Zirna kan sawp chhe zo dawn

            Kum 2011 emaw aţang khan CCE zirna kalpui niin tun kum hi CCE hman a nih aţanga zirlaite hmasawn dan HSLC leh HSSLC kan hriat theih hun chiah a lo ni ta a. He CCE zirlaibu buatsaihna a tel ve Prof Lianzela ngeiin Vanglaini lamah kum dang zawng aia English leh SS subj bika fail an tam thu a rawn tlangaupui ta a ni.

            CCE zirna kalphung hi a ţha thlawt a, hman theih hun pawh a nghahhlelhawm hle. Mahse, tun dinhmunah chuan kan la zo mawlh lo a ni. A bik takin thingtlang leh khawpuia sawrkar sikulte hian an zo lo zual a. Tunah hian we leh us, they leh them, she leh her tih awmzia leh hman dan pawh thiam lo pawl 10 zirlai an tam lutuk! I ti duh e! HSS zingah pawh an tamzia an zirtirtute’n an sawi tak deuh deuh hi!

            Chu mai a ni lo, sentence construction pangngai, Subject, Verb leh Object hmanga English ziak thiam miah lo pawl 10 mai pawh ni lo BA thlenga an awm ta hi CCE vang a ni. He zirtirna hnuaiah hian Grammar mausama awmin mumal taka zirtirna pakhatmah an dawng lo ti ila kan sawi sual hauh lovang. A manganthlakzia aupuitu he lam kaihhnawih mi thiam kan nei lo lehzel hi a ni vanduaithlak ni!

            Tawite tein pawl tinah Grammar zirtirna an kalpui a. Chhumbung tak takin naupang zirtirna pêk an han ni ta a. Pawl 5 kha Mizo ţawng veka zirtir an han ni a, pawl 6 an kaiin English-in engkim an han zirtir ta thut hi a manganthlak êm êm mai a ni. Tin, mi thiam rual kalkhawm lehkhabu duan hi a laktlak hlawl loh! Ram hruaitu mawl lutukin sum siamna bak ngaihtuah lo hnen aţanga thurawn a lak ni ngei tur hmanga kan zirna kan sawp chhiat dan hi a rapthlak lutuk!

            HS leh HSS lamah hian Tense awmzia pawh hre lo an tam mai. HS zirtirtu pakhat chuan, ‘Pawl 10 zirlaiin sapţawnga hmun a sawi thiam lo leh zirtir a han ngai ta mai hi a mak lutuk a. Naupang kha ka khawngaih ta êm êm mai a ni’ tiin min hrilh a. HS naupang zingah, naktukah sikul ka kal dawn, tlaiah ka nu nen kan bazar dawn etc tih ang mai mai ziak thiam lo an awm theih pawh ka ring ngai lo kha a ni a!

            Mahse, HS chu sawi loh, HSS zirlai zingah pawh hetiang ziak thiam lo an awm thu an zirtirtute’n an han sawi zet hi chu a manganthlak tih loh rual a ni lo. Pawl 1 lama an English zirlaibute ang hi Pre-school lama zir tur chi vek a han ni ţan nghal pang mai a! HS naupangte hi sum, divide, multiply, minus tih mai mai thiam lo rual an nih tawh loh laiin an thiam lo hle si!

            Tin, an zirlaibuah hian thawnthu ho lam tak tak, mi puitlinga incherchhuahna tur hmanrua a awm meuh lo! A vai em em a, thawnthu ho tak tak an zirtir kual mai mai a. Chu zawng aia pawi ta chu Mizo an thiam lo lutuk mai hi a ni! Sapţawng thiam tur chuan Zoţawng thiam a ngai a. Chu chu kan han mausam ta hmak mai a nia! Elementary zirtirna atân chuan pianpui ţawng ngei hman hi a ţha tiin zirbingmite’n an sawi lawm lawm laiin keini chuan English-a zir hi changkannaah kan ngai a ni si! Khawi lama World Class Education thlen chu hnai lo tak a ni.

