Tuesday, September 17, 2019

Hla Lungrun Chungchuang by Mary Winchester Zoluti



Ţhianzahova Pathian thua inhnialna han neih fiam ve changte khan, engvangin nge Bible-ah hian Hla Thlan Khawmte hi a chuan ve ngawt tih thu hla khelin zan kan lo tum tawi ve fo tawh a. A mak teh bawk lah tak a, nula leh tlangval inrimna thu hla ni maia lang Pathian Lehkhabu Thianghlima an telh tlat mai hi a chhan ngaihtuah âwm reng pawh a ni.

Khawvela thu leh hla (Literature) ropui ber chu Bible niin, a dawtah chuan William Shakespeare-a thu leh hlate tiin sawi a lo ni tawh ţhin a. Chuvang tak chuan kei takngial pawhin Bible hi Literature ropui ber a nihna hai chhuah tumin thiam lo chungin ka lo khal ve tawh ţhin reng a ni. Joba, Sam, Thufingte, Thuhriltu te hian ka mit an la zual bik a.

Tin, Jeremia Ţah Hla pawh ka hmaih chuang lo. Mahse, hla ni na nâ nâ thu (Prose) hmanga letlingtu hmasate kutchhuak hian ka lung an dum zo meuh lo fo a. Lunglênna khawvelah min chentir hlei thei meuh ţhin lo. T. Zorampela’n Thu leh Hla Issue-ah, Hla Thlan Khawmte hi hlarua hmanga lehlin theih ni se tîa duhthu a lo sam kha a takin a lo thleng ta a ni.

He Hla Lungrun Chungchuang hi phek 77 leka chhah mah ni se; Bible lehlin tawhah chuan lung tilêng ber, Zo raih maia Hebrai Culture min hluina mawi ber niin ka hre hial a. Bible lama a bu hming dah a nih dan, Hla Thlan Khawmte tih hi a ţobul aţangin a dik lo nghal pang tih Hebrai thumal aţangin hriattir kan ni nghal phawt a. A Hebrai ţawnga SHIR HASHIRIM tih chu, Hlate Hla/Hla Lungrun Chungchuang tihna a ni nghal ngawt pawh hi a ngaihzawnawm nghal nia!

Nula tlangval inlemna kan lo tih mai hi a nihna takah chuan Israel fate’n Pathian an fakna te, an chawimawina te mai bakah Pathianin Israel fate a fak letna, infaktawnna hla a lo ni reng tih he lehkhabu pan tê aţang hian kan hmu ta a. Tin, saltang (hnam bote) kir lehna tur chenin a lo inchhap zawk a lo ni. Keini'n a, lal Solomona leh beram vengtu Sulam nula inlemna mai mai emaw kan tih kha a lo ni hauh lo tih he lehkhabu hian min hrilh a.
Mizo ṭawng Bible-a, a chang inchhawn, "Nula ... Tlangval," tih kha chu Hebrew lamah a lo tel ikhaw lo lehnghal. Israel faten Pathian an fakna, Pathian an chhanna, Israel fate sawina, Pathianin a chhan letna, Hnam bo kir lehna, Gentail-te sawina tihte a lo ni daih zawk nia! Chu mai ni loin, "He khawvela Shir Hashirim pêk ni tluka ni thianghlim chungchuang leh lawmawm a awm lo ang," ti hialin an Rabbi Akiva chuan Juda Culture aţangin a sawi nia!

Rabbi Eliezar pawhin, "Lal pakhat chuan chhang siamtu hnenah chhanga siam tur chhangphut hrang hrang a pe a. Chhang siamtu chuan chhangphut hrang hrang aţangte chuan a ţha ber la chhuakin Lal ei turin a siam ta a. Chutiang chiah chu a ni e," tiin a lo sawi tawh bawk tih kan hmu leh zel a ni. Chuvangin, Judate tan chuan he hla hi hla namai lo zet a ni tih hrilh nawn kan ngai tawh kher awm lo ve. He chhangphut awmzia hi hrilh fiahin Zawlnei hrang hrang nen tehkhinin Zawlnei thuken zinga chungnun larh tihna a nih thu kan hmu bawk a ni.

