𝐏𝐨𝐞𝐭𝐫𝐲 𝐅𝐨𝐫𝐦 𝐋𝐚𝐧𝐠𝐬𝐚𝐫 𝐙𝐮𝐚𝐥𝐭𝐞

 
 
            Thiam bik vang ni hauh lovin, ţhahnemngaihna luangliam avang zawkin mi tam takin an lo ziah del dul tawh hnu kha, tlai khawhnuah kan han tarlang ve dâwn a ni a. Chuvangin, thu ziak kan chhiarna rilru pawh thianghlim thei se a lawmawm ngawt ang. 

            Tun hnaiah nasa takin hla hril (poetry) huangah hma kan sawn a. Hla hril hlang awmna lehkhabute pawh a chhuak ta ur ur a nih hi. Chutih mêk laiin, kan thlen chinah hmasawnna tur a la tamin, kan hla hril phuahte hi kalhmang nei lem lo, kalhmang nei chhunte pawh tlânglawn tak tak hlir an la nih miau avangin, hma kan sawn belh zel a ngai niin alang. 

            Chutiang dinhmuna kan la din miau avangin, phâk ang tâwkin lehkhabu leh mi thu leh hla ka han bih kual ta a. Tichuan, thiam ang angin saphovina hla hril an phuahna form hrang hrangte ka han tarlang ta a ni e.

 Acrostic - Tlar tina thubulte’na thuchah emaw hming emaw tarlanna ang hi a ni a. Edgar Allan Poe-a siam A Valentine ang hi a ni a, syllable leh rhyme hman a ngai lem lo. Zakaria-a’n Tharbawihi puala a phuah hi lo tarlang ta ila.

 THARBAWIHI

 T- hliah loh sakhmelṭha,
H-ringnun ti mawitu chu.
A-lo ni, Phaizawl lily,
R-am tuktinpar-i.
B-eisei fuankhawmna,
Aw-mhar dawn ti seitu.
I- ni e, Rose pârmawi,
H-ling zinga vul ṭhin chu;
I- mawi e, i mawi ber e.
 
Ballad - Ballad hi Mizote chuan kan nei tam lo hle a. Hei hian hmabak kan la ngahzia, thu leh hla khawvela kan chim chin la san lohzia a tarlang kan ti thei awm e. Thawnthu emaw hmanlai thil hmingthang tak tak behchhana  siam, thawnthu hla tawi kan tih ang, thunawn neia siam ţhin a ni. Ballad Stanza abcb emaw abab hmangin an phuah tlangpui. Border Ballad by Sir Walter Scott te hi a pui riau!
 
Awmlai a hrâng Liando rûna’n,
A zua awmlai a vei;
A thai leh hrai ti riang tura’n,
Awmlai ţiahţâng a bei........................tiin hetiang ang hian châng 20-30 phuah a ni ţhin.
 
Ballad hi chi hrang hrang a awm leh a, chungte chu - Broadsheet Ballads, Folk Ballads, Literary Ballads, Opera Ballads, Jazz Ballads te an ni.
 
Ballade - Châng thum nei hla, tlar 7, 8 emaw 10 a sei a siam, châng tawpna berin tlar 4 emaw 5 emaw a neih ang hi a ni a. Châng tin tlar tawp ber hi thunawn ngaiin an siam ţhin.
 
Blank Verse - Mi tam takin Free Verse nena kan ngaih pawlh ţhin a ni. Iambic pentameter a siam anih avangin tlar tin hi Syllable 10 a ni tur a ni a, metrical verse a phuah a ni bawk. Entirna ţha tak chu  Alfred Tennyson's "Ulysses" te hi a ni awm e. Hman a nuam a, dipdaltu em em a nei lo.
 
Aw! Nipui vanglaia hmangaihna hian,
Thal laia khawchin danglam reng ţhin chu;
A iang zo ngei hian ka hre si a maw!
 
Thal romei tlang tin bawm paw chiai chiai te,
Chhemdam thli-in an chhem kian zawh meuh a;
Chimtu awm lova Ni a tarlan hi!
 
A duhawmna tinreng infawkkhawm te,
A mawinate nen Hmangaihna Thianghlim;
Pengte atanga siam chhuah an ni si!
 
Burlesque - Subject serious tak, fiamthu hmanga chhaih kualna lam hawi hla a ni a, E. E. Cummings "O Distinct" tiha nula hmeltha a tih a sawi elna ang hi a ni e.
 
