawk zawk lo tih mipuite hian i hre thar teh ang u.

Mi retheiin in ropuiah zahawm taka awm tum ta sela, a tum angin a awm thei chuang lovang. Zahawmna hi lei chi a ni lova, thawhchhuah a neih theih chauh a ni zawk! Motor changkang leh manto kan neih avanga zahawm ta dawn dawna kan inhria anih chuan pute u, JCB man aia to motor a awm chuang em ni? In zavaiin hian han chuang ta ula, in zahawm na meuh emaw dawn chu le? I tawngvai a ni ti raw, ka pu? Mamawhna avanga lei kan ni in inti maw? Kan nunchhuah nana kan mamawh leh lan ropui leh zual nan leh nawmsak nana mamawh insawifiah hmasak zet loh chuan nitin kan dam khawchhuah theih nana kan mamawh chu lirthei hi a ni lo tawp a ni lawm ni, ka pu? Mamawh dang kan ngah tih in hai lova, hreawm tuar chunga Ram rawngbawl inpeih si loh chuan ngah nge in ban mai loh chu le? Ban chu a teuh lo a ni lawm ni? Ram hruaina hna hi damchhung a thawh a, eizawnna atana hun puma hman tum in nih avang a ni zawk e, in mamawh i neih avanga mipui mamawh tlem dawn a zedng ni si lo hian! 

Vawi tam tak in tawngkam hman fimkhur turin kan ti tawh che u a, in sim duh hauh lo hi a mak in ti ve lo maw? Mipuite hi tunhma ang renga mawl leh in thusawi apiang awih liam duak duak tur hian engchen nge min beisei in tum chu le? Harh mawlh teh u khai! Anih leh ram rawngbawl in tum kawnga heti tak maia nuamsa a rawngbawl in la tum fo mai hi a mak pawh inti peih tawh lo a ni lawm ni? CM hian engvangin nge amah chiah kan thlantlin laia motor 5 teh ngawt a mamawh ang? Motor pakhat hmanga rawngbawl thei lova in ngai chu a va han nep thlak teh tawl ve maw le! Minister hi pakhat chauh kan thlan an ni a, motor 3 hmanga ram rawngbawl a tulna ka va hre lo em! Mi pakhat hi motor 3 a chuang kawp thei tihna em ni? In thuihruai leh kaihza vengtute hi kan thlantlin an ni hlei nem, engvanga mipuite pawisa hmanga motor hman tur lo nei ve ngawt thiang nge an nih tak mai a? An duh leh anmahni hman tur chu inlei ve ang hmiang! 

Motor tlawm zawk in lei avanga pawisa tam tham tak humhimah in in ngai a maw? lei ta lo ula engzata tam nge maw kan hum zawk dawn le? Pawisa tlem a zawng in hum avanga inremchem thiam ta viauah kan ngaih che u inring a maw ni le? Sorkar hnathawk turin mi pakhat lak anih laia engvanga motor pakhat duhtawk lova, pahnih pathum pek an ngaih tak mai chu le? Hei hi a ni maw entawn tura min hnutchhiah in tum chu? Nangni anga Car thar tha tha kan lei theih loh avanga phak ang tawka kan car thar lei man tlawm chi te hian engtin nge kum 15 daih se intih ve tak chu le? 

Engvanga hmalakna, mipui sawisel reng reng a awm hian Ministry hmasa chuan chutin khatin an ti in tih ziak bawk? Anmahni kan duh loh avanga thlak, an tih ang ti ve lo tura kan ngaih, an chin tha lo zawng zawng pawh ti ve tawh lo tura kan duh in nih avang hian thuchhuah emaw insawifiahna in neih hian an lakah ni lovin nangmahni thlangtu keimahni lakah zawk hian sawifiah tur in ni tih hre thar bawk ang che u. Anni leh nangni inpuhmawh tawnna leh insawifiah thiam siakna hi Politics hniam ber a ni. Kan duhdan min rawn miah lova hmalak hi intih tur a ni bik chiah em? In thutlukna zawng zawngah in rawlh tul lo mahsela, mipui tawrhna lo thleng turah chuan kan ngaihdan in lak a thiang lovem ni? Ministry dang laka insawifiah tur in ni lova, ching tawh lo rawh u.

Mizo Mipuite kan ngawi thei lua !

