Friday, October 22, 2021

𝑻𝒉𝒂𝒏𝒈𝒛𝒊𝒌𝒑𝒖𝒊𝒂 𝒍𝒆𝒉 𝑴𝒊𝒛𝒐 𝑮𝒓𝒂𝒎𝒎𝒂𝒓-𝒂 𝒕𝒉𝒖 𝒊𝒏𝒄𝒉𝒖𝒉!

            Thu leh hla khawvela ziaktu ropui ber tia chhal ngam William Shakespeare-a khan, a dam laiin he nihna nen hian sawizawm a la ni ngai ang tih reng a hre phak bik lo. Mahse, kum 1630 chhovah Ben Jonson-a lo langin, “Ziaktu tam tak chuan Shakespeare-a khan a kutchhuak tlar tinah sawisel kai thu leh hla pakhatmah a nei miah lo kha a ropuina a ni, an ti ţhin. Kei chuan, ‘Duh leh tlar sâng chuang pawh ziah dik loh lo nei ang hmiang’ tia ka chhanna chu, amah tihhmingchhiatnaah an ngai ţhin” tiin, Shakespeare-a kha a rawn faksel (Critic) chho ta a.

Eng nge Shakespeare-a kutchhuak fel lo laite chu? A lemchan kan en chuan, more strong, more strange, more sweet, tihte kan hmu hnem hle! Comparative Degree sawinaah hian adjective thumalah chuan stronger, stranger, sweeter tihte hman tur a ni tlat. Who leh whom a hman danah ringawt pawh mit tikham tak tak hmuh tur a awm nual a. King Lear kan en chuan, “Who wouldst thou serve?” tih te, “To who, my lord?” tih te kan hmu nulh nulh ang. Antony & Cleopatra kan en pawhin, “Who does he accuse?” a tih nulh nulh hi! Shakespeare-a hunah English Grammar mumal a la awm miau lo tlat!

Samuel Jonson-a pawhin, “Vawi tam tak tihsual a nei ţhin. A lemchanah, 'Caesar, thou dost me wrong.' tia an sawi, 'Caesar did never wrong but with just cause;' tia a han chhantirte hi a nuihzatthlak hle. Mahse, Shakespeare-a kha zawng hunbi hnuaia mi ni lovin, khawvel dam chhûng daih a ni zawk si a” tia a kutchhuah a chinsak aţang te, John Milton-a’n ‘An Epitaph on the admirable Dramaticke Poet, W.Shakespeare’ a tihchhuaha ‘On Shakespeare’ hla hril a phuah aţang te, Thomas Rymer-a’n nâ taka a lemchan ziah ‘Othello’ a chin pawrsak leh mi tam tak fakselna aţangte’n Shakespeare-a tak kan hmu chauh a nih hi.  

JF Laldailova'n Zarmami hnenah, 'Kan ramah hian bomb ka la thlak dawn alawm...' tia JF-a Love Letter lehkhabu kaltlanga lehkha a ziah ang takin, 70's chhovah Baibul lehlin dan leh Zosapthara sulhnua grammar dik tawk lo dan a han lipse zet kha chu, mupuia ralsai a tawk hnäng awl awl mai a nih kha! Kha tih hun lai kha Mizo thu leh hlain a tawn sân lai tak pakhat, Criticism huangah pawh hun ropui lai ber pakhat tih loh theih a ni lo. Mizo zingah lehkhabu sual chhuak ve thei mai an tam sawt hle a, a lawmawm. Criticism thiltihtheihna erawh hmuh tur a awm meuh thung lo! 

Mafa-a’n JF-a min han thlirtir tak tak mai a, JF-a sulhnu la bih ngai miah lote pawhin Mizo thu leh hla huangah na ná nâ chuan JF-a kha a chungnung ber zingah an ngai hmak mai a nih hi! Zarmami hnena a lehkhathawn mi tam takin an chhiar tawh laiin, sap ţawng a thiamzia zir thiam lo pawhin, Limerick (infiamna hla hril) phuah a hnehsawhzia leh kawng dang danga Mafa-a’n min hmuhtir vang ringawtte khan, JF-a kha sap ţawng thiam chungchuangah an ngai hmiah thei a nih kha. Tun hma lama Mizo thu leh hla (Literature) tihausatu ber pakhat chu, thu leh hla inchuh vanga inhnialna lo piang ţhin kha a ni.

Hla phuahtu dik zawk nia hriat vanga thu inchuh te, mimal anga thu inchuhnate khan, thu leh hla huangah mi tam tak a hruai luh phah ţhin. Revd Chuauţhuama leh PC Biaksiama te thu inchuh angte kha a ngaihnawm ţhin teh e! Kum zabi 20-naah erawh thu inchuh thawm lian tham a awm meuh lo a ni ber. Thu leh Hla Monthly lamah chhiar tur a awm zeuh zeuh chauh a. Mahse, nikum khan PC Thangzikpuia'n Grammar Bu a han tichhuak ta thut mai a! Kum 1921 khan FJ Sandy-a’n Lushai Double Adverb, Grammar bu hmasa ber tichhuak a.

Mizo irawm Grammar lehkhabu hmasa ber erawh 1974-a Pu Buchhawna’n Lusei Grammar kha a ni thung. Kum 1586-a William Bullokar-a'n Grammar bu pan tê, Latin Grammar zulzuia a tihchhuah aţanga English Grammar lo piang chho ang bawkin Mizo Grammar pawh hi sapho entawna duan a ni ve a. Tichuan, Pu Buchhawna aţanga Grammar bu hnuhnung ber ni rih PC Thangzikpuia Grammar lehkhabu inkârah hian ka hriat theih chinah; Pute Remkunga, K. Zawla, SL& PB, Rev ZT Sangkhuma, B. Lalthangliana, MBSE, leh Lalzarzova Khiangte-te hian Mizo Grammar lehkhabu an tichhuak ta a ni.