He hla bu hi Solomon-a phuah ngei nîa rinna lian tak a awm chhan chu heng bung leh chang; 1:5; 3:7, 9, 11; 8:11–12-tea a hming lo lan vang hi a ni. Tin, he hla bung 3:6–11 bawra lal a nihna anga hamţhatna a dawn tarlanna leh bung 6:8-a nupui leh hmei tam tak a neih tar lanna lo awmah hian Solomon-a kut chhuak ngei a nih a ti rinawm zual sauh a ni.

A bu chhûng han keu ila, bung khatna chang khatna aţang ringawt pawhin kan Bible-a an lehlin dan aia Mary lehlin mawi zawkzia leh lairil a fan zawkzia hmuh theihin zu awm nghal zu nia! Bible-ah chuan Israel fate’n Pathian an fakna leh auhna hla chu tihian bul a ţantir a - (Mizo ṭawng Bible-ah chuan Nula sawi anga ziah a ni) :

"Min fawp rawh se, a hmuia fawhnate chuan,
Uain hnehin a ţha si, i hmangaihna" a han ti a.

Mary ve thung chuan :

"Min fawp teh se la, a hmui fawhna ngei khan,
Yain khûmin a ţha zawk, i hmangaihna," a'n ti ta zaih bik mai a. Tehkhin thu (simile) mawizia leh a chham a innawm hleihin a flow inţhat hleihzia chu leili leh thinlung hian a va hre chiang êm!

Mary hian a châng tin lehlin hnuaiah thu tluang pangngaiin hla chang tin hrilh fiahna leh Hebrai ţawng hmanna hrilh fiahna a tar lang zelte hi a hla mawina belhchhahtu niin hriatthiamna min petu an ni zel a nih hi.

Bung 1:5 lamah pawh Israel fate Pathian hmaa an inlanna heti hian kan hmu a,

"Ka hâng nâ a, ka nalh a nia,
Aw Jerusalem fanute u,
Kedar puan inte leh Solomona puanzârte angin," tiin kan Bible lamah lehlin a ni a.

Mary erawh chuan awmpuitu Thlarau nei tih hriat takin :

"Ka mâwk teh nâ a; ka duhawm thlawt e.
Aw! Yerushalayim fanute u,
Kedar puan inte leh Sh’lomo puanzârte iang rengin,"  tiin Solomona thawnthu kaltlanga Allusion nalh tak hmanga a han chham lungrun zette hi a neu lo va nia! Hâng tih aia mâwk a rawn hmang hi a mawi thlawt a ni.

He laia "mâwk" a rawn hmanna chhan hi 'tihian a hrilh fiah a: ngo leh hang te hi chu mihring pianphung nihna sa a ni a; "mâwk," erawh chu kan nihna pangngai aia kan chhiat belhna, sual kai hnu kan nihzia leh hmelhemna nei kan nih tawhzia sawi chhuahna a ni tiin. "Ka duhawm thlawt e," tiha a han chhunzawmna erawhin thinlung thianghlimna, piantharna a kawk zui thung. He hla lungrun namai lohzia hi kan hmu thiam tawh mai em?

Chang 7-ah hian kan Bible chuan :

Min hrilh rawh, aw nang ka hmangaih chuan.....
Engah nge kei ka vah ka vah ang,
I thiante ran rual sirah chuan?
tih laia Apostrophe hmanna ulh tak hi Mary chuan :

Engah nge kei vakvaiin ka awm ang,
I lènrualte ranrual tlatna sirah chuan?.......tiin a rawn tuihnang thlarh mai a nih hi.

Hebrai grammar hausakzia hi he Hla Lungrun Chungchuang aţang hian chiang taka hmuh theihin a awm a. Hla chang tlar tin tih turah hian Allegory, Ambiguity, Allusion, Connotation, Hyperbole, Irony, Metaphor, Symbol, etc., hmuh tur zu awm zùta maw le!

He Hla Lungrun Chungchuang hi Pathian leh Israel fate inrîmtawnna a nih ang ngeiin kan Pathian hi Lengzem hla neitu a nihzia a hla aţang hian hai rual a awm lo. A zei hian a zei thlawt a ni ber!

Bung 6:7-na kaltlangin a zeizia a han tarlang ta a :

"I ţhialpawn pomegranate keu phel ang heu,
I bahsam chhawllêng siau siau phenah khan!" tiin Romanticism tak maiin a hmangaih Israelte chu a rim ta a.