Tunlai Mizoramah thil thleng tam tak a awm a, mahse a chhunga cheng mipuite ber kan ngawih tlat si avangin kan Politician te chuan an duh duh an sawi a, an ka an ang a ni ber a. Mipuite tan pawh thudik ber hriat a har em em mek a ni. Chutih mek lai chuan ramkan nasat avangin tui kan harsa em em a, NLUP avang te hian engtikah nge ramkan hi a ziaawm dawn tih ngaihtuahloh har tak a ni. Ramri buaina chungchanga inchirhthehna a tam em em a, a sawi hnuhnung apiangin an sawi huai a, a sawi hmasa an deu ni berin a lang bawk. Kum 15 chhung atan Road Tax kan pek te chuan Aizawl khawpui chhung kawng tlemte bak a siamtha zo lo niin a lang bawk. Phantom-a chungchangah lah chuan engmah kan hrechiang hlei thei lova, CM nunna hial a derthawng tihte thlengin kan han hre zui a, chuti chung chuan mipuite hi kan ngawi thei em em chu anih si hi!

Tunah hian Mizoram mimal tinte hian Rs 50,008/- vel ba nei ang kan ni tih kan inhria a. Mahse, hei hian mi thenkhat ngeng a chhun zo lova, Financial Institution te pawhin ngaihthatloh nachang an hre bik chuang hek lo! Khawvel (Indian) Economy ziaawm chho mek zelah Finance Ministry chuan thuchhuah siamin hmalak dan tur leh mipui ngaihdan lakkhawmna a nei mek a. Mahse, Mizoram chuan hei hi kan tangkaipui ve vak thei tlatlo tih pawh kan hre theuh awm e. Anihna takah chuan kan Sum Bawm hi sen thut thei a ni tih i ngaihtuah tlang ang u. Chu chuan manganna min pe sela, manganna chuan harchhuahna hmunah min hruai mawlh tehse. Mipuite pawh hian Sorkar sum hmandan hi chik taka kan venpui a ngai tak zet zet tawh a ni. Mahse, chuti chung chuan mipui kan la ngawi thei em em si anih hi!

Mizoram sorkarin a man tlawma buhfai hralh avanga mipui sum cheng tam tak a hloh thin avangin buhfai man tihto tumna a awm niin a lang a. Hetianga mipui phurrit nasa tak thlen tura sorkarin hma lak a tum hi Prism chuan tha an ti lo tih an tarlang mek a. Kan sorkar mek leh kalta te khan nawmchenna anga ngaih theih sum senna, mipui tana tangkai miah lo an ngah hle a. Mipui phurrit siam belhchhah tura buhfai man an tihto hmain heng, thla tina Rs 243,93,000/- vel zet sen thinna- Minister, MLA leh Officer lian ho awmpui rawih sakna te; Minister leh MLA te tana driver rawih sakna te; Minister leh Speaker te entertainment allownce te; mahni in ngeia cheng reng chunga Minister, MLA leh officer lian tam zawkin inluahman an dawn te; leh Minister leh MLA te in cheisakna atana sum sen thin te hi titawp phawt turin sorkar an phut a ni. Mahse, a tuartu tur ber mipuite hi kan ngawi thei em em si anih hi! 

Hei mai bakah hian, mipuiin sorkar kan chhawr tangkaina ber ber buhfai, tui leh electricity power man te tihto tumna a awm nia a lan laiin; an entitlement aia tam leh tha motor leh hmanraw chi hrang hrang kawl leh hmang an tam em em a. Nawmchenna anga ngaih theih leh duhsak zawngte hna siam sakna ni a lang, sum senna hautak tak tak si, a lova awm theih ni mai lova chak zawka hna thawh theihna tur a tam hle a. Prism in an chhut dan chuan tuna sorkarin inrelbawlna atana sum a sen thin zinga kum tin cheng nuai 59,610/- lai senna hi tihtawp theih a ni a. Hetianga tul lova sum senna tihtawp tum si lova mipui phur tirit zawnga hma lak a ni fo hi tha an ti lo hle tih an tarlang a. Hei hi mipuite hian kan ngai pawimawhlo hle niin a lang a, hetiang ang kan hotuten kan sum leh pai an chenral pawh hi a hlawkna kan lo telve nge ni teh reng dawn ni, mipuite hi kan ngawi thei hle si a! 