Canzone - Medieval hun laia Italy rama an siam ţhin a ni a, châng 5 emaw châng 6 emaw neia siam a ni ţhin. A châng tawp ber erawh tlar an ti tlem bik ţhin. WITHOUT ANABEL'S SMILE by Andrew Crisci hi a mawi khawp mai.
 
Carpe diem - Latin tawng a ni a, vawiin hman dan chungchâng bik hmanga hla siam a ni. A rhyme hi aaab tlar tinah hman a ni ţhin. Sooner or Later by Clayborn Todd hi a nalh khawp mai.
 
Cinquain - Tlar 5 nei, tlar khatna thu hlawm khat, tlar hnihna thu hlawm hnih tlar khatna thupui sawi fiahna, tlar thumna, thu hlawm thum, tlar hnihna sawi fiahna, tlar lina chuan thu hlawm li neiin tlar ngana chuan tlar khatna thu a tarlang leh ţhin.

 
Classicism - Greek leh Roman Art kaihhnawih hmanga mihring hmêlthatna, mawina leh duhawmna puanchhuahna a ni.
 
In these deep solitudes and awful cells,
Where heav'nly-pensive contemplation dwells,
And ever-musing melancholy reigns;
What means this tumult in a vestal's veins?
Why rove my thoughts beyond this last retreat?
Why feels my heart its long-forgotten heat?
 
Couplet - Tlar hnih a ni a, rhyme leh ryme loh theih a ni.
 
Mi derthawng leh mi chak lo tak mi chuan,
Inhliahkhuh nân phuba lak a nuam ţhin.
 
Nuih hian vanram tlafual min chentir a,
Thlaler hmuna tuihna a ni si.
 
Dramatic Monologue - Hmanni khân pakhat chu group-ah hian ka post tawh. Mi pahnih emaw pathum emaw an lang ţhin a, pakhatin thu a sawi a, midangin an lo ngaithlain an lo chhang ţhin.
 
Terza Rima - Italy rama piang, châng khata tlar thum zel awm, tlar khatna leh thumna rhyme ang hi a ni.
 
Chhingmit keu i hlimthla thlirtu vanga,
Hmangaihna awpkeua awm a ni lo;
Vawitam hmuh sual neih hmang a ni si a!
 
Hriatna beng, i anka ngainatu vanga,
Hmangaihna chawm thaua awm a ni lo;
Hriatna kumhlun pai a ni si lo va!
 
Ka ţhinlung zawk hian a lungten ţhinte kha,
Thlema awmin nang awi turin min ko;
Hripui veinaa ka lawmna awm kha!
 
Stanza Form hrang hrang : Hla châng kan han tih mai hi Stanza chu a ni a. Hla châng nei mumal hi chu thlir a nuam a, a mawi pawh a mawi bik a ni.
 
Ottava Rhyma/Rima – Sir Thomas Wyatt an kum zabi 16 na lai vela a chin chhuah a ni a. Châng khata hla tlar 8 awm, iambic pentametre hmanga phuah ţhin a ni. Chumi awmzia chu tlar tin hi lambi 10 zel tihna. Tlar 1-3-5 an in rhyme a, tlar 2-4-6 an in rhyme bawk ţhin. Rhyme scheme chu abababcc a ni e.
 
PB Shelly The witch of Atlas, Keats Pot of Basil en rawh.
 
Chaucerian Stanza/Rhyme Royal – Hming pahnih nei mah se Father of English Poetry Chaucer-a hming chhala phuah a ni. He stanza-ah hian châng khatah tlar 7 zel an awm a, Iambic Pentametre hman a ni. Rhyme scheme chu ababbcc a ni e.
The Rape of Lucrece by Shakespeare en rawh.

Spencerian Stanza– He Stanza-ah hi chuan châng khatah tlar 9 a keng a, a hmasa tlar 8 te hi Iambic Pentametre (Lambi 10) hmanga rem an ni a, tlar 9 na erawhin lambi 12 a nei bik tur a ni. Rhyme scheme chu ababbcbcc a ni a, mi thiam chungchuang lo chuan he Stanza Form hmang hian hla chhenfakawm an siam ngai meuh lo!
 
Spencer Faerie Queen en rawh.
 
Quatrain – Hla châng khata tlar 4 awm a ni a, iambic hmanga phuah an ni leh a, abab rhyme a hmang! A lambi zat erawh chu bituk chiah a awm lem lo. Hei chu a nawlpuiin kan hriat kha.


Sonnet–Sonneto tih thumual Greek tawnga lak hi Ri tihna mai a ni e. Hla tlar 14 nei, thenzawm dan erawh hrang nuaih mai chauh a ni e.
 