Thangzikpuia lehkhabu danglam bik chhan leh inhnialna nasa tak chawk thotu a nihna chu; ‘Ziah ţhin dan aiin Grammar Dân zawkin le’ tih hi a ni. Hei zet hi chuan mi tam tak sahuatah tak a zuk deng ta a. Thangzikpuia kahna, diriamna, nuihzatna, tielna leh fiamthu thawhna chhiar tur kan hmu ta zût reng mai a ni. Chutih rual vekin amah ţantu leh thlawptu lam pawh an bùk ţha ngang mai. Amah thlawptu zingah hian JF-a fapa, Makima (JF Jr) leh Revd Chuauţhuama te pawh a phusa pawl an ni chho ta hial a ni. Thangzikpuia hian Grammar-a harh tharna a rawn thlentir phut tih loh rual a ni lo. 

Mizo ţawnga thumal rem dan, ziah zawm leh ziah zawm loh chungchangah ngaihdan thar a rawn vawrh chhuak ta a. Parts of Speech hrang hrangte inlaichin dan azira thumal ziah zawm leh zawm loh tur, entir nân; Noun Phrase leh Noun Clause chungchang bikahte hian Grammar Dân a tih hmanga thumal a phel hran nasat êm avangin, mi tam tak an buai phah ta a ni! Kan mi hmasate ngaihdan pawh kha a rual chuang lo. Rev. ZT. Sangkhuma leh C. Chhuanvawra chuan an lehkhabu-ah 'Sâpṭawng' tia an ziah zawm laiin, JF. Laldailova leh Rozama Chawngthu chuan ziah zawm lohin 'Sâp ṭawng' tiin an ziak ve thung a.

“Heta thumal pahnih inkawpah hian 'ṭawng' hi Common Noun a ni a, amah mai hi chuan eng ṭawng nge tih leh tute ṭawng nge tih a chian loh avangin, Adjective hmangin 'ṭawng' hi eng ṭawng nge tih emaw, tute ṭawng nge tih emaw kha sawi fiah a lo ṭul ta a. Tichuan, noun thumal vêk 'Sâp' tih hi 'ṭawng' sawi fiahtu 'Nounal Adjective' atân hian kan hmang a; noun leh amah sawi fiahtu Adjective chu grammar dânah ziah zawm chi a nih ngai loh avangin, ziah zawm lohin 'Sâp ṭawng' tia ziah tur hi a ni tih kan hre ta a” tiin ţanfung, Mizo Grammar dân a tih hmangin a rawn vawrh ta a ni.

“Tu emaw leh tute emaw ziah dân aṭanga Mizo ṭawng ziah dân tur ruangâm hi din chi a ni ngai lo tih a lang chiang ta a; chuvangin, Mizo ṭawngin grammar a neih ve hmangin engtia ziah tur nge tih hi kan bih chian a ṭul ta ṭhin zâwk a ni” tiin, hnamin kalphung ngheta kan lo neih thumal ziah dan chu ţhiah a rawn tum ta a. “Grammar tel lova Mizo ţawng ziah dan dik zirna reng reng hi chu, mumanga ruai ţheh ang chauh a ni. Eng ang pawhin ei tam mah ila, a puar theih loh!” tia kalphunga ziak dan kan lo neih chu, lainatna tel miah lovin a rawn nuhrawn ben ta a, nâ ti fe fe an tam ta reng a ni! 

He thu inchuh vanga an inhnialna ngaihnawm tak takte avangin mi tam takin Grammar an ngaihven thar phah ta a. Thu inchuh a nâ tial tial a, ţawngkam feikibar hmangin an in khawh tawn ta zuai zuai mai a! Chu mai chu duh tawk lovin, July ni 7 khan Grammar kaihhnawih pawl pathum; Mizo Grammar Society, Zoţawng Humhalhtu Pawl, Mizo Ţawng Hmang Dik Pâwl tihte chu, ni khat thil thuah an ding rual ta ţhawt mai a ni! Hei ringawt pawh hian ngaihdan a saisa nuaihzia leh an inlungrual tlan lohzia min hmuhtir chiang hle a, chuvangin he buaina hi chinfel a ngai ta a ni. 

Revd Chuauţhuama’n, “Mizo ṭawng Grammar thiam intiho rau rauah chuan ani hian a thiam ril/thûk deuh ber mai àwm mang e, tih tùr khawpin ṭan chhan fel tak neiin a sawi fiah thiam zél mai” a tih ang hian, kan ţawng ziah dan kawnga thuneitu sâng MLC emaw, a buatsaih thei apiangin Thangzikpuia leh a Grammar sawiseltute pual hian inhnialna (Debate), Seminar etc buatsaih thei se, kan ţawng inzial mum mek tân hian nasa takin kawngro a sut ngei ka ring. A nih si loha tu mah inhmin tawn chuang si lova inhnial reng mai hian, mipuite min tibuai tulh tulh dawn a nih tak hi!


No comments:

Post a Comment

𝐋𝐢𝐭𝐞𝐫𝐚𝐭𝐮𝐫𝐞-𝐚𝐡 𝐆𝐫𝐚𝐦𝐦𝐚𝐫 𝐚 𝐩𝐚𝐰𝐢𝐦𝐚𝐰𝐡 𝐞𝐦 ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglêng thei, lunghnûr ţ hin, thinrim ţ hin, lawma nui ţ hin etc...