Hlawh lak theihloh, Gas vang, chuti chung si a Black a lei tur awm reng tho si! Petrol hmuh ve chhun thianghlim hlei thei lo, buhfai buk tling chuang bawk heklo! Sualna zawng zawng tlenfainana Pathianni a inti Pathian mi em em awmkhawmna ramah hian harsat mangannna lo thleng ta pawh nise, awmlo a ni hauhin ka ringlo. Hrem hi chu kan phu tawh hle naa, Pathiana mi thahnemngai leh tawngtai tak tak thin mi tlemte an la awm hi kan vanneihna ni mahse, a rengin a theih chuang lovang. Dan leh dun lah chuan ngam zawng nei niawm fahranin ro a rel tawh a, a hman hmanin FIR an thehlut a, chutih laiin Sorkara milian tak tak thenkhat, damdawi hmang a sumdawnna lo nei an man te leh mi harsa te te leh hausa thur thur kan enna mit lah chu a inang vek tho si! Zah nachang hre miahlo leh nakin lawkah an thiltih nghawng pawi tur zia pawh dawn duh lova mahni pumpui chauh hmangaih tute chungah hian Lei rorelna hian engmah thlenlo mahsela, Van Rorelna, hlauh neilo leh mitin an thiltih ang zela a pek tur lo thlen hunah chuan sawipuitu tur an nei tawh bik lovang!

Mahni chanvo leh dikna  ngawih ngawihah pawh ngawi tlatte hi thiam an chan a, an chanvo leh dikna hlenchhuah anih ngawt nachhan tur a awmlo! He khawvela kan la awm ve tek tek chhung hi chuan a chak chak dinchhuahna anih avangin ngawi reng chungin kan tan Rorelna Dik a luang lovang! Mi huaisen, kan tana penchhuak tute an awm pawha anmahni thlawp ngamlo leh an hnungzui ngamlo hlir em ni kan nih zawh tak? Kan pi leh pute kha ngai mawl viau mah ila, rawn tho leh ta sela chuan Hnam Dawihzepah min ngai tawh viau hian ka ring thin a ni. Luchhum ban chhum huama dikna nena an lo humhalh kan Hnam kan enkawl danah hian an lungawi lovang! Thudik leh thil dik titute tuarna ramah kan ram hi kan siam tan mek a, chutih laiin thawveng tak leh hlauh nei hauh lova mi chunga leng ten an len an sim duhlo hi mipuite kan ngawih reng vang a ni mai lo’ng maw? Roreltute diklona hmu reng chunga ngawi rengte chungah hian eng rorelna mah a thleng lovang a, an duh an makin min sawisa kumkhua mai dawn zawk a ni tih i hrechiang teh ang u.

Zoram Mipuite, kan ngawi thei lua a ni!

Zu Tawnah Kan Tlawm Maw?

Hringnun tak hi aw!

Siamtu ianga kiltin kiltang ka dap ngial pawn,
Engah chuan nge khaw en chhung piahlam,
Zan tairek pawh hahdamnana zuah phal lova,
Ningzu tawih ngawt mai buaipuia kan khuk tak chiam mai le?

Mithianghlimte lenna hmuna cheng kan ni lovem ni?
Nge mi dawihzep, ze thupa thianghlimna chawi vawngtu?
Dodalna phena sual ngam viau a,
Zalenna pek dawna chiai kan ni zawk?

Kan hlauha leh tihkhaia chu amah maiin enge a nih?
Rampum tlawmna atan meuh zawng i ropui lo rua e,
Mahse i hming ringawtah pawh Zofate an chuai a,
Leng dang lakah erawh i hming a thang tlawm lua!

Tu Hraileng Nge I Nih - II

Luangliam Thawhhnihna!


Nizana mipa lepchiah ang maia ka rilru ka phawrh kha,
Lepchiah leh ngaihna awm tawh chuang lo chu,
I lakah hian nawhchizuar dawrtu ang maiin,
Hmangaihna hruia phuar beh chung siin at ka han so leh teh ang!

Tu hraileng nge i nih chiah teh reng tak tak le?
I chun leh zua ten Greek thawnthu iangin pathiante an pawlna atanga lo piang i ni zawk em?
I pianphung duhawmna hian lei mi mawina reng a an lohva,
I hmelte pawn pathiannu hmel an put tlat mai le?