Bung 7:2-ah phei chuan duhthawh tawh tak a ni :

"Na’al buna i pheichheh zeizia mawlh hi;
Aw Nadiyb fanu!
I mal bâwrin lunghlu iang e,
Themthiam chungchuang kut chhuak ngei chu," a'n ti bawih hnap mai a nih hi! He changah hian Pathian hi Amah leh Amah a han infak mawi thiamzia; themthiam chungchuang kut chhuak a tih aţang hian kan hmu em?

Bung 8:8 kaltlanga Pathianin chhuang taka Israel fate chung thu a Vantirhkoh hnena a han sawi dante mawlh hi :

"Farnu ‘pan lêng ka nei,
A hnutê pawh la um bil lo,
Eng kan tih ang le, kan farnu pualin,
A chungthu sawi chhuah nîah zet chuan?"

Kan Pathian hi a mangang a nih hi! ‘Pan lêng ka nei, a hnute pawh la um bil lo' a han tih hian Israel fate’n an chanvo chang nawn leh tura rintawk an la tlin si loh laia Pathianin mangang taka a Vantirhkohte hnena a manganna a sawina a nih hi!

Chang 13 kan kai chho meuh chuan kan Pathian hi kan laka a luanliamzia tihian kan hmu ta :

"Nang, huanahte cheng ţhin nu,
I âw ngaichâng rual zawngte’n,
Min nghawr dîm e, an thawm chuan," tiin mawi takin Hyperbole a rawn hmang uar thiam a nih hi!

Mary hian hla rua, mi hman ngai loh leh hman zen zen loh hman a nei nual a, chu'ng zinga mi chu tlèm lo tarlang leh ila :

Bung 2:2-ah,
"Hlîng bawh zinga lily dungthulin,
Fanute zingah a ni ka hmangaihi chu," tih te, chang 15-naa, "Sihal rual ṭingmit kim teh la maw," tih te, chang 17-naa, "Ni chhunin thawk a lak chhung leh...," tih te. Bung 3:6-a Mizo ṭawng Bible-in, "Eng nge ni hei, meikhu ding ang thlaler ata lo kal hi," tih te hi ani chuan, "Tu hi nge, senmei-parchhuang iang ramdai ata lo kal hi," a'n ti zaih mai a nia!
Chang 8-naa Mizo ṭawng Bible-in, "Zantiang hlauhawm vang hian," a tih te hi ani chuan, "Zantiang ṭihbai' hleilen vangin," tiin a dah nalh mai. "Ka 'bawrh loh," tih te, "laibu," "ṭhialpawn," "hnehlak," tih leh a dangte hi mi hman zen loh a ni a, Mizo ṭawnga kan lo neih sate nen chuan danglam tak a ni. Sawi duah tawh lovin a flow leh rhyme mawi tak pakhat hi han khaikhin leh lawk ila - bung 3:10 :

Mizo ṭawng Bible chuan -

"A bante a siam a, tangkaruain,
A nghenchhan chu rangkachakin,
A ṭhutthleng chu puan sendukin,
A chhûng lam chu an rem, duhawm takin,
Jerusalem fanute chuan," tih hi Mary chuan,

"Tah chuan a siam e, a bante tangkaruain,
A zarhliap lah rangkachakin,
A ṭhutphah silhpuan senduka tuam,
A chhûng tluana hmangaihnaa luan,
Yerushalayim fanute duan," tiin a dah zaih mai. A bu hi chhiar la, lo khaikhin ve phawt mai teh le.

Saltangte (hnam bo) kir tur thu sawina hi i'n khaikhin leh lawk teh ang, bung 2:11-12 thu hi. Mizo Bible chuan heti hian a ti a:

"En teh, thlasik a ral a,
Ruahtui a kangin a kiang ta si.
Leian pangparte an lo lang a,
Sirva zai vawr hun a lo thleng a,
Ṭhuva âwrâwl hriat a ni ta, kan ramah hian," tih hi Mary chuan,
"En teh, sikpui chu lo kin tain,
Khuangruahpui a bang e, a han fel ta.
Kan pialleia'n parmawi tin a lang ta,
Zai vawr hun a lo thleng,
Ṭhuva hram thawm hriat a ni e, kan rama'n," a ti mai a ni.
Tin, chang 14-na hi chu a lâr bawk a, Mary kut chhuak chauh hi ka'n tarlang leh hram teh ang:

"Aw, ka Ṭhuva, suanglungpui kehkak kara mi,
I bihrûk hmunhma khamrang kara'n maw,
I sakhmel hmachhawnin i anka min hlan la,
I aw mawi, i sakhmel mawi nen,"  - a va hla bik hliah hliah tak êm!

