𝐋𝐢𝐭𝐞𝐫𝐚𝐫𝐲 𝐃𝐞𝐯𝐢𝐜𝐞 𝐇𝐫𝐚𝐧𝐠 𝐇𝐫𝐚𝐧𝐠 - 𝐈

            Kum zabi 21-na a han ni a, tlangval kum 20 chuang awrh turin lehkhabu, ‘Chawlhna Tuikam’ a rawn tichhuak ta a. Mafa-a vanga huaisenna thlarauin a thuam chak, thu leh hla lama tuihalna rawn nei thar ta kha mi engzat tak awm ang maw?

            Thu leh hla khelmual kotlâng aţanga thlirtu mi tam takin, thu leh hla khelmual chhûng an luhchilh ngamna chhan kha Mafa-a vang kan tih hian, thu kan uar lutuk lo ang! Zep nak emaw, kei chu heng ka mi sawite zingah hian ka tel ve leh pèk lo a! Lehkhabu chhiar hi naupan tet ata chin ţhanah nei mah ila, a Literature ang zawng hi chuan ka tui lo chiang, tih ka inhria!

            Mahse, hun a lo kal zel a. Khawharna khawvelah zet chuan thu leh hla aia hnemtu ţha an lo awm lohzia ka hre chho ta chauh a nih hi. Aristotle-ate kha chuan, ‘Metaphor hmang thiam tak nih tluk a awm lo’ an lo ti daih tawh a. Kan mi hmasate zingah khan, heng hmanraw chi hrang hrang hmang thiam em em, chuvanga tun thleng pawha ngaihhlut leh zir tham tling an tam a nih hi. Chuvangin, thu leh hla lama tuite tâna ţangkaina a neih tak mialah, tiin heng hi ka han ziak ta a ni.

            SIMILE : Mi tam tak buaina chu, Simile hi khaikhinna emaw an ti tlat hi a ni. Tehkhinna niin, thil inang lo pahnih inanna siamtu a ni. Chu ta tân chuan; ang, iang, dungthul, bang, buan etc hmangte hian thil pahnih kan tehkhin ţhin. ‘Ţah lai bangin…Pâr ang a chul…Ţhuva ianga zaidam nun nêm…Duhte’n buan ang ka pawm etc tihte hi lo en ta ila. Pâr ang a chul han tihte hian mihring nun, tawp hun leh uai hun nei a nihna hi pangpâr nen an tehkhina, hla thu mawi tak a lo pian phah ta a nih hi.

            METAPHOR : Metaphor hi tehkhinna a ni lova, khaikhinna/hmehbelna a ni thung a. Simile nena lo hriat pawlh nâwk an awm ţhin pawh hi, an nihna hriat chian loh vang chauh a ni. Kum 1915 chhovah Harhna vawi 3-na a rawn thlen khan, Patea, Damhauhva, RL Kamlala etc te’n an hla phuahah metaphor mawi tak tak an rawn hmang chho a. Rumna thlaler, dam lai lui dung, sual thlipui, lungloh tui dawnin, rihsang kaiin etc tihte kan hmu chho ta a. Hun a lo kal zel a, nula hmelţha sawi nân; Ainawn pâr, Sensiari, Ngaihzual tihte pawh kan hmu chho ta mawlh mawlh a nih kha. 

            SYMBOL : Symbol hi Simile leh Metaphor nena inhnìmhnai tak an nih avangin, hriat chian loh theih tak a ni bawk. Thil pakhat aiawha thu leh hla an hman hi Symbol chu a ni mai a. Kan hla phuahtute’n Vanram sawina aia Eden-thar nuam, Isua aia Beramno-Varparh Arsi an hmang ang hi a ni. Symbol leh Metaphor inlaichinna hnaivai tak hi hriat reng a ţha ang. Ka bialnu kha hlain; Ka Ainawnpâr ka han tih hian Symbol a ni a. Ka hmangaih chu ainawnpâr ka han tih thung hian, metaphor a ni ta thung a ni. 

            IRONY : Kâwl a thim ruih mai a, thli a thaw vûk vûkin  hnahthel a lêng cûm chûm bawk. Chutih lai taka, ‘Khua a va han nuam êm!’ lo tih hlauhna ţawngkam ang hi Irony chu a ni mai a. Kangţhelh lirthei (motor) a kang, police hmunpui an rawk, traffic police license an chhuhsak, han tih angte pawh Irony vek an ni. Thil awmze letling hlauh sawina a nih rualin, in ţawng elna ang a ni thei tih kan hmu fiah mai awm e. Siamthangi hlaa, ‘A ţha par tin lawri, lênglerhi’ tihte kha in hre ve emaw chu?

            ALLUSION : Thu leh hlaah Literature a ni emaw, thawnthu, baibul thu, histawri lama chuang, a nawlpuiin an hriat lo zeh zeuh hi a ni. Entirna ţha deuh pakhat chu; I zûnlêng chhawl uai chat zo lo hi/ Nang vang Thangzawr iang ka zawr zo va/ Nêmte’n mi chhawn la/Aihniar ka chang mai tur, tih hi a ni. Patea khan a hla pakhatah, Lalpa khawiah nge hmun min buatsaih/ Daniela angin tukverah ka thlir ang, a tihte pawh hi Simile kan hmuh rualin, Baibula Daniela chanchin zehna Allusion kan hmu tel a nih hi.

            IMAGERY : Suangtuahna hlimthla, thu leh hla hmanga thlir theih hi a ni. Thu ziaktu emaw hla phuahtuin, kan rim hriatna, kan mit hmuhna, kan beng hriatna, kan lei hriatna, kan kut khawiha thil hriatna hmanga thu a chheh ang chi reng reng, suangtuahna mitthlaa a nemkai ang hi a ni. Luite dam diai, tuipui fawn hlup hlup han tihte hian a sawi fiah mai awm e. 

           PERSONIFICATION : Thil nung ni si lo, nunna nei leh mihring ang maia chana zuk biakna, hmuha khawih theih loh, nunna nei anga zuk chantirna hi Personification chu a ni leh a. Shakespeare-a Sonnet ka chinlehna chhiar tawh chuan, Personification kan hriat fiah tawh ngei ka ring. Ka tir nang che chhim thlifim, va lêng ta la mi û rûnah, tia han phuahchawp mai hian a chiang zual emaw chu le? 

            PARADOX : Paradox: Han en maia thu inkalh anga lang, mak taka dik bawk si hi: Ei tam i duh chuan ei tlem rawh, tih ang chi te, Dawn a sei poh leh a tawi si ţhin han tih daih ang chite hi a ni.

            Hman ni deuha Word Play awmzia leh entirna ka ziakah khan; Oxymoron, Alliteration/Consonance, Double Entendre, Onomatopoeia, Malapropism awmzia bakah Rhyming chungchang ka tarlan tawh avangin, tunah hi chuan ziak tel ve ta lo mai ila. Heng bakah hian Literary Terms chi hrang hrang, thu leh hla hausakna leh chei mawitu, ngaihno tibeia tilungrûntu, lung kuai taka min siam theitu hla rua chi hrang hrang hman tur a la tam hle a.