I vanmi hringchan lei tlafual mawina hi,
Keia lei tawng an tih hian sawifiah tum lo se a fiah zawk ang,
Ka thinlung chhung hailang turin tawnghmang ka thiam lova,
Ka vei hrithla thiam lovin ka mal tuar ta ngawt ngawt anih hi!

Leilung mawitu duhawm mi ringhlel suh teh,
I laka ka nungchang hi ka hriatthiam phak i ring bik em ni?
A chhan ka hriatloh hi a chhan ka hriat phawt loh zawngin,
Chhanna pek tur chhan ka nei lo reng a ni!

Mi ringhlel dawn anih ngai chuan e, van arsi en duhawm,
Van khian a enna mi pe tawh lo se la,
He lei hian eitur chaw eitur mi pe tawh bawk hek suh se,
Hlimna ten mi hnuchhawnin, beidawnna chuan mi lo hmuak mawlh rawh se!

Land Reforms Act kan mamawh

India ramin Independent a hmuh hma zawng kha chuan India rama Ram tha zawng zawng tih theih deuh thawh te kha Landlords (khaw khat hruaitu/thuneitu) leh an chhungte ram an ni deuh vek a. Khatih laia Loneitute khan anmahni-in ram an nei lova, heng mihausa te ramah lo nei a inhlawhin an ei leh bar thawhchhuah tam tak te chu heng mihausa te hi an pe thin a, chuvang chuan an pute hlau reng rengin an hun an hmang thin a, an khawngaihthlak em em thin a ni. Mizoramah pawh khatih hunlai dinhmun kha a thleng chho mek zel a, chuvang chuan mimalin ram a neih theih chin zat kan ruatfel thuai anih loh chuan nakin lawkah kan buai dawn a, pumpelh theih anih lai hian pumpelhna kawng kan Sawrkar apiang te hian an ngaihtuah a ngai tawh tak zet zet a ni.

Aizawl mihausa tam tak te ram neih zat hi hriat sen rual a ni ta lo! Thingtlang leh hmun rem deuhah han kal ila, Aizawl mihausa ta an ni vek emaw tihtur a ni zo tawh! Zamindary System hi a takin tunah chuan kan tawng ta a ni. Zamindary System-ah chuan ram neitu chuan Sawrkar-ah chhiah a pe a, a ram erawh chu loneia eizawng leh mi dangte a enkawl tir a, chu ram atanga hlawkna zawng zawng tih theih deuh thaw chu an ta a ni mai a, an hnuaia an mi chhawrte erawh hlawh tlem an pe ve thin! He practice hi tihbo anih theihnan BOMBAY TENANCY AND AGRICULTURAL LANDS ACT, 1948 hman a ni ta hial a, he Act hi vawitam tak ennawn a lo ni tawh bawk a ni.

He Dan-ah hi chuan Landlords te rama hnathawka eizawngin a duh chuan chu a hnathawhna ram chu a leichhawng thei a, a duhlo anih chuan Sawrkarin chu ram chu a nei ang a, a mamawhtu hnenah a pe chhawng mai thin ang. Ram leina man tur chin pawh fel taka bithliah thlap a ni. He Dan hnuaiah hian miin a duh ang angin ram a leiin a tiral ngawt thiang lova, engkimah hriatpuitu tur Sawrkar mi ruat an awm ngei ngei tur a ni. He Dan hman anih avanga buaina liantham chhuak a awm lova, tha takin tun thleng khuan he Dan ang hian an la kal reng bawk. Hetiang ang Dan siam hi kan MLA ten an ti thei a, hmalakna neih an tum thawm pawh hriattur a awm anih kha!

Indo-Myanmar Border Trade leh khawchhak lam nena sumdawnna kawng inhawng mekah ringawt pawh hian Aizawl mihausa ten ram an lei nasa tawh lutuk! Border Trade awm tur hre thei riau an tihte hi dawt a ni lo reng reng. Hmasawnna emaw Compensation lak theihna a awm phawt chuan a hausa apiang pek belh an ni ta ringawt mai a. Inhmun lo ram nei ve, hausa si lo, pawisa mamawh si tan chuan vawilehkhata ram hralh a, pawisa hlawm neih mai kha thil awlsam tak anih avangin dem tur an ni lova, mi hausa te pawh dem tur an ni chuang lo! Mahse nakin lawkah harsatna kan la tawk dawn a, chutih hunah chuan Land Revolution a la chhuak ngei ngei dawn a, kan theih ang ang a lo invenlawk hi kan tih ngei ngei tur a ni.