            Nun dan mawi inzirtirna awm hlawl lote hi a pawi ngawih ngawih a. Mizo anga vantlang nun kaihhnawih hriatna nei miah lova naupang kan chhuahte hi a pawi vawng vawng a nih hi! Zirtirtu lamin a bu chhûng an nal ţan dawn ek ek tihah zirlai thlak chhen a han nite hi sum siamna bak a ni lo tih hi a chiang em em mai a ni. Middle sikul lamah hian zirlai naupangte thatchhiat kan zirtir a ni ta ber a. Eng ang pawhin an zirlai ngaihtuah lovin thiam lo eng ang mah se, an fail theih miau loh avangin hei ngawt pawh hian character a siam chhe zo mek a nih hi!

            An zirlaibua zawhna awm reng reng hi google han hmang ila, zuk awm deuh vek zel a! Hei hi maw mi thiam kut chhuak? A teuh lo lutuk! Delhi tlanga vai naupang zirlaibu a mi an han copy thla tawp tawp mai a nia! MA/BA quality lo tak tak kan ngah takziate han hmuh hian ngaihtuah a thui vawng vawng mai a nih hi. Tuna zirna kalphungah chuan Primary hian Middle tân harsatna thlenin Middle chu HS tân lungngaihna mai niin HS lah HSS tân ţah tichhuak an ni ta mek a nih hi.

            |ul miah lovin sikul timing kan han thlakte hi a mak a ni! Education, sum siam nâna hmang duh khawpa mawl politician kaihhruaina hnuaiah hian kan hmabak a êng lo takzet a. Vai culture hmanga kan naute nunchan kan zir chhohtir chhûng chuan hmabak êng tak kan nei ngai dawn lo a ni. Zirtirtu leh naupang pawhin an nin ngawih ngawih an zirlai kan zirtir chhûng chuan ţhangthar laktlak loh tak tak hlir kan hring chhuak zawih zawih mai dawn a lo ni e.

            Ram innghahna hnùk chu zirna hi a ni. Chu chu Education Minister hian a hre lo a ni pèk ang! Hria ni se, zirchianna a kalpui tawh tur a ni! Nu leh pate u, in fate kha bihchiang rawh u. Nungchang mawi reng reng hre lo, tirh kal theih loh, phut nei lova thiltih tumna nei lo, Mizo zia reng reng hre lo, thiamna tak tak nei hauh lova by-heart hmanga mark sâng tak tak hmu mai mai an nih tak hlawm hi! IAS kan tling lo tihte hi sawi sawi chi pawh a ni lo. Kan Education hian a zo hlawl lova ni zawk. Mi bik tlem tê tân lo chuan IAS hi nih mai mai rual a ni tawh lo, kan lehkha thiam dan hi a mawlmangin a chhuanawm loh lulai êm a lo ni.

            SCERT lam chuan an pisa lama lenga heng thilte hi a dik lohzia sawipuiah min sawm a! An duh phawt chuan khawpui leh thingtlanga sawrkar sikulah hian kâr khat chiah zirchianna neiin anmahni ngei hi kal zawk rawh se. Kei pawhin a taka ka hmuh hi anni mi thiam zawkte chuan an zuk hmu fiah nghal mai ang! Chuti khawp chuan a ni, he CCE hian kan naupangte hi an nungchang leh thiamna a sawp chhiat tak ni! MZP lamin zirtirtu inkhairual lo kan buaipui dawn an han ti hnuhnawhte hi a nuihzatthlak piahah a lungchhiatthlak a nih hi! CCE kan la zawh lohzia pawh hre lo zirlai pawl neih hi a tha natthlak deuh chu a ni!

            He thil pawimawhzia hi bih tlang thiam ang u khai. Kan zavaia nun nghawng leh ram hnuk khawih a nih miau avangin a solution kan ngaihtuah tlan a hun tak meuh meuh a ni. A nih loh vaih chuan nakin lawkah laktlak loh sa nak alaiin laktlak hlawl loh zirlai kan nei tam tulh tulh mai dawn tih hi ka hming ka hriat chian tlukin ka sawi ngam a ni. Nu leh pate u, in fate hmabak hi a êng mawlh lo tih in hriat duh chuan anmahni kha chhin rawh u. Zirna hi a thei fate chauh ta a ni lo, sawrkar sikula harsa taka kalte ta pawh a ni ve bawk a. Aizawl chauh hi Mizoram a ni lo ang bawkin Aizawl naupangte chauh hi zirlai an ni lo tih i hre teh ang u.