Khawvel mite (gentail) kam chhuak pakhat chauh han khaikhin leh ila, Mizo ṭawng Bible lehlin dan dah hmasa lehin - bung 6:10 :

"Tu a ni nge zing êng mawi ang lo lang kha,
Chhawrthlapui ianga mawi leh turni ianga chianga,
Puanzar khai pheisen rual ang, ka zuam loh chu?"

Mary kut chhuakah thung chuan,

"Varṭian anga lo chhuak chu atu lengi tak ni maw,
Chhawrthlapui ianga mawi, turni ianga chiang,
Darfêng val ṭihbaiawm puanzar chawi iang zo bawk," a ti leh zaih mai nia!

A tawp khar nân Pathianin chung lama a fa, Vantirhkohte laka min dah chungnunzia bung 8:5-na Mary kut chhuak hmangin ka han tarlang leh teh ang :

"Tu nge ni hei, luah loh ram dai aţanga lo chhova,
A duh taka rawn rinchhani hi?
Apple zâr hnuaiah ka ţhawng tho chia,
I nu’n a vei lai che khan,
Chuta’n ani’n a hring ta che a nih kha."

Chang 6 leh chang 7-naa Israel fate’n Pathian an chhanna nen hian -

"I thinlai lungrûkah mi nemnghet la,
I banah ser anga chama chhinchhiahin,
Thihna tluka chak hmangaihna,
Thîkna lah  Sheol dungthula 'râwng,
A alh chhuak senmei phe zawr zawr,
LALPA thinlung alh chhuak ngei chu!"

"Siktui zozai paw'n a timit thei nem maw, hmangaihna,
A chhilh chuang lo'ng e, tuilian paw'n;
A rûn chhung ro zawng pawh mi'n,
Hmangaih aiah hlan zo mah se;
A hmabak chu endawng hlawh mai."

JF Laldailova'n duhtawka W. Shakespeare-a Hamlet lemchana;

For thou dost know : O Damon dear
This realm dismantle was
Of Jove himself and now reigns here
A very very pajock........tih lai hla –

Hêl lai mi û kan lênna ramah hian
Khuanu rorel sirah kan hnawl
Hun a dang, lal lai a dang kan tawnah
Pa ţawphnawk tak pakhatin min rap bet ta turah maw e.....a tih ang mai hian zuk mawi hlawm a!

Zofate zingah lengzem hla mawi tak tak phuah an lo awm tawh ţhinin chung chu zan rei pawh sawi lovin kan lo lunghnurpui tawh ţhin ngei mai. Tunah zet chuan kan Pathian zia pakhat, hmangaihnaa khat liam a nihzia he Hla Lungrun Chungchuang hmang hian Mary hian min hriattir ta a ni. Tin, Mizo ṭawng Bible-a Gender bo ṭhaka an lehlin tam tak hi ani chuan a theih chen chenah a rawn zawm thung bawk.

Mi tam takin a awmzia kan hriat loh luat avanga nula leh tlangval inlemna satliah emaw kan lo tih mai mai kha hla lungrun lutuk, mi pahnih inkâra hmangaihna vawrtawp leh lunglênna ril ber ber puan chhuaha a awmna hla a lo ni reng tih kan lo hmu ta a nih hi.

Bible hi chhut thar a nih leh hunah pawh Mary Winchester Zoluti’n Thlarau pawlna chang chunga Zo raih mai, a awmze bulţhut sawi fiah chung sîa kan Hla Thlan Khawm a lo lehlin hi seng luh nachang hria, Hmangaihna Pathian Rawngbawltu inti zingah hian an awm ngei ka beisei tak meuh meuh a ni e.

No comments:

Post a Comment

𝐋𝐢𝐭𝐞𝐫𝐚𝐭𝐮𝐫𝐞-𝐚𝐡 𝐆𝐫𝐚𝐦𝐦𝐚𝐫 𝐚 𝐩𝐚𝐰𝐢𝐦𝐚𝐰𝐡 𝐞𝐦 ?

              Mihringin kawng engkima a mihring a nihna chi hrang hrang; lunglêng thei, lunghnûr ţ hin, thinrim ţ hin, lawma nui ţ hin etc...