Tun dinhmunah chuan India ramah hian Vai milian tumahin ram zau tak tak an nei thei tawhlo hrim hrim. Mi pakhatin ram zau tak tak a neih theih lohna turin State Sorkar ten Agricultural Land Celings an siam a, chumi aia zaua ram neih chu phal a ni tawhlo, nei lui an awm chuan dan angin an chungah hremna lekkawh theih a ni. Khawpui mi tan Thingtlangah ram neih theih a ni lova, chenna in tur erawh chu dil a phal anih chauhin an nei thei thung a ni. Kan tun dinhmunah hi chuan khawpui mi hausa a duh duhin thingtlangah ram zau pui pui an nei a, an duh duhna hmun an lei mai a, hemi titawp thei chu kan ram hruaitute hi an ni.

Lunglei khawpui Veng pawimawh lai taka in pakhat chu Aizawl mi hausa ta a ni. Assam type chhe em em tawh a ni a, chu in karchehtu in zawng zawngte chu sak that vek an ni tawh a, Aizawl pa in erawh chuan helai Veng titawptu, khawpui cheimawi tum pawha khawpui tihmelhemtu-ah a chang mek ta! Hepa hian helai inhmun hi mamawhna a neilo, mahse nakin lawkah to taka hralh turin dawhthei takin hun a nghak mai a, hepa ang hi District hrang hrangah an tam lutuk! Ram tha lai lai neitute hi han chhutchian chuan Officer lian zual an lo ni tlangpui bawk nen tupawh Sorkar se harsatna leh dodalna tawk lovin Land Reform a neih theih dawn loh! Ram hmangaih a, a chhunga chengte duhsaktu erawh chuan huai takin hma a la ngei ngei ang, chutiang mi chu kan Politician zingah an awm kan ring em?

       1959 Tibetan Uprising te, Cristero War te, Mau Mau Uprising te, The Stono Rebellion te, Peasants Revolt of 1381 etc te hi Ram avanga buaina chhuak an ni a, nunna tam tak channa a ni a, a rapthlak em em a ni. Pawisa nei tih avanga mipakhat lekin he ram zimte-ah hian ram a neih teuh kan phal zel dawn anih chuan kan hmabak chu heng Land Revolt ang hi a ni mai. Indona bak tawh tur kan nei reng reng dawn lo! Chuvang chuan Inthlan kan hnaih leh tawh a, Land Reformation kalpui tum leh Dan siam tum apiangte vote nachang kan hriat phawt chuan nakin lawkah kan lawm tlang ang a, Intluktlanna a takin kan hmu thei ang. Anih loh vaih chuan kan hmabak thim tawh hi a thim belhchhah zual tawlh tawlh thung ngei ang!

MZP Chhawlbuk Vrs Chakma

Tunhma, Shillong lama thiamzir kan beihve lai khan Chakma lam unaute nen Paying Guest kan luah ho thin a, khatih hunlaia ka thiante kha khawnge an awm zawh tak ang aw? Chakma nula ngei khan ka beng a verh pek a, St Anthony’s College kha beng ling vung chung khan ka rap nek anih kha maw le. Khang hunlai pawh khan keini ai mah khan thiante khan pawisa kha an ngah tlat thin a, kan zingah khan an tlangnel tak tak thei chiah thin lo fo khan ka hre thin a. Mahse chuti takin kan lo dawn thui lem lo bawk a, rilru zawng an luah chiah thin lo. Mahse tun hnu ka ngaihtuah chang hi chuan tum nei rana lehkhazir an ni tlata hriatna ka nei ta fova, chu chu tunhnai Issue-ah hian a lang tan ta in ka hria.

Barapansury rama Zofate Chhawlbuk, MZP ten sak an tum hi a chinchhuak hre mang lova, Chakma lo tan pawl kan awm leh nawk tawh mai a, zahthlakah ngai mawlh teh se. FCS&CA Department ram sahthlaka MZP te hnena petu hi Congress Sorkar a ni a, a hmun an pekna hi Mizoram a ni tih hre mawlh ang u khai! MZP ten hmalak an han tum ta tak tak a, By-Election Boycott meuh ngamin Chakma te hian kan ram chhunga Chhawlbuk sak min han dodal ta a ni a, mahni ram chhunga insak theihloh nei an awm ka hre ngai lovang chu maw? Chakma hi i la tan dawn fo anih chuan an zingah khuan pem thla ve law law la, nupui fanau zuk nei la, i tihtur dik tak i ti-ah kan ngai vek mai dawn che nia!