Shakespearean Sonnet – Pu-a sonnet hi tlar li (quatrain) pahnih leh tlar hnih (couplet) pakhat a ni a. Rhyme scheme hi abab cdcd efef gg a ni.
 
Ka Sonnet
 
Ka Hmangaihna che hi Tuipui ni se,
Leilung reng hmuh tur a awm tawh lovang;
Ka hmangaihna che hi Thaler ni se,
Vaivut bak hmuh tur i nei tawh lovang!
 
Infawhna hi ruahmal far ang ni se,
Ruah baw hawk i hnenah ka surtir ang;
Inkuahna hi mitkhapkar ang ni se,
Darkar tam i hnenah ka rawn tir ang!
 
Ka hmangaihna che hi Arsi ni se,
Zantin Chawngmawii iang a eng zual ang;
Ka hmangaihna che hian thla nei ni se,
Thlawk chungin ka invawrh sang tual tual ang!

Hmangaihna kan tih hi mihring ni se,
I hnenah keimah ka rawn kal ang e!

Italian/Petrarchan Sonnet – He hla tlar 14 hi tlar 8-Octave leh tlar 6-Sestet a then a ni a. Octave bik rhyme hi abba abba a ni a, Sestet erawh cdedce, cdecde emaw cdcdcd a rem a ni ţhin.
 
Spencerian Sonnet – Kan tarlan tak pahnih ti danglam a, form thar siamtu hming chawia an phuah hi a rhyme scheme chu abab bcbc cdcd ee a rawn hmang thung mai a ni e.
 
Prosody – Hla kan siam a, rimawi a chan theihnan a pawimawh em em chu Prosody hrang hrang te hi an ni, tawite tein I lo bih thuak teh ang.
 
Metre – Mizo tawnga har tak mai hi chi hrang hrang a awm a. Hla a rhythm kan tih, ri fawn hi metre chu a ni mai e.
 
I)Iambic–Hla kan han siam ta a, foot khata lamrik hnih kan han tithe chu rihniam stress loh lam khat leh risang, stress khat te an ni tur a ni. Tuanna kan han tih hi lam hnih a ni a, tuan chu rihniam niin na chu risang…………chhuahtlang chu lam hnih a ni a, chhuah chu lam hniam niin tlang chu lam sang….kan hrethiam mai em aw?
 
Tlar khata feet 5 a awm chuan Iambic pentameter, feet 4 awm chuan tetrameter, feet hnih dimetre, feet 3 trimetre, feet 8 octametre an ni chho ta zel a ni.
 
A bak sawi ka tum lem lo. Metre hi dik taka hman a har a, hla flow tha tak tak kan phuah theih tho avang hian metre hi chuan min phuar em em lo mahse pawi ka ti lem lo.
 
Rhyme – Ri-inpawl/Ri-inrem kan han tih mai hi chi hrang hrang a awm leh a.
 
End Rhyme – Hla tlar tawpna thumalte ri inang, hla phuahtu tam ber ten an hman tlanglawn em em a ni.
 
Hmangaihna kan tih hi mihring ni se,
I hnenah keimah ka rawn kal ang e!
 
Heta ka han sawizau duh chu Saptawngah chuan commits leh befits in rhyme dan ang chi, English sonnet, a bik takin Shakespeare-an a hman ţhinah hian a ni. Commits chu lam hnih a ni a, Befits pawh………a lam hnihna fits in rhyme chu end rhyme a ni ta a ni.
 
Zotawnga chângin tih leh hmangin tih pawh hi a in rhyme ta a lo ni e.
 
Internal/Medial Rhyme – Hla tlar khat chhûnga thumal lamrik in ang awm ţhin hi a ni.
Hnukpui chahna tahna ruamah – han tiha chahna leh tahna in rhyme ang hi.
Beginning Rhyme – Hla tlar bula thumal in rhyme ang hi a ni.
 
Thlawn lovin nang nen leng ila,
Dawn lungruk biahzai mi hlan rawh……………..tiha thlawn leh dawn ang chi hi.
 
Eye/Vision Rhyme – En thuaka in ang em em, rhyme hauh si lo an awm thei. Wind tih leh Bind han tithe hi in ang tak, rhyme hauh si lo an ni. Chak (strong) leh chak (eager) han tih ang chi hi Eye Rhyme chu a ni e.
 
Single rhyme thliak leh tliak tithe an awm a, double rhyme lungngui leh lungvui an awm bawk a. Triple rhyme sa tin an hnawl tih leh iangin an zawl tihte a awm a, Perfect rhyme chungtlâk leh chungtlâk thlengin an awm bawk.