Tunhnaia NE Facebook Group thenkhata an thu post hi i lo zirchiang hmasa lawk teh ang. Chakma te hian India leh khawvel mithmuhah hian Non-Indian, khaw hmun nghet nei lo leh India ramah hian India phalna pawh ni lova lo pemlut ve ngawtah min chhuah mek a. An duh an makin kan nulate lah chu an han sawi bawrhbang a, keini lah chu kan ngawi vung vung si! Chakma te hian tun atangin khi sawichhiatna khi an tu leh fate bakah an zirlai mithiamte rilruah an tuh mek a, chu chu tam zawkin an thanhnan mek a, tak tak emaw an ti chhova, an huangtau sawt em em tih i hria ang u. Nakin lawkah chuan khawvela ram pakhatmah neilo Chakma te hian Mizoram, kan pi leh pu ten nunna chan hiala an lo humhim chhungah ngei hian ram an la rawn nei lovang tih sawi a har ta. UT lo petu chungah chuan Anchhia awm mawlh rawh se! 

Niminpiah lawk khan MZP te chuan Chhawlbuk sak chhunzawm tumin hma an la a, Chawngte C Lei bulah chuan Chakma te ngeiin MZP te lo kal duh suh u, in lo kal lui anih pawhin keini pawh nangni lo do turin kan inpeih e ti zawngin poster min lo tar khum leh ta! Thalai i nih chhung chuan awm mai mai suh la, he thu hian i Hnam Thinlung kha chawk harh mawlh rawh se. MZP hmalakna hi Pawl hmalakna ni mahse, Chakma tena min beih letna erawh a Hnam pum ang a ni tih pawh i thinlungah dai ngai suh se. Kei hian vawikhat chiah thuneihna nei ila, Zoramthanga ang ni lo hian sawi mai lovin Chakma Autonomous hi ka thiat khawp ang a, tlak phahin vawikhatmah thuneihna chang leh dawn tawh lo mah ila, ka thiat em em ang. Chu mai ni lovin, khua leh tui nihna pawh hi ka lakah chuan an beisei ngam ngai bawk hek lovang! Vote phei chu vawikhatmah an thlak ngai tawh lovang a, India hian a rawn chhan anih phawt chuan sawi tur ka nei ve em em bawk ang! 

A hnuaia tarlan hi han thlir vang vang la, mikhual kut atanga kan tawrh hi a nasa ta mah mah in tih ve ngei ka ting.
* Kum 1966 khan Neihlianthanga, Pakhama, Lalkima, Sangneihkima, Thatleisanga te chin hriat lohin an bo a, hemi kum hian Sangtlirha chu kahhlum a ni bawk.

* Kum 1998 ah Tawnzauva, Ronghakthanga leh H.Lalfakzuala te sawisak rawn an ni a, Hemi kum vek hian K.Vanlalhruaia thi a chhar a lo ni tawh bawk.
* Kum 1999 ah F.Vanlalrema sawisak rawn a nih hnuah vawk zawn angin an thei anih chu!
* Kum 2003 ah Saithangpuia thi a chhar a ni.
* Kum 2008 ah Vanlalhmangaiha, Lalnunzauva te, Laltanpuia leh Lalhmangaihzuala ten sawisak rawn tuarin, Lallianbula sah hlum a lo ni tawh bawk.
* Kum 2009 ah Lalnunhluna leh Laldinmawia ten sawisak rawn an lo tuar tawh bawka. Hemi kum vek hian Teddy Lalrinsanga Bike chuang lai a ban vuak tliah sak a ni bawk. Baptist School (BBS) hal a lo ni tawh bawk.
* Kum 2010 ah Raphael Lalrinngama leh Lalduhliana ten sawisak rawn an tuar toh bawk.
* Kum 2012 ah PC Vanlalpeka sawisak rawn a lo ni tawh bawka. Lalrammuana sawisak hlum ani bok! (Source : Chawngte Group YMA Resolution)

A tul anih chuan Chawngte leh Borapansuri pan turin i rilru siam fel la, a tul anih chuan thisen chhuak khawpa che chhuak tur pawhin pen ngam ang che. Tun huna kan tih loh chuan engtik hunah nge kan tih chuang ang? 

Ram leh Hnam Humhalh Tur Kan Ni

Hmanah zawng Pipute khan luchhum banchhum huama ram chhanin an fehchhuak kan ti a, kan ngaisang viau thin. Mizoram hi kan piputen ram ruak, tuma ta la ni lo, ral leh sahrang kara an zuk hlawhchhuah a ni a. British lamin India ram chhunga an rinluh tak mai, chutiang tak a lo nih theih nana Ram Hruaitu hmasa ten hma an lo lak avanga  Indian ni ta mai kan ni a, khawvel danah Indian ni mah ila, hmaifang leh nungchangah zawng Indian kan ni kumkhua dawn chuang lo! 

Rambuai avanga kan tawrhna zozai hre reng chunga tun kum engemawti kalta atanga Chhak leh Thlang, Chhim leh Hmar atanga neksawrna kan tawh leh chuti chung si a, Mizo mipui kan phun chang chang leh kan Ram Hruaitu, dawhkan atanga ram chhan tum mi dawihzep kan neih avanga Chakma unau, khawvela ram neih sawitur pakhatmah nei lo leh vaiho tena min han ngam tak em em dan en hian rilru a awm hle hle thei lo anih hi maw le! 

Ramri chungchang avanga Indona lo chhuak thin chhiar tur tamzia hi kan ngaihtuah ngai em? Khawvel History hi Indona-a khat, pitar putar ten mittui sur hnuaia an hril nawn thin, thihna aia hnehtu chanchin sawimawina a ni tih kan hria em? Chutiang taka rilru natna leh tawrhna lo thlen chhan hring chhuaktu chu Ram leh Hnam chhana Indona, ram zauh duh avang leh awptu zawk nih duhna avanga lo chhuak a ni a sin! Tunlai khawvelah pawh hei hi a takin kan hmu reng a, nitin kan chhiar a, ram leh hnam dang chunga thuneihna chan tum avanga indona hian tawpintai a nei ngai lovang! 

Tunlai khawvelah chuan thiamna leh mihring chanvo dik chhuanlama hmanga inrunna kan tawng mek a, hmanlai angin thisen chhuahna thleng lo mahse, hmanlai ai chuan hnehna chan tunah chuan a awlsam ta! Media kaltlangin indona kan hmachhawn mek a, Human Rights hmachhuanin run kan tawk mek anih hi. Hetiang pawh hrethiam lo leh hrethiam duhlo, thut hmuna inti lal leh huaisen em em, mahni mipuite thawhchhuahsa kaltlanga intih milen nana tawngkam duhtuilo fahran hruaitu kan nei hi eng kan ti zo ta nge, Mizo Tlangvalte u, ngaihtuah chiang rawh u! 

Cachar phaia kan ramri chu tun thleng pawha sawifel thei ram hruaitu kan la nei lo, an dawih vang leh an ngaih pawimawh loh vang a ni. Chakma ten Aoutonomous an lo neih ve ngawt dan a chinchhuak a chhui a, siamthat hna thawk ngam leh tum pakhatmah hruaitu kan la nei lo, an pumpui chiah an ngaihtuah vang leh an dawihzep luat vang a ni! Engmaw an dawihzep chhan chu? Ram hruai hi damchhung hna emaw an tih tlat vang a ni. Ram hruai hna hi tarsen lel thlenga thawh tur emaw ti hlir Party hruaitu leh tarsen hruaitu zui awm tawk leka in ngai, thalaite khawvel tia iak iak si Party member, ram hruai tak tak aia pute hnungzui kawnga hlawkna chauh tel tum awmkhawmte vang a ni bawk. Ram hruai hi hausakna leh eizawnna a ni lo!

Kan ramri chungchangah hian sawifelna dawhkan kil ta ila, kan ram chan hi nasa takin a tlem dawn a ni ti hawi zawnga hma la ngam lo hruaitute khan kan pi leh pute leh British ten inremna ramri an kham kha hre reng chungin an hai lui tlat a, kan ram chhungah ngei sikul an rawn din pawhin engmah an sawi ngam lo mek anih hi! Kan ram chhung ngeia kan kuthnathawk ten makchhiat an tawh lai pawn tlai khawhnuah huai takin kan thawkchhuak ve ngam tawk a ni lovem ni? Hei hi maw ram leh hnam kan humhalh a, kan hmangaih dan tur ni ngai? Thangthar lo la awm turte tana huaisenna hnutchhiah kan tumdanah hian kei chuan lungawi mai har ka ti thlawt a ni! 

Chumi rual chuan mikhual huangtau Chakma ho avang liau luain MZP te chuan Chhawlbuk sak kawngah mahni ramchhung ngeiah harsatna an han tawk chho leh a, chu pawh chuan mipui min la kai harh zo chuang lova, a hming a mawiin Zofate Humhalh thupuia nei chuan Thuchhuah siam a duhtawk leh ngawt tawh anih kha! Thuchhuah siam hi ngati nge kan uar em em a, a taka chet erawh kan harsat em em lawi si tih hi ngaihtuahna kil khatah a riak reng a, a chhan awm erawh chu rin hriat a theih mai awm e. Kristian kan ni tih hi Kristian chuan a ram a humhalh thin tih hre zui ni ta ila chuan kan dazat lutuk pawh a tireh mahna. Israel kan ngaihsanna zawng pawh hian ram humhalh an tihnatzia ngaisang tel ni ila, anni pawh an lawm ta ve ang! 

Kan dawihzep vang leh thut hmun atanga engkim chinfel theih emaw kan tih vang ni berin a lang a, a sawt loh zia erawh thu kan chhuah apiangin kan chiang tawlh tawlh si! Chakma ramah Chhawlbuk sak te kan han ti ta dah a! Kan rama inthlan an han boycot ngam ta mai te hi a huaisar thlak lu lovem ni? Chakma hian khawvelah ram pakhatmah an nei lova, Mizoram hi an ram a ni ngai dawn lo, keini rual kan la thawk ve tek tek chhung chuan! Aw ka ti! Vawikhat chauh tal thuneihna han nei ni ila, MNF leh Congress ten a thu pawha Aoutonomous an thiah ngam loh hi ka va han thiat dawn chiang tak em! Tlak vang vang na tur pawh ni sela, Dan hmachhuanin an Vote ngei pawh hi paihsak dan ka zawng mawlh ang! Dawhkan kilpui lek phei chu hetianga min run chhung chuan ka thei ngai lovang! 

Chakma te hian tunah hian nasa takin min run a, kan khumlaizawl ngeiah pawh mutna hmun tha tha kan pe mek tih kan hria em? India ram leh NE Media-ah te chuan keini Mizote hi European Gene nei, engtin tin emaw India rama diklo taka rawn awm ve ngawt, hnawhchhuah a, kan awmna ram lama hawtir tur ang zawngin thu an chhuah a, Media kaltlangin Indo an puang mek anih hi kan hrethiam thei ngai dawn na nge maw? Khawiah nge Saptawng inti thiam rualho an awm zawh tak a, India ramah mikhual cheta an la chet reng ni? Indona hmuna cheng nih in hre lova lo la muthlu mek tan chuan harh a va hun tawh tak em!  

Kan hmeichhiate lah chu an duh an maka an khawih theih angin an la han chhuah ta dah a, chuti chung chuan kan la ngawi ta reng a, mi dawihzep chu kan va ni chiang em! An fate, an tute hnena an thuchah chu khi khi a ni a, chu chu an lehkhathiam rualte hian an chawinung mek a, chu ngaihdan chu an thanhnan tawh avangin hetiang tak hian kan chungah rilru chhia an pu ngam tawh mek anih hi! Khawnge kan Media te hi an awm tak reng chu le? Media kaltlanga Ram leh Hnam chhan hi an hna a ni tih hre thar nawn mawlh teh se! Tuikuk Issue-ah pawh kan la buai dawn chauh a, chuvang chuan hna hmasa thawh hmasak a, a hnuhnungte tana entawn tur hnutchhiah hmasak hian kan hmalakna kawngah kawngro nasa tak a su dawn tih i hre mawlh ang u! 

๐‹๐ข๐ญ๐ž๐ซ๐š๐ญ๐ฎ๐ซ๐ž-๐š๐ก ๐†๐ซ๐š๐ฆ๐ฆ๐š๐ซ ๐š ๐ฉ๐š๐ฐ๐ข๐ฆ๐š๐ฐ๐ก ๐ž๐ฆ ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglรชng thei, lunghnรปr ลฃ hin, thinrim ลฃ hin, lawma nui ลฃ